Oczywistym jest fakt, że nikt z nas nie lubi płacić podatków. Mamy natomiast świadomość tego, że jest to konieczne, aby móc utrzymać struktury państwa. Dzięki podatkom buduje się nowe drogi, utrzymuje szkoły, służbę zdrowia i robi masę innych rzeczy, do których zdążyliśmy przywyknąć, często kompletnie nie zwracając na nie uwagi. Faktem jest jednak, że polski system podatkowy nie należy do najbardziej przejrzystych, bywa nielogiczny czy nawet niesprawiedliwy.
Nic zatem dziwnego, że w naszym kraju duże emocje, a nawet kontrowersje budzi termin “optymalizacja podatkowa”. Za pejoratywne skojarzenia z nim czy jednoznacznie negatywny PR odpowiadają gospodarki obawiające się odpływu ze swojego terytorium licznych podmiotów gospodarczych, szukających lepszych warunków dla prowadzenia działalności. Prawda jednak wygląda w ten sposób, że optymalizacja podatkowa, zwana też unikaniem opodatkowania, przeprowadzona zgodnie z prawem nie grozi żadnymi konsekwencjami (w przeciwieństwie do uchylania się od opodatkowania, które jest nielegalne, a w związku z tym karalne), może przynieść za to namacalne korzyści finansowe.
Czym dokładnie jest optymalizacja podatkowa i jakie są jej cele? Co obejmuje legalna optymalizacja podatkowa? Jaka jest różnica między zgodnym z prawem unikaniem a nielegalnym uchylaniem się od opodatkowania? Na te wszystkie pytania, odpowiedzi zostaną udzielone poniżej.
Optymalizacja podatkowa – co to jest?
Samo pojęcie optymalizacji podatkowej nie posiada określonej definicji w przepisach prawa podatkowego. Jest to jednak szereg czynności całkowicie zgodnych z prawem, które mają na celu zminimalizowanie obciążeń podatkowych lub uniknięcie płacenia podatków, o ile taką możliwość dopuszczają przepisy. Polega na planowaniu i wdrażaniu takich działań na gruncie podatkowym, które są najbardziej optymalne, najbardziej korzystne dla przedsiębiorstwa. Istotą optymalizacji jest zgodność działania podatnika z obowiązującym prawem.
Można więc przyjąć, że optymalizacja podatkowa polega na podejmowaniu działań zmierzających do zapewnienia prawidłowej realizacji obowiązków podatkowych i sprawozdawczych z uwzględnieniem strategicznych celów przedsiębiorstwa w zakresie kontynuacji działalności, kształtowania reputacji oraz minimalizacji obciążeń podatkowych. Podejmowane działania polegają na tworzeniu odpowiednich warunków do osiągnięcia celów podatkowych.
Optymalizacja podatkowa – na czym polega?
Choć optymalizacja podatkowa wielu osobom kojarzy się jednoznacznie negatywnie, to absolutnie nie jest ona uchylaniem się od płacenia podatków. Celem optymalizacji podatkowej jest „inteligentne stosowanie przepisów”, które w efekcie mają doprowadzić do zmniejszenia wysokości obciążeń podatkowych.
Celem optymalizacji podatkowej jest więc podjęcie takich działań, które będą skutkowały zmniejszeniem wysokości obciążeń fiskalnych do poziomu najkorzystniejszego dla podatnika, jednocześnie mieszczących się w granicach prawa.
Efektywna optymalizacja podatkowa dotyczy wszystkich obszarów działania firmy, w tym właściwej analizy podatkowej, analizy przychodów i kosztów, z uwzględnieniem przyszłych zdarzeń gospodarczych oraz obciążeń podatkowych.
Legalna optymalizacja podatkowa – metody i sposoby
Legalna optymalizacja podatkowa obejmuje:
-
- Planowanie podatkowe – zależy ono od osobistych oczekiwań konkretnego podatnika. Najczęściej jest to szereg czynności zmierzających do minimalizacji podatków, ale i wyeliminowanie ryzyka i stabilizacja pomimo wyższych obciążeń podatkowych, a nawet zwiększenie obciążeń podatkowych, a tym samym wyniku finansowego, choćby do celów kredytowych (wyższa zdolność kredytowa)
- Oszczędzanie podatkowe, czyli zachowania, które powodują obniżenie podatku, lecz są neutralne z punktu widzenia prawa podatkowego – takie jak metoda kasowa w VAT, czyli przesunięcie zapłaty podatku u małego podatnika, na okres w którym przypada zapłata za transakcję
- Unikanie opodatkowania przy wykorzystaniu legalnych możliwości – takie jak korzystanie z ulg i zwolnień, odliczeń, transakcji restrukturyzacyjnych, czy też zróżnicowanych form prawnych prowadzenia działalności, a nawet wykorzystanie luk prawnych, do którego niezbędna jest znajomość prawa
Legalną optymalizacją podatkową jest więc choćby:
- Prowadzenie działalności w formie spółki osobowej zamiast kapitałowej, unikając w ten sposób podwójnego opodatkowania
- Tworzenie zagranicznych spółek holdingowych
- Tworzenie podatkowych grup kapitałowych
- Działanie w specjalnej strefie ekonomicznej
- Utworzenie spółki europejskiej
- Restrukturyzacje i połączenia spółek
Optymalizacja podatkowa w podatkach dochodowych – przykłady
Przykładami optymalizacji podatkowej w podatkach dochodowych są takie działania, jak:
- Łączenie źródeł przychodu (zasady ogólne)
- Wybór formy opodatkowania korzystnej dla danej działalności (zasady ogólne, Podatek liniowy, ryczałt, karta podatkowa)
- Amortyzacja (amortyzacja jednorazowa w ramach pomocy de minimis)
- Rozliczanie strat podatkowych
- Uproszczone zaliczki na podatek dochodowy
Optymalizacja podatkowa VAT – przykłady
Przykładami optymalizacji podatkowej VAT są takie działania, jak:
- Ustalanie momentu powstania obowiązku podatkowego
- Zwolnienie podmiotowe z VAT (ze względu na nieprzekroczenie limitu 150 tysięcy złotych netto obrotu)
- Obniżenie podatku należnego (wierzytelności nieściągalne)
- Odliczanie podatku naliczonego
- Rozliczenie kwartalne podatku VAT
- Ulga na złe długi
Optymalizacja podatkowa – raje podatkowe
Wzbudzającym zdecydowanie najwięcej kontrowersji sposobem optymalizacji podatkowej jest wykorzystanie rajów podatkowych. Zdaniem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), za raje podatkowe uważa się kraje, które w sposób celowy kształtują swoje prawa wbrew standardom obowiązującym w państwach członkowskich OECD. Czynniki wyróżniające raje podatkowe to:
- Brak podatku dochodowego lub bardzo niski podatek o czysto nominalnym charakterze
- Brak efektywnej wymiany informacji czy współpracy z innymi państwami dla celów podatkowych oraz działań zmierzających do ich wprowadzenia
- Brak transparentności przepisów podatkowych oraz działań zmierzających do wprowadzenia przejrzystości tych przepisów
- Brak wymagań rzeczywistego prowadzenia działalności na swoim terytorium
Celem rajów podatkowych jest z reguły jednak przyciągnięcie kapitału osób bądź firm poza miejsce wykonywania działalności ekonomicznej. Korporacje, aby uniknąć opodatkowania, zakładają w rajach podatkowych spółki offshore. Offshore stanowi potoczne określenie firmy zarejestrowanej w obcym dla zakładającej ją osoby systemie prawnym. Spółka offshore ma postać spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i wykorzystywana jest w legalny sposób przez osoby fizyczne i przedsiębiorstwa dla celów międzynarodowej optymalizacji podatkowej polegającej na kumulowaniu zysków w krajach o przyjaznym poziomie opodatkowania.
Raje podatkowe są więc wykorzystywane do transferowania zysków i unikania płacenia podatków w krajach macierzystych, co więc jest oczywiście korzystne dla przedsiębiorców. Szacuje się, że w rajach podatkowych ukryta jest łączna suma przekraczająca 32 biliony dolarów.
Jakie państwa uchodzą za największe raje podatkowe na świecie?
Co ciekawe w Polsce obowiązuje własna lista rajów podatkowych. Publikowana jest przez Ministra Rozwoju i Finansów jako spis zawierający “kraje i terytoria stosujące szkodliwą konkurencję podatkową”. Nie da się ukryć, że jest to zdecydowanie szersze pojęcie niż to stosowane przez OECD. Oto jakie państwa i terytoria się na niej znajdują:
- Andora
- Anguilla
- Antigua i Barbuda
- Bahamy
- Bahrajn
- Barbados
- Brytyjskie Wyspy Dziewicze
- Curaçao
- Dominika
- Grenada
- Hongkong
- Liberia
- Liechtenstein
- Makau
- Malediwy
- Mauritius
- Monako
- Nauru
- Niue
- Panama
- Saint Kitts i Nevis
- Saint Lucia
- Saint Vincent i Grenadyny
- Samoa
- Sark
- Seszele
- Sint Maarten
- Tonga
- Vanuatu
- Wyspy Cooka
- Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych
- Wyspy Marshalla
Walka rządu z optymalizacją podatkową – nowe przepisy
W lipcu 2016 roku weszła w życie nowelizacja Ordynacji podatkowej, która eliminuje możliwość podejmowania przez podatników legalnych działań, jeżeli te zmierzają wyłącznie do uniknięcia zapłaty podatku.
Zgodnie ze zmianami unikanie opodatkowania to czynność dokonana w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, która w danych okolicznościach jest sprzeczna z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej, a sposób działania podatnika – sztuczny. Jako sztuczny sposób działania może zostać uznane choćby nieuzasadnione dzielenie operacji, angażowanie podmiotów pośredniczących czy podejmowanie czynności, których ryzyko gospodarcze lub ekonomiczne przewyższa spodziewane korzyści.
Jeżeli dana czynność zostanie uznana za unikanie opodatkowania, skutki podatkowe zostaną określone tak, jakby podatnik dokonał czynności odpowiedniej. Przez czynność odpowiednią uznaje się czynność, której podmiot dokonałby, gdyby działał rozsądnie i kierował się celami zgodnymi z prawem lecz innymi niż osiągnięciem korzyści podatkowej.
Optymalizacja podatkowa a unikanie opodatkowania
Czy terminy optymalizacja podatkowa oraz unikanie opodatkowania oznaczają to samo i można stosować je jako synonimy? Dokładnie tak, oba te pojęcia określają szereg czynności całkowicie zgodnych z prawem, które mają na celu zminimalizowanie obciążeń podatkowych lub uniknięcie płacenia podatków, o ile taką możliwość dopuszczają przepisy.
Optymalizacja podatkowa a uchylanie się od opodatkowania
Z kolei pomiędzy optymalizacją podatkową (unikaniem) a uchylaniem się od opodatkowania występują już znaczne różnice. O ile optymalizacja podatkowa jest w pełni dozwolona i legalna, tak uchylanie się od opodatkowania jest działaniem zabronionym i karanym. Uchylanie się od opodatkowania traktowane jest jako oszustwo podatkowe. Jest to celowe wprowadzenie państwa w błąd, nielegalne zmniejszanie obciążeń podatkowych lub całkowite ich eliminowanie. Innymi słowy jest to każde działanie na gruncie podatkowym wpływające na szkodę Skarbu Państwa. Podatnik, który uchyla się od opodatkowania, narażony jest na odpowiedzialność karną bądź karnoskarbową w związku z niezapłaceniem podatku, który w danych okolicznościach powinien był zapłacić.
Jako uchylanie się od opodatkowania traktuje się przede wszystkim:
- Zatajenie przedmiotu opodatkowania (niewykazanie części dochodów)
- Zatajenie rachunkowe (nierzetelnie prowadzenie księgowości,takie jak niewystawienie dokumentu sprzedaży czy zaniżenie kwot należnego podatku)
- Fałszywe kwalifikowanie (zaliczenie w ciężar kosztów wydatków, które nie stanowią kosztów uzyskania przychodów, kwalifikowanie prywatnych wydatków właścicieli jako koszty firmowe)
- Zorganizowanie niewypłacalności,
- Jawne niepłacenie podatków
Optymalizacja podatkowa w Polsce – podsumowanie
W powyższym tekście wyjaśniliśmy, iż celem optymalizacji podatkowej jest redukcja zobowiązań podatkowych poprzez wykorzystanie działań dozwolonych przez przepisy podatkowe, które czasem są nawet stymulowane przez ustawodawcę. Takie działanie jest więc całkowicie legalne i wymaga od przedsiębiorcy inteligentnego stosowania przepisów, które w efekcie mają doprowadzić do zmniejszenia wysokości obciążeń podatkowych. Optymalizacja podatkowa w żadnym wypadku nie jest więc oszustwem i nie zasługuje na złą sławę.
