W październiku wskaźnik inflacji w Polsce wyniósł 6,8% i przewyższył szacunki ekonomistów – zakładali oni 6,4%. To najwyższy wynik od 245 miesięcy. Tak szokująco wysoka wartość jest na dłuższą metę wprost dewastująca dla siły nabywczej pieniądza. Jeśli taki stan utrzymałby się w kolejnych latach, to polski złoty za niespełna 10 lat straciłby ponad połowę swej obecnej wartości. W takim wypadku gromadzenie oszczędności w bankach lub zamrażanie ich na lokatach jest kompletnie nieopłacalne, ponieważ odsetki są rekordowo niskie, wprost zbliżone do zera.
Za jedyne rozsądne wyjście w obecnym czasie, które potrafi uchronić zaoszczędzony kapitał przed utratą jego siły nabywczej, uchodzi zatem inwestowanie. Na rynku mamy wiele instrumentów inwestycyjnych, w które możemy ulokować swoje pieniądze. Każdy powinien więc znaleźć formę odpowiednią do posiadanego kapitału oraz swoich własnych preferencji inwestycyjnych, czyli podstawowo odpowiedzieć sobie na pytanie jaki stopień ryzyka jest w stanie zaakceptować.
Wiele osób nie posiada odpowiedniej wiedzy lub umiejętności, aby samodzielnie inwestować na rynku kapitałowym i finansowym. Z tego powodu, decydują się oni ulokować swój zaoszczędzony kapitał w fundusze inwestycyjne. Jak jednak analizować opłacalność tej formy inwestycji? Czym należy się kierować przy podejmowaniu decyzji? Dowiemy się w dalszej części tekstu. Zacznijmy jednak od wyjaśnienia czym w ogóle są fundusze inwestycyjne:
Fundusze inwestycyjne – co warto wiedzieć? 
Podstawowe informacje
Fundusz inwestycyjny to forma wspólnego inwestowania polegająca na zbiorowym lokowaniu środków pieniężnych wpłaconych przez uczestników funduszu. Uczestnikami mogą być zarówno osoby indywidualne (osoby fizyczne), jak i osoby prawne oraz podmioty i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.
Fundusze inwestycyjne poprzez łączenie środków finansowych wielu inwestorów, mają większe możliwości inwestycyjne. Dodatkowo funduszami zarządzają wykwalifikowani specjaliści, których głównym celem jest stworzenie takiego portfela inwestycyjnego i obranie takiej strategii inwestycyjnej, która będzie jak najbardziej korzystna, zarówno z punktu widzenia inwestorów jak, i towarzystwa funduszy inwestycyjnych (TFI). Jedną z głównych zalet funduszy inwestycyjnych jest dywersyfikacja portfela inwestycyjnego przez co ryzyko związane z daną inwestycją jest relatywnie niższe.
Historia funduszy inwestycyjnych
Idea funduszy inwestycyjnych bierze się z pomysłu wspólnego inwestowania wprowadzonego w Holandii w 1774 roku przez holenderskiego kupca i pośrednika Abrahama van Ketwicha. Dopiero w 1868 roku powstał pierwszy nieholenderski fundusz: był to brytyjski The Foreign and Colonial Government Trust. W Stanach Zjednoczonych fundusze rozpoczęły działalność w latach 20. XX wieku.
Rodzaje funduszy inwestycyjnych
Podstawowo fundusze inwestycyjne dzielą się na:
- Fundusze inwestycyjne otwarte (FIO)
- Fundusze inwestycyjne zamknięte (FIZ)
- Specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte (SFIO).
Fundusze inwestycyjne otwarte
Fundusze inwestycyjne otwarte zbywają jednostki uczestnictwa i dokonują ich odkupienia na każde żądanie uczestnika funduszu. Oznacza to, że są one szeroko dostępne, mogą zostać kupione przez nieograniczoną liczbę uczestników w dowolnym momencie. Gotowość do odkupienia jednostek uczestnictwa oznacza, że fundusz otwarty musi być w stanie dokonać szybkiej zamiany posiadanych lokat na gotówkę. Lokaty funduszy otwartych charakteryzują się więc znacznie większą płynnością niż w przypadku funduszy zamkniętych. Fundusz inwestycyjny otwarty jest również zobowiązany do prowadzenia rejestru uczestników. Czynność ta jest najczęściej powierzana wyspecjalizowanej firmie zwanej agentem transferowym. Do zadań agenta transferowego należy też ewidencjonowanie w rejestrach wszelkich zmian, które wynikają ze zleceń składanych przez uczestników funduszu. Pod względem liczebności i wartości zgromadzonych aktywów fundusze inwestycyjne otwarte (FIO) są zdecydowanie najbardziej popularnym typem funduszy inwestycyjnych w Polsce.
Fundusze inwestycyjne zamknięte
Fundusze inwestycyjne zamknięte to z kolei fundusze o zasadniczo stałej liczbie tytułów uczestnictwa certyfikatów inwestycyjnych.
Specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte
Wyjątkową formą funduszy inwestycyjnych są specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte (SFIO). Oferta nabycia jednostek uczestnictwa takiego funduszu może być skierowana do określonej grupy osób, takich jak instytucje czy uczestnicy programów emerytalnych. W statucie funduszu mogą być również wprowadzone dodatkowe warunki dotyczące odkupywania jednostek uczestnictwa. SFIO łączą zatem cechy FIO i FIZ.
Inwestowanie w fundusze inwestycyjne – dla kogo?
Fundusze inwestycyjne skierowane są do osób, które posiadają nadwyżki finansowe oraz tych, które oczekują wyższych zysków niż na lokacie bankowej, koncie oszczędnościowym czy obligacjach skarbowych. Kluczowym elementem inwestowania w fundusze inwestycyjne jest jednak świadomość ponoszonego ryzyka. Dlatego niezbędna jest przynajmniej podstawowa wiedza na temat tego, na czym polega istota inwestowania na rynku kapitałowym.
Pomimo tego, że zarządzane są przez wykwalifikowanych specjalistów, nie daje to gwarancji zysku. Nikt nie jest w stanie przewidzieć tego, jak będzie kształtował się rynek kapitałowy i jakie wydarzenia będą miały miejsce w przyszłości. Często spotykane jest określenie funduszu jako “bezpiecznej” formy inwestowania. Nie należy przez to rozumieć, że nie przynoszą one strat inwestorom, lecz to, że fundusze inwestycyjne muszą przestrzegać regulacji dotyczących zasad ich funkcjonowania, a także podlegają nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Niewłaściwe jest jednak określenie, że są one wolne od ryzyka.
Jak zatem analizować opłacalność inwestowania w fundusze inwestycyjne? W pierwszej kolejności:
Określ jaki poziom ryzyka akceptujesz 
Przed podjęciem decyzji o ulokowaniu środków pieniężnych w funduszach inwestycyjnych inwestor powinien jasno określić, jakie cele chce osiągnąć oraz to, jakie ryzyko jest w stanie zaakceptować. Jest to niezbędne przy wyborze produktów, które będą dopasowane do celów inwestycji. Nim podejmiemy decyzję, zastanówmy się, czy jej celem ma być ochrona kapitału i zwrot w granicach inflacji, czy może jednak akceptujemy wyższy poziom ryzyka i liczymy na większy zarobek? Musimy pamiętać, że bezpieczeństwo każdej z klas aktywów jest pochodną otoczenia makroekonomicznego – nie w każdej sytuacji rynek akcji lub papierów dłużnych będzie przynosił funduszowi inwestycyjnego (a co za tym idzie – nam) satysfakcjonujące zyski.
Strategia, styl i opłaty
Zanim zdecydujemy się na konkretny wybór, należy także dokładnie przeanalizować strategię funduszu, styl zarządzania oraz – co niezwykle istotne – wysokość opłat za jego zarządzanie. W końcu to wszystko wpływa na osiągany ostatecznie przez nas dochód.
Przeanalizuj stopy zwrotu
Najłatwiejszym sposobem na określenie opłacalności inwestycji w fundusz inwestycyjny, jest przeanalizowanie osiąganych przez niego stóp zwrotu w przeszłości. Jak odległe dane należy analizować? To zależy od wyznaczonego przez nas horyzontu inwestycyjnego – im dłuższy, tym bardziej odległy okres historyczny będzie nas interesował. To zagadnienie zostanie szerzej omówione w następnym punkcie.
Historyczny wynik to nie gwarancja
Warto tutaj dodać, iż świetne wyniki historyczne uzyskane nawet przez długi okres absolutnie nie gwarantują, że kolejne działania na rynku kapitałowym funduszu będą równie trafne, natomiast wiele mówią o profesjonalizmie zarządzających. W celu podjęcia prawidłowej decyzji inwestycyjnej powinniśmy zapoznać się przede wszystkim z rocznym i półrocznym sprawozdaniem finansowym funduszu inwestycyjnego. Inwestor powinien też zwrócić uwagę na dane finansowe funduszu prezentowane w prospekcie informacyjnym lub prospekcie emisyjnym.
Miarodajne porównanie 
Co więcej, warto dokonać porównania wyników funduszu w okresach zbliżonych do planowanego horyzontu czasowego inwestycji. Ponieważ wszystkie fundusze inwestycyjne typu FIO i SFIO powinny prezentować swoje wyniki w jednakowy sposób, inwestor będzie miał pod tym względem możliwość porównania wyników finansowych różnych funduszy i dokonania właściwego wyboru.
Zwróć uwagę na horyzont inwestycyjny
Tutaj sprawa przejawia się w sposób jasny – im jest on dłuższy, tym większa szansa na to, że nawet jeśli nasza inwestycja w fundusz nie będzie idealnie trafiona czasowo, to jednak w następnych tygodniach lub miesiącach odrobi straty i pozwoli nam zrealizować zysk. Dotyczy to zwłaszcza funduszy inwestujących na rynku akcji, którego cechą charakterystyczną jest cykliczność. Pamiętajmy także, iż doświadczony inwestor wie, że spadki tworzą okazję do zakupów i nie należy przesadnie ulegać emocjom.
Pamiętaj o płynności
Jest jeszcze jedna ważna kwestia, którą należy uwzględnić w analizowaniu opłacalności funduszy inwestycyjnego. Mowa o płynności. Z punktu widzenia klienta oznacza to możliwość wyjścia z inwestycji bez zwłoki i dodatkowych kosztów, a z punktu widzenia zarządzającego, możliwość spieniężenia składnika funduszu. Jak ważna jest to sprawa, rynek przekonuje się w momentach paniki i zmasowanej wyprzedaży. Wybierając fundusz inwestycyjny warto zatem mieć świadomość, na jakim rynku lokuje on powierzone aktywa i z jakim poziomem płynności się ta inwestycja wiąże.
