Jak doskonale wiemy, w życiu pewne są tylko dwie rzeczy – śmierć i podatki. Budżet państwa polskiego opiera się głównie na tej drugiej. Jednak rozeznanie się w tym systemie jest dla przeciętnego obywatela dość trudne. Istnieje całe mnóstwo przepisów, które niekonieczne wydają się przejrzyste dla każdego i pomimo tego, iż każdy kolejny rząd od dziesięcioleci zapewnia, że sytuacja już niebawem ulegnie poprawie, nic takiego nie miało do tej pory miejsca. Jakie więc płacimy podatki w Polsce? Dowiemy się poniżej, zacznijmy jednak od podstawowej informacji.
Czym jest podatek?
Podatek to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa. Stanowią one główne źródło dochodów państwa oraz umożliwiają finansowanie jego działalności. Tak więc, dzięki nim działają publiczne szkoły, szpitale czy urzędy. Każdy, kto znajduje się w sytuacji objętej podatkiem ma obowiązek go zapłacić. Różnią się one od siebie podmiotem opodatkowania (czyli kto jest opodatkowany), przedmiotem (czyli co ulega opodatkowaniu) oraz sposobem poboru (czyli trybem i warunkami płatności).
Pośrednie podatki w Polsce
Podatki obowiązujące w naszym kraju dzielimy na pośrednie i bezpośrednie. Pierwsze to pieniężne, bezzwrotne daniny publiczne, jednak nie płaci się ich w urzędzie, tylko dodawane są do ceny nabywanego przez nas dobra lub usługi. Druga grupa bezpośrednio obciąża podatnika i stanowi dla niego koszt. Podatki bezpośrednie odprowadza się do specjalnie do tego przeznaczonego organu.
Zacznijmy od przedstawienia podatków pośrednich. Jest ich znacznie mniej. Najpopularniejszy, o którym z pewnością każdy z nas słyszał, to…
Podatek od towarów i usług – VAT
Podatek VAT to absolutny król fiskalnych obciążeń, ponieważ każdego dnia płacimy go wszyscy. Przynosi on również zdecydowanie najwyższy dochód polskiemu budżetowi. W naszym kraju został on wprowadzony w 1993 roku. Naliczany jest na każdym etapie obrotu towarami lub usługami, jednak nie kumuluje się i w efekcie końcowym jego koszt ponosi przeważnie kupujący. Maksymalna stawka VAT w Polsce wynosi 23%. Wiele dóbr i usług objętych jest jednak niższymi stawkami – 8% i 5%.
Drugi najpopularniejszy podatek pośredni to…
Podatek akcyzowy
Akcyza nakładana jest na towary w celu ograniczenia ich spożycia lub ze względu na wysoką akumulację zysku (niskie koszty produkcji a wysokie spożycie). Dzięki temu stała się łatwym i obszernym źródłem dochodu dla budżetu państwa poprzez nakładanie tego podatku na dobra infrastrukturalne lub konsumowane masowo. Ten podatek obowiązywał już w Polsce dwudziestoleciu międzywojennym i kilka lat po II Wojnie Światowej. Następnie został zastąpiony przez nieistniejący już podatek obrotowy i powrócił w 1993 roku. Konkretnie w Polsce akcyzą są objęte:
- Alkohole
- Wyroby tytoniowe
- Paliwa
- Samochody osobowe
- Surowce energetyczne
Napoje alkoholowe oraz wyroby tytoniowe oznaczone są specjalnymi banderolami stanowiącymi dowód zapłaty podatku akcyzowego. Stawka akcyzy jest zróżnicowana w zależności od dobra.
Ostatni podatek pośredni pobierany w Polsce to…
Podatek od gier
Jest on pobierany od gier hazardowych, czyli gier losowych (jak choćby Lotto), gier na automatach oraz zakładów wzajemnych. Jego stawka zależy od rodzaju gry i wynosi od 2,5% do 50%.
Przejdźmy do podatków bezpośrednich.
Bezpośrednie podatki w Polsce
Najważniejszy z nich to oczywiście…
Podatek dochodowy od osób fizycznych – PIT
Podatek PIT został wprowadzony w Polsce w 1991 roku. Naliczany jest od całości dochodów uzyskanych w danym roku, niezależnie od źródeł ich pochodzenia. Aktualnie jego stawka wynosi 17% dla kwoty poniżej 85 528 złotych i 14 539,76 PLN + 32% od nadwyżki kwoty powyżej tego progu.
Kolejny bardzo ważny podatek to…
Podatek dochodowy od osób prawnych – CIT
Podatek CIT nakładany jest na dochody osób prawnych, czyli najczęściej przedsiębiorstw i spółek. Został wprowadzony w 1989 roku. Jego stawka wynosi 19% lub 9%, jeśli przychód ze sprzedaży w poprzednim roku podatkowym nie przekroczył równowartości 1 200 000 euro.
Podatek od spadków i darowizn
Podatek od spadków i darowizn został wprowadzony już w 1983 roku. Podatnikami są w tym przypadku osoby fizyczne. Jest on dość skomplikowany, ponieważ jego stawka jest różna w zależności od wartości przedmiotu oraz stopnia pokrewieństwa między spadkobiercą a spadkodawcą (lub darczyńcą) i wynosi ona od 3 do 20%. Ustawodawca wyróżnił tutaj trzy grupy podatkowe:
- Grupa 1: małżonek, zstępny, wstępny, pasierb, syn, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie. Stawka wynosi 3%, 5% lub 7% w zależności od wartości.
- Grupa 2: zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków oraz małżonków innych zstępnych. Stawka wynosi 7%, 9% lub 12% w zależności od wartości.
- Grupa 3: inni. Stawka wynosi 12%, 16% lub 20% w zależności od wartości.
Podatek od nieruchomości
Podatek od nieruchomości to danina lokalna, nakładana przez samorządy, z którą co roku mają do czynienia właściciele domów i mieszkań. Płacona jest od posiadanych gruntów, budynków lub ich części oraz budowli. Podstawą obliczania podatku jest metraż gruntu i powierzchni użytkowej budynku. Stawki określane są przez daną gminę.
Podatek od czynności cywilnoprawnych
Podatek ten nakładany jest na czynności cywilnoprawne, czyli umowy sprzedaży, pożyczki, spółki, ustanowienia hipoteki czy odpłatnego użytkowania. Stawki wynoszą od 0,5% do 2% w zależności od czynności cywilnoprawnej.
Podatek od dochodów kapitałowych
Podatek od dochodów kapitałowych to rodzaj zryczałtowanego podatku od osób fizycznych. Wprowadzono go w 2002 roku, a jego pomysłodawcą był ówczesny minister finansów – Marek Belka, stąd jego nazwa potoczna – podatek Belki.
Pierwotnie stawka podatku wynosiła 20%, a jego przedmiotem były wyłącznie zyski tylko z oszczędności w bankach, takich jak depozyty i lokaty. Dwa lata później obniżono go do 19%, lecz objęto nim także dochody kapitałowe pochodzące z odmiennych form inwestycji. Tak też zostało do dziś. Co ważne podatek płaci się tylko od osiągniętego zysku, a nie od całej zainwestowanej kwoty.
Podatek rolny
Podatkowi rolnemu podlegają wszelkie użytki rolne lub grunty zadrzewione. Stawka za 1 hektar przeliczeniowy gruntów wynosi 146,15 złotych.
Podatek leśny
Podatek leśny działa na podobnej zasadzie co podatek rolny. Podstawową stawką za rok podatkowy jest równowartość pieniężna 0,22 metra sześciennego drewna z 1 hektara. Podlegają mu wszystkie grunty ewidencjonowane jako lasy.
Podatek od środków transportu
Podatkowi od środków transportu podlegają wszelkie drogowe środki transportu o masie powyżej 3,5 tony. Zarówno osoby fizyczne, jak i prawne muszą płacić tę daninę. Stawki zależą od rodzaju pojazdu i wyrażone są w złotych.
Podatek tonażowy
Podatek tonażowy nakładany jest na armatorów morskich statków handlowych. Jego stawka wynosi 19%.
Podatek od wydobycia niektórych kopalin
Podatkiem od wydobycia kopalin objęta jest każda osoba fizyczna i prawna, która zajmuje się wydobyciem srebra, miedzi, ropy naftowej i gazu ziemnego. Stawka zależy od aktualnej ceny tych surowców na giełdzie oraz ich wydobytej ilości.
Podatek zryczałtowany od wartości sprzedanej produkcji
Nazywany jest także podatkiem od produkcji okrętowej. Dotyczy przychodów z budowy lub przebudowy statków. Jego stawka to 1% podstawy opodatkowania.
