Różnego rodzaju uwarunkowania rynkowe mają wpływ na kształt cen w różnych sektorach. Tak w zasadzie mamy od początku handlu, jakim zajmowała się ludzkość. Tak też jest dziś choćby w sytuacji, gdy liczne duże wygrane oferowane przez jednoręki bandyta za darmo owoce wpływają na szanse na wygrane dla innych graczy. W naszym artykule chcielibyśmy się przyjrzeć temu, jak ropa, umowy handlowe i zmiany klimatyczne wpływają na ceny żywności.
Rynek i obecne zmiany
W wielu krajach żywność stanowi mniejszą lub większą część całkowitych wydatków gospodarstw domowych. Każdy z nas przecież musi jeść, więc na każdego wpływają zmiany cen. problem w tym jednak, że wpływ rosnących cen żywności różni się w zależności od dochodu. Wiadomym jest, że bogatsze gospodarstwa domowe są bardziej w stanie zamortyzować rosnące koszty. Niestety wszelkie podwyżki znacznie bardziej dotykają biedniejsze rodziny, w których wydatki na żywność stanowią więcej dla całego budżetu.
Wszelkie zmiany cen są najczęściej napędzane czynnikami podażowymi. Mogą one mieć charakter krótko- lub długoterminowy, jak i również mogą być napędzane czynnikami krajowymi lub globalnymi. Krótkoterminową przyczyną podwyżek mogą być susze lub powodzie, które zmniejszają produkcję z gospodarstw rolnych, co z kolei wymusza wzrost cen. Z kolei czynniki długoterminowe obejmują zmianę klimatu lub sadzenie roślin, które potrzebują kilku lat, aby osiągnąć dojrzałość i zapewniać rolnikom plony. Jest to bardzo łatwe do zaobserwowania w Polsce, gdzie coraz częstsze susze zmniejszają plony, a co za tym idzie, ceny dynamicznie rosną za wybrane produkty.
Obecnie jednak coraz częściej mamy tendencję do spożywania produktów, które przeszły przez łańcuch przetwórców i sprzedawców. Koszt produktów spożywczych obejmuje również wiele innych aspektów, takich jak pakowanie, transport, marketing, marża dla sprzedawców. Dziś bardzo dużo krajów nie produkuje całej własnej żywności. Przykładem tego może być w szczególności Wielka Brytania, gdzie importuje się około 40% żywności. Na dostawy z zagranicy, jak i związane z tym ceny duży wpływ mogą mieć opóźnienia podczas pandemii, zmiany polityki handlowej. Do tego też dochodzą wahania kursów walut, przez które musimy zapłacić więcej, gdy USD bądź EUR podrożały na rynku.
Już wielokrotnie mieliśmy do czynienia z sytuacjami, gdy decyzje polityczne miały wpływ na koszta żywności, kryzysy w danej branży. Tak jest często na linii Rosja-Polska, gdy ta pierwsza strona wstrzymuje import polskiej wieprzowiny, drobiu czy owoców i warzyw. Wzrostu cen doświadczyła też Wielka Brytania, która po wyjściu z Unii Europejskiej musiała podpisywać nowe umowy, często mniej korzystne dla importerów żywności.
Na ceny żywności wpływ ma także ropa. Już od dawna koszty transportu towarów są bardzo wrażliwe na wzrost cen ropy. Ropa jest także kluczowym składnikiem nawozu, prac w rolnictwie, więc jeśli wzrosną jej ceny, wzrosną koszty produkcji rolnej, a w rezultacie mogą wzrosnąć ceny produkcji. Koniec końców mamy do czynienia z wyższymi cenami detalicznymi, co ma wpływ na zwiększoną inflację. Przez ostatnie lata wpływ na zmniejszenie cen miał także tańszy dolar amerykański, dzięki czemu liczne kraje mogły sobie pozwolić na większe zakupy. Wystarczy zatem wyższa cena walut obcych i od razu każdy konsument może odczuć różnice na rachunku w supermarkecie czy też osiedlowym bazarze.
Globalny kryzys prowadzi dziś do niedoborów żywności w krajach o niskich dochodach, może wywoływać zamieszki krajowe, jak i nawet rządowe próby kontrolowania cen, wprowadzania zakazu eksportu. Mamy zatem do czynienia z wieloma czynnikami, na które nie mają wpływu nasze rządy, importerzy i sprzedawcy.