Podczas pandemii koronawirusa Polacy z całą pewnością zaczęli czytać więcej książek. Raport Biblioteki Narodowej pod tytułem “Stan Czytelnictwa w Polsce w 2020 roku” dał realne powody do optymizmu – przedstawione w nim dane są najlepsze od lat. Ile Polacy wydają na książki? Po jakich autorów i jakie gatunki literackie najchętniej sięgamy? Dowiemy się poniżej:
Poziom czytelnictwa w Polsce
Ilu Polaków czyta?
Co najmniej jedną książkę przeczytało w zeszłym roku 42% Polaków. Oznacza to wzrost o 3 punkty procentowe w porównaniu z rokiem 2019 i o 5 punktów procentowych w porównaniu z 2018. Ponadto, 10% Polaków przeczytało co najmniej 7 książek w minionym roku. To wynik o 1 punkt procentowy lepszy niż w latach 2017-2019.
Kobiety czytają więcej
Co ciekawe, wyraźnie chętniej po książki sięgają w naszym kraju panie. Co najmniej jedną książkę przeczytało w zeszłym roku 51% kobiet i 33% mężczyzn. Kobiety wypadają również lepiej pod względem intensywności czytania. 15% z nich przeczytało co najmniej siedem książek w ciągu roku. W przypadku mężczyzn wynik ten wynosi zaledwie 7%.
Czytelnictwo domeną miast
Warto także wiedzieć, że najwyższy poziom czytelnictwa w naszym kraju można zaobserwować w miastach. W tych liczących minimum pół miliona mieszkańców co najmniej jedną książkę przeczytało 55% osób. Jeszcze lepszy wynik osiągnęły miasta od 50 do 100 tysięcy mieszkańców – 56%. Natomiast na wsiach odsetek ten wyniósł zaledwie 37%.
Młodzież czyta najwięcej
Największą liczbę czytelników znajdziemy wśród młodych ludzi. Po książki regularnie sięga aż 76% osób w wieku 15-18 lat. Jest to trend, który bez wątpienia wiąże się z edukacją oraz koniecznością czytania lektur szkolnych. Najrzadziej po książki sięgają osoby starsze. Zainteresowanie literaturą deklaruje tylko 33% osób po 60 roku życia. W przypadku osób w wieku powyżej 70 lat poziom czytelnictwa spada aż do 22%.
Ile Polacy wydają na książki?
Wydatki na kulturę w Polsce przedstawiają się bardzo skromnie. Przeciętny Polak kupuje jedną, i to stosunkowo niedrogą książkę. W konsekwencji, statystyczny obywatel naszego kraju wydaje 24 złote na książki rocznie. Co więcej, w gospodarstwach miejskich tak kwota wynosi około 30 PLN, a na wsi trzykrotnie mniej. W powyższe sumy nie są wliczone wydatki na podręczniki szkolne i pomoce naukowe.
Warto jednak dodać, że w ubiegłym roku wydatki Polaków w księgarniach stacjonarnych i internetowych oraz w salonach prasowych wyniosły ponad 14% więcej niż w 2019.
Wolimy księgarnie niż biblioteki
Dodatkowo, Polacy bardziej cenią sobie wizyty w księgarniach niż w bibliotekach. Podstawowym źródłem dostępu do książek są dla nich zakupy, na które decyduje się 45% rodaków. To oznacza, że poziom kupowania książek w Polsce w porównaniu z poprzednim rokiem wzrósł o 4 punkty procentowe. Z kolei 32% respondentów zadeklarowało, że pożycza książki od znajomych, a 34% dostaje je w formie prezentu. W roku 2020 z bibliotek korzystało natomiast tylko 23% mieszkańców naszego kraju.
Trendy czytelnictwa w Polsce
Po pierwsze: kryminały
Do ulubionych gatunków literackich w Polsce należą książki sensacyjno-kryminalne, które upodobało sobie 24% rodaków, i popularne (20%). Mieszkańcy naszego kraju chętnie sięgają również po biografie, wspomnienia oraz książki historyczne (19%). Warto dodać, że klasyka literatury jest oczywiście najchętniej czytana przez… młodzież szkolną. Jej wynik w tej grupie wyniósł 38%.
Upodobania zależą od płci i wieku
Wśród trendów czytelnictwa można zaobserwować także kilka innych ciekawych zjawisk. Dla przykładu, popularna literatura obyczajowo-romansowa, a także powieści obyczajowe z nastoletnimi protagonistami to przede wszystkim wybór kobiecy i dziewczęcy – w przypadku dorosłych respondentów 30% czytelniczek i jedynie 3% czytelników deklarowało lekturę takiej prozy, wśród młodzieży są to wybory tylko i wyłącznie dziewcząt.
Z kolei upodobanie do literatury wysokoartystycznej jest największe wśród kobiet (16%), w przypadku mężczyzn wynik wyniósł w tej dziedzinie 11%. Gatunek ten był jednak bardzo skromnie reprezentowany w wyborach lekturowych, z wyjątkiem dwojga autorów – Olgi Tokarczuk i Szczepana Twardocha. Wybór ambitniejszej literatury określał przede wszystkim poziom wykształcenia – co piąta osoba z wyższym wykształceniem i co dziesiąta mająca wykształcenie zasadnicze zawodowe zadeklarowała czytanie takiej literatury.
Natomiast, fantastyka dla dorosłych (fantasy i science fiction) czytana jest dwukrotnie częściej przez mężczyzn, zwłaszcza w wieku 25-39 lat.
Co ciekawe, literatura non-fiction, a zwłaszcza typ książek, wśród których znalazły się biografie i wspomnienia, publicystyka i historia XX wieku, to częściej męskie wybory lekturowe. Nastoletni czytelnicy nie są jednak zupełnie zainteresowani lekturą dotyczącą współczesnych problemów – żaden badany w wieku 15-18 lat nie sięgnął po książki podróżnicze i reportaże, a narracje o XX wieku i biografie także stanowiły margines ich wyborów czytelniczych. Te ostatnie to natomiast – obok kryminałów i fantastyki dla dorosłych – najbardziej interesujący typ książek dla młodych dorosłych, w wieku 25-39 lat.
Najchętniej czytani autorzy w Polsce
Jak z kolei prezentuje się ranking najchętniej czytanych autorów w naszym kraju? Pierwsza dziesiątka z ubiegłego roku znajduje się poniżej:
- Remigiusz Mróz
- Olga Tokarczuk
- Stephen King
- Harlan Coben
- Adam Mickiewicz
- Henryk Sienkiewicz
- Andrzej Sapkowski
- Szczepan Twardoch
- E. L. James
- Jo Nesbø
Co ciekawe, pierwsza trójka zestawienia wyglądała identycznie w 2019 roku.
Tradycyjne książki papierowe czy ebooki?
Ebooki nadal cieszą się w Polsce znacznie mniejszym zainteresowaniem niż papierowe wydania książek. Z książek w wersji elektronicznej korzysta zaledwie 5% wszystkich czytelników. Najczęściej są to osoby w wieku 15-18 lat, wśród nich odsetek wynosi 14%.
Zyskuje streaming w formie abonamentu
Na uwagę zasługuje wysoki odsetek czytelników, którzy wypożyczają ebooki w formie abonamentu. Ze streamingu książek w Internecie korzysta aż 28% czytelników ebooków. Jest to kolejny dowód na atrakcyjność i nowoczesność takich usług, jak Empik Go czy Legimi. Możliwość nieograniczonego pobierania ebooków lub audiobooków, która wymaga jedynie opłaty przystępnego, miesięcznego abonamentu, powoduje, że książki w wersji elektronicznej mogą stopniowo zyskiwać na popularności.
Podsumowanie czytelnictwa w Polsce obecnie
Z pewnością cieszyć powinien nas fakt, że poziom czytelnictwa w Polsce rośnie, choć oczywiście powoli. Podobnie kształtują się dane dotyczące wydatków Polaków na literaturę oraz liczbę naszych rodaków kupujących książki.
Z kolei, oceniając wybory lekturowe 2020 roku widoczna jest kontynuacja trendów z lat wcześniejszych. W minionych 12 miesiącach nie odnotowano żadnych nowych książek i autorów, którzy nagle zdobyliby masową publiczność czytelniczą. Od paru lat w naszym kraju dominuje Remigiusz Mróz i Olga Tokarczuk, z kolei Adam Mickiewicz i Henryk Sienkiewicz plasują się w ścisłej czołówce od dekad i raczej nic nie zapowiada, aby mogli oni w przyszłości stracić na znaczeniu dla polskiego czytelnictwa.
Warto jednak odnotować, że jeszcze jeden polski autor – Szczepan Twardoch – w pełni zasłużenie zyskał szerszą publiczność czytelniczą, w czym niewątpliwie pomocne były inscenizacje teatralne i ekranizacje telewizyjne jednej z jego powieści.
Natomiast, jeśli chodzi o literaturę fantastyczną, to w ostatnim czasie osłabło zainteresowanie klasyką, a zwłaszcza trylogią “Władca Pierścieni” J. R. R. Tolkiena. Nieprzerwanie w masowym obiegu czytelniczym w tym gatunku przoduje Andrzej Sapkowski. W przypadku horrorów, polskie czytelnictwo absolutnie zdominowało kilkadziesiąt powieści “króla” tego gatunku literackiego – Stephena Kinga.