Zanim powierzymy swoje pieniądze jakiejkolwiek instytucji finansowej – koniecznie należy sprawdzić, co stanie się z naszym kapitałem, gdyby ta instytucja zbankrutowała. Jeśli nasze pieniądze ulokujemy w banku lub SKOKu, wtedy możemy być spokojni, ponieważ automatycznie otrzymujemy zapewnienie od Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Czym jest Bankowy Fundusz Gwarancyjny? Od kiedy funkcjonuje? Z czego się składa? Jakie są jego zadania? Jak przebiega proces wypłaty środków gwarantowanych? Z czego jest finansowany? Na te wszystkie pytania, odpowiedzi zostaną udzielone poniżej:
Bankowy Fundusz Gwarancyjny – co to jest?
Z początku lat dziewięćdziesiątych pamiętamy głośne upadki banków czy kas pożyczkowych i długie kolejki zdesperowanych klientów, którzy nie mogli uzyskać nawet informacji, nie mówiąc już o zwrocie wkładów. Skutkowało to brakiem zaufania, co do bezpieczeństwa własnych pieniędzy i paraliżowało rozwój polskiego systemu bankowego. Dlatego 17 lutego 1995 roku powstał Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
Od tamtej chwili system gwarantowania depozytów jest obowiązkowy dla instytucji bankowych. To oznacza, że wszystkie banki komercyjne i spółdzielcze mające polską licencję bankową muszą w nim uczestniczyć. Jeśli któryś z nich upadnie, inne banki należące do BFG składają się na wypłatę depozytów banku-bankruta.
Aby Bankowy Fundusz Gwarancyjny mógł realizować zadania w zakresie funkcjonowania systemu gwarantowania środków pieniężnych, posiada rachunek specjalny rozliczeń gwarantowanych w Narodowym Banku Polskim. Na rachunek ten wpływają środki pieniężne, które jak już zostało wspomniane, pochodzą z wpłat obowiązkowych wszystkich banków, objętych systemem gwarantowanym, a także środki z funduszu pomocowego oraz odsetki z tytułu opóźnienia w dokonywaniu wpłat przez banki. Oprócz wypłacania środków, Bankowy Fundusz Gwarancyjny realizuje także działalność pomocową w stosunku do instytucji bankowych zagrożonych upadłością.
Bankowy Fundusz Gwarancyjny powstał na mocy ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym z dnia 14 grudnia 1994 roku. Od 9 października 2016 jego funkcjonowanie reguluje ustawa z dnia 10 czerwca 2016 roku o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji. Siedziba BFG znajduje się przy ulicy ks. Ignacego Jana Skorupki 4 w Warszawie.
Bankowy Fundusz Gwarancyjny – zadania
Czym dokładnie zajmuje się Bankowy Fundusz Gwarancyjny? Do jego zadań należy:
- Gwarantowanie środków pieniężnych zgromadzonych w bankach objętych obowiązkowym systemem gwarantowania do wysokości określonej ustawą
- Udzielanie pomocy finansowej bankom, które utraciły płynność finansową i znajdują się w sytuacji niewypłacalności
- Wspieranie procesów restrukturyzacyjnych dotyczących spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, a także udziela im pomocy w razie powstania niebezpieczeństwa ich niewypłacalności
- Wspieranie procesów łączenia się banków zagrożonych z silnymi jednostkami bankowymi
- Gromadzenie i analizowanie informacji o bankach objętych systemem gwarantowania
- Opracowywanie analiz i prognoz, które dotyczą sektora bankowego oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych
- Udzielanie gwarancji zwiększenia funduszu własnego bankom krajowym, które realizują program naprawczy, a następnie, gdy wykonają tę gwarancję, nabywanie lub objęcie akcje, obligacji lub bankowych papierów wartościowych
Hierarchia ważności wymienionych zadań ulegała zmianie w zależności od sytuacji w jakiej znajdował się system bankowy. W połowie lat dziewięćdziesiątych najistotniejsze było sprawne wypełnianie zobowiązań w stosunku do klientów banków znajdujących się w stanie upadłości. W kolejnych latach na pierwszy plan – przy zachowaniu gotowości Funduszu do realizacji gwarancji – wysunęła się działalność pomocowa nakierowana na likwidowanie przyczyn, które mogłyby doprowadzić do upadłości banku.
Z czego składa się Bankowy Fundusz Gwarancyjny?
Bankowy Fundusz Gwarancyjny składa się z dwóch funduszy:
- Statutowego
- Pomocowego
Fundusz statutowy tworzony jest po to, aby zapewniał kwoty na wypłaty środków gwarantowanych przez Fundusz. Środki te pochodzą z wpłat NBP i Ministra Finansów, a także z kwot uzyskanych z masy upadłościowej upadłych banków oraz nadwyżki bilansowej.
Z kolei rolą funduszu pomocowego jest zapewnienie środków na finansowanie zadań BFG. Pieniądze te umieszczone są na rachunku wyodrębnionym z rachunku bieżącego. Pochodzą z obowiązkowych wpłat rocznych podmiotów objętych systemem gwarantowanym (banków), z odsetek z tytułu opóźnienia wpłat rocznych.
Bankowy Fundusz Gwarancyjny – kwota gwarantowana
W przypadku upadłości banku, Bankowy Fundusz Gwarancyjny wypłaca środki znajdujące się na rachunkach bankowych (złotowych i walutowych) wraz z odsetkami naliczonymi do dnia ogłoszenia upadłości banku – do równowartości 100 tysięcy euro w 100%. W każdym roku kwota ta może jednak ulegać zmianie.
Środki gwarantowane zawsze wypłacane są w złotówkach. Wypłata środków jest zagwarantowana w ciągu 20 dni roboczych. Obecny limit wynoszący 100 tysięcy euro, obowiązuje od 30 grudnia 2010 roku. Poprzednie limity były znacznie niższe – od 28 listopada 2008 do 30 grudnia 2010 wynosił on 50 tysięcy euro, a wcześniej 90% kwoty do 22 500 euro lub 100% kwoty poniżej 1000 euro.
Bankowy Fundusz Gwarancyjny – proces wypłaty środków gwarantowanych
Bank lub SKOK, który ogłasza upadłość sporządza listę osób uprawnionych do odbioru środków gwarantowanych. Następnie Bankowy Fundusz Gwarancyjny podaje do publicznej wiadomości termin i miejsce wypłat. Po okazaniu dokumentu tożsamości we wskazanym podmiocie, pieniądze można wypłacić w gotówce lub zlecić przelew na rachunek. Aby wyliczyć kwotę wypłaty środków z Bankowego Funduszu Gwarantowanego, należy przyjąć średni kurs euro (zgodny z tabelą kursową NBP) obowiązujący w dniu ogłoszenia upadłości przez bank.
Środki do równowartości w złotówkach kwoty 100 tysięcy euro są wypłacane w terminie 7 dni od daty wystąpienia przez uprawnioną instytucję bankową lub SKOK z wnioskiem o upadłość. Jeżeli kwota przekroczyłaby limit gwarancji, środki wypłacane byłyby przez zarządcę lub syndyka z masy upadłościowej banku w trybie postępowania upadłościowego.
Po zakończeniu wypłat we wskazanym podmiocie środki gwarantowane można odebrać w Bankowym Funduszu Gwarancyjnym w terminie 5 lat od dnia złożenia przez uprawnioną instytucję wniosku o ogłoszenie upadłości banku lub SKOK-u. Po tym okresie wszystkie roszczenia z tytułu gwarancji ulegają przedawnieniu. Pieniądze można wypłacić w gotówce lub zlecić przelew w placówce dedykowanej za okazaniem dowodu osobistego.
Gwarancją depozytów do równowartości w złotówkach kwoty 100 tysięcy euro są objęte środki zgromadzone na rachunkach w przez danego klienta w jednym banku, czyli łączna wartość środków zgromadzonych w jednym banku w postaci wszystkich produktów finansowych danego klienta. Co ważne, jeżeli klient posiada zobowiązania wobec banku (np. kredyty), to podczas wyliczania środków gwarantowanych należy pomniejszyć sumę środków ulokowanych na wszystkich rachunkach o wartość tego zobowiązania.
Bankowy Fundusz Gwarancyjny – źródła finansowania
Podstawowymi źródłami finansowania BFG są:
- Obowiązkowe opłaty roczne wnoszone przez banki objęte systemem gwarantowania
- Kwoty przekazane z Funduszu Ochrony Środków Gwarantowanych pochodzące od podmiotów objętych systemem gwarantowania, tworzonego w razie konieczności wypłat środków gwarantowanych
- Dochody z pożyczek udzielonych przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny
- Środki uzyskane w ramach pomocy zagranicznej
- Środki z dotacji udzielonych z budżetu państwa
- Środki z kredytu udzielonego przez Narodowy Bank Polski