Jak ogłosić upadłość firmy?

Przez

25 marca 2021

Biznes nie zawsze się udaje. Powodów niepowodzeń może być wiele. Zła strategia, nieuczciwi kontrahenci, zbyt duża konkurencja, błędy w zarządzaniu, wydarzenia nieprzewidywalne, jak pandemia koronawirusa czy po prostu brak szczęścia sprawiają, że firmy prowadzone przez prywatnych przedsiębiorców borykają się z problemami finansowymi. Okresowa niewypłacalność może przytrafić się każdemu, jednak czasem przybiera ona bardzo niebezpieczną formę i niestety wówczas najlepiej jest sięgnąć po rozwiązania ostateczne, będące często jedynym wyjściem w takiej sytuacji.

Co oznacza upadłość firmy? Jaka jest jej podstawa prawna? Kto i kiedy może ją ogłosić? Jak i gdzie należy składać wniosek o upadłość firmy? Co powinien on zawierać? Jakie są konsekwencje ogłoszenia upadłości? Na te wszystkie pytania, odpowiedzi zostaną udzielone poniżej:

Upadłość firmy – co to jest?

Upadłość firmy jest dość dokładnie określoną w prawie procedurą. Stosuje się ją zwykle w przypadku niewypłacalności dłużnika względem jego wierzycieli. Upadłość uważa się za ostateczny krok. Ogłaszają ją podmioty gospodarcze (również jednoosobowe), które nie mogą spełnić swoich zobowiązań finansowych przez co najmniej 3 miesiące od dnia upłynięcia terminu spłaty, a także w których przypadku nie sprawdziły się procedury pomocowe.

Podstawą prawną określającą zagadnienia związane z upadłością firmy jest Ustawa z dnia 28.02.2003 roku Prawo upadłościowe. Przepisy wspomnianego aktu prawnego określają co stanowi podstawę upadłości, jak wygląda proces postępowania upadłościowego oraz jakie będą jego skutki.

Kto może ogłosić upadłość firmy?

Wbrew powszechnym mniemaniom upadłość ogłosić mogą zarówno duże firmy, jak i małe jednoosobowe działalności gospodarcze. Ogólnie każdy, kogo Kodeks cywilny uznaje za przedsiębiorcę. Wynika z tego, że upadłość może ogłosić:

Osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą (wpis do CEIDG)
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna nieprowadząca działalności gospodarczej
Osoba prawna prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową
Spółki osobowe: partnerskie, komandytowe, jawne i komandytowo-akcyjne
Wspólnicy osobowych spółek handlowych, ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem (w przypadku spółek: komandytowej i komandytowo-akcyjnej – komplementariusz, czyli osoba mająca obowiązek prowadzić sprawy spółki)
Wspólnicy spółki partnerskiej

Zadłużony przedsiębiorca powinien najpóźniej w ciągu dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić upadłość w sądzie.

Z kolei wniosek o upadłość firmy, oprócz przedsiębiorców, dodatkowo ma prawo zgłosić:

Każdy ze wspólników odpowiadających za zobowiązania w stosunku do spółki jawnej, spółki partnerskiej, spółki komandytowej oraz spółki komandytowo-akcyjnej
Każdy, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami
W stosunku do osoby prawnej, spółki jawnej, spółki partnerskiej oraz spółki komandytowej i komandytowo-akcyjnej, będących w stanie likwidacji – każdy z likwidatorów
Kurator ustanowiony na podstawie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym
Organ publiczny udzielający pomocy dłużnikowi przekraczającej 100 000 euro
W razie śmierci przedsiębiorcy (jeżeli wniosek o upadłość został złożony w terminie roku od dnia śmierci) może ogłosić wierzyciel, spadkobierca, małżonek i każde z dzieci lub rodziców zmarłego (nawet, jeśli nie dziedziczyli po nim spadku)

Kiedy ogłosić upadłość firmy?

Głównym bodźcem do ogłoszenia upadłości firmy jest jej niewypłacalność. Nie zawsze jednak brak zapłaty w wymagalnym terminie będzie skutkował przesłanką do ogłoszenia upadłości. Wiele w tej kwestii zależy od charakteru prowadzonej działalności oraz od tego, z czego niewypłacalność wynika.

Zdarzają się bowiem sytuacje, w których przedsiębiorcy mają do czynienia z tzw. niewypłacalnością bieżącą, która może wystąpić w przypadku opóźnienia w terminie otrzymania zapłaty nawet jednego klienta danej firmy, co powoduje brak środków na opłacenie zobowiązań tej firmy wobec jej dostawców.

Sąd zawsze może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza trzech miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika. Istotne jest zatem uchwycenie momentu, w którym niewypłacalność przybiera już charakter niewypłacalności długoterminowej, trwałej, która może mieć już dużo większe negatywne skutki dla firmy.

Upadłość likwidacyjna a układ naprawczy

Podczas ogłoszenia upadłości można zaproponować rozwiązanie postępowania w drodze układu. Dzieje się tak zwykle, gdy zaległości finansowe są stosunkowo niewielkie. Ponadto, przesłanką do zaakceptowania układu naprawczego przez sąd powinno być przede wszystkim wykazanie prawdopodobieństwa, że kontynuacja działania przedsiębiorstwa pozwoli na zaspokojenie wierzycieli w wyższym wymiarze niż jego likwidacja. Układ może zostać zaproponowany zarówno przez dłużnika, jak i przez wierzyciela w zależności od tego, który z nich występuje do sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości.

W przypadku zgody na układ naprawczy zarządzanie majątkiem pozostaje w rękach dłużnika, którego jednak poczynania kontrolowane są przez nadzorcę sądowego. Jeżeli natomiast dochodzi do upadłości likwidacyjnej dłużnik traci prawo do gospodarowania swoim majątkiem na rzecz syndyka. Co ważne, w przypadku jednoosobowych działalności gospodarczych osób fizycznych właściciel odpowiada całym swoim majątkiem (do którego zalicza się nawet dom czy mieszkanie chociaż mogą być niezwiązane z prowadzoną działalnością) za zobowiązania firmy.

Gdzie i jak można ogłosić upadłość firmy?

Ogłoszenie upadłości zgłasza się składając wniosek w wydziale gospodarczym sądu rejonowego właściwego dla miejsca prowadzenia działalności. Formularz może złożyć zarówno sam dłużnik, jak i każdy z jego wierzycieli, o czym stanowi ustawa.

Ze złożeniem wniosku o upadłość nie należy zbyt długo zwlekać, bowiem jak mówi ustawa dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o jej ogłoszenie.

Co musi zawierać wniosek o upadłość firmy?

Przepisy regulują również, jakie informacje obligatoryjnie powinny znaleźć się we wniosku o ogłoszenie upadłości. Tak też zgłoszenie powinno zawierać:

Podstawowe informacje o dłużniku: imię i nazwisko, nazwę firmy, miejsce zamieszkania albo siedziby firmowej; a gdy dłużnikiem jest spółka osobowa lub osoba prawna, musi wskazywać reprezentantów spółki lub osobę prawną oraz jej likwidatorów, jak również oznaczenie miejsca, w którym znajduje się przedsiębiorstwo lub inny majątek dłużnika, a ponadto w przypadku spółki bez ograniczenia – imiona i nazwiska oraz miejsce zamieszkania wspólników odpowiadających za zobowiązania spółki
Wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek (opis sytuacji najlepiej z załącznikami potwierdzającymi przebieg zdarzeń)
Informację, czy dłużnik jest uczestnikiem podlegającego prawu polskiemu lub prawu innego państwa członkowskiego systemu płatności lub systemu rozrachunku papierów wartościowych w rozumieniu ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 roku o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami
Informację, czy dłużnik jest spółką publiczną w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych
Dodatkowe oświadczenie potwierdzające prawdziwość danych zawartych we wniosku

Dodatkowe zalecenia, o których mówi ustawa stanowią, iż jeżeli wniosek o upadłość składa dłużnik, powinien on dodatkowo określić czy wnosi o upadłość z możliwością zawarcia układu naprawczego, czy też o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację jego majątku. Ponadto do wniosku powinien załączyć:

Aktualny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników
Bilans sporządzony dla celów tego postępowania, na dzień nie późniejszy niż trzydzieści dni przed dniem złożenia wniosku
Spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty, a także listę zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli na jego majątku wraz z datami ich ustanowienia
Oświadczenie o spłatach wierzytelności lub innych długów dokonanych w terminie sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku
Spis podmiotów zobowiązanych majątkowo wobec dłużnika wraz z adresami, z określeniem wierzytelności, daty ich powstania i terminów zapłaty
Wykaz tytułów egzekucyjnych oraz tytułów wykonawczych przeciwko dłużnikowi
Informację o postępowaniach dotyczących ustanowienia na majątku dłużnika hipotek, zastawów, zastawów rejestrowych i zastawów skarbowych oraz innych obciążeń podlegających wpisowi w księdze wieczystej lub w rejestrach, jak również o prowadzonych innych postępowaniach sądowych lub administracyjnych dotyczących majątku dłużnika
Informację o miejscu zamieszkania reprezentantów spółki lub osoby prawnej i likwidatorów, jeżeli są ustanowieni
Propozycje układowe wraz z propozycjami finansowania wykonania układu (jeżeli dłużnik przewiduje możliwość zawarcia układu)
Rachunek przepływów pieniężnych za ostatnie dwanaście miesięcy, jeżeli obowiązany był do prowadzenia dokumentacji umożliwiającej sporządzenie takiego rachunku (jeżeli dłużnik przewiduje możliwość zawarcia układu)

Załączenie tych dokumentów do wniosku nie jest obligatoryjne, jednak gdy dłużnik nie może tego zrobić, powinien podać przyczyny niezałączenia tych dokumentów oraz je uprawdopodobnić.

Jeżeli natomiast wniosek o ogłoszenie upadłości zgłasza wierzyciel, powinien on uprawdopodobnić swoją wierzytelność, a dodatkowo, jeżeli wnosi o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu, powinien dołączyć wstępne propozycje układowe.

Upadłość firmy – konsekwencje

Samo złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości jest początkiem zwykle długiej i zawiłej drogi opartej głównie na wszczętym wobec dłużnika postępowaniu sądowym. Podczas trwania postępowania co do zasady dłużnik ma prawo kontynuowania prowadzenia działalności, jak i powinien wywiązywać się z obowiązków mających charakter publicznoprawny, czyli w szczególności związanych z odprowadzaniem podatków oraz składek ZUS. Należy jednak zauważyć, że prawo do kontynuowania działalności może zostać dłużnikowi mocno ograniczone za sprawą zabezpieczenia jego majątku. Ma to oczywiście na celu ochronę możliwości spłaty ewentualnych należności wobec wierzycieli.

W momencie ogłoszenia upadłości wierzyciele mają możliwość dochodzenia swoich roszczeń wobec dłużnika już jedynie w trybie postępowania upadłościowego. Majątek dłużnika, w tym także ten nabyty przez upadłego w trakcie trwania postępowania upadłościowego, staje się majątkową masą upadłościową, której celem jest zaspokojenie wierzycieli. Jeżeli nastąpi ostateczny podział, przedsiębiorca powinien liczyć się z wykreśleniem z Krajowego Rejestru Sądowego.

Ogłoszenie upadłości firmy nie jest tak oczywiste i szybkie jak pozornie może się wydawać. Wiele zależy od indywidualnej sytuacji przedsiębiorcy, a przede wszystkim od decyzji sądu, który wniosek może po prostu odrzucić.