Udzielenie kredytu jest dla kredytodawcy sporym ryzykiem, podobnie jak na przykład sprzedaż towarów bądź świadczenie usług, kiedy nie jesteśmy pewni, że druga strona transakcji jest wiarygodna i wypłacalna. Dlatego też tak chętnie stosuje się różnego rodzaju zabezpieczenia, mające na celu rzeczone ryzyko zminimalizować. Aby więc zwiększyć swoją wiarygodność, wielu przedsiębiorców decyduje się na takie rozwiązanie, jak gwarancja bankowa. Gdy nią dysponuje, jej beneficjent przestaje mieć obawy, że będzie miał trudności z wyegzekwowaniem od przedsiębiorcy swoich należności. Zdecydowanie jest to jedna z budzących największe zaufanie form zabezpieczenia wierzytelności, nic więc dziwnego, że jest coraz częściej stosowana. Jednak na czym polega gwarancja bankowa, jaki jest jej koszt, jakie są jej rodzaje i kto może ją uzyskać? Odpowiedzi na te pytania oraz wiele innych ważnych informacji dotyczących tego zagadnienia zostanie zaprezentowane poniżej.
Gwarancja bankowa co to jest?
Co to jest gwarancja bankowa? Jest nią szczególna forma gwarancji samoistnej, w której rolę gwaranta przyjmuje bank. Umowa gwarancji bankowej jest pisemnym zobowiązaniem banku do zapłaty beneficjentowi gwarancji kwoty maksymalnej wskazanej w gwarancji (sumy lub kwoty gwarancyjnej), w przypadku gdy zleceniodawca gwarancji, na którego została wystawiona, nie wywiąże się ze swojego zobowiązania. Znajduje ona zastosowanie zarówno w obrotach krajowych, jak i zagranicznych. Aby gwarancja była dla beneficjenta wiarygodna, powinna posiadać charakter nieodwołalny.
Gwarancja bankowa jest umową nazwaną, uregulowaną w ustawie Prawo bankowe. Jest ona zobowiązaniem abstrakcyjnym, samodzielnym, niezależnym od innej umowy. Ma zabezpieczyć beneficjenta gwarancji nie tylko przed ryzykiem niewypłacalności, lecz również ryzykiem długoterminowego i trudnego dochodzenia roszczeń. Beneficjentem gwarancji bankowej może być praktycznie każdy – zarówno osoba fizyczna, jak i firma.
Gwarancja bankowa stanowi korzystne zabezpieczenie dla obu stron transakcji, ponieważ zleceniodawca zyskuje wiarygodność względem swojego partnera biznesowego, natomiast beneficjent zyskuje większą pewność do otrzymania zapłaty w sytuacji, gdy zleceniodawca nie wywiąże się z umowy. W przypadku gdy założenia umowy transakcji nie zostaną wykonane bądź warunki umowy zostaną naruszone, to w ramach gwarancji otrzyma zapłatę.
W związku z ryzykiem związanym z wystawieniem gwarancji banki przed jej udzieleniem badają kondycję finansową oraz dodatkowo żądają zabezpieczenia gwarancji (zabezpieczenie kredytu). Gwarancja bankowa, w której gwarantem jest solidny bank, stanowi dla beneficjenta jeden z najpewniejszych sposobów zabezpieczenia się przed ryzykiem niewypłacalności dłużnika. Bank gwarant wykazuje udzieloną gwarancję jako zobowiązanie pozabilansowe w swoim sprawozdaniu finansowym.
Gwarancja bankowa jest bowiem zobowiązaniem warunkowym, którego realizacja może, ale nie musi wystąpić. Zobowiązanie takie w momencie jego powstania nie wiąże się z faktycznym przepływem pieniądza, ale stwarza ryzyko wystąpienia takiego przepływu w przyszłości. Dopiero bowiem gdy beneficjent gwarancji bankowej złoży roszczenie z gwarancji zgodne z jej warunkami, bank będzie musiał dokonać zapłaty z tytułu udzielonej wcześniej gwarancji i zobowiązanie pozabilansowe takiego banku przekształci się w faktyczny przepływ pieniądza, doprowadzając do zmian w jego bilansie (zmiana stanu środków pieniężnych).
Udogodnieniem w przypadku gwarancji jest więc brak konieczności występowania na drogę sądową lub wszczęcia windykacji względem drugiej strony transakcji. Warto podkreślić, że gwarancje bankowe są uznawane również poza granicami kraju, co oznacza, że możliwe jest ich stosowanie w przypadku międzynarodowych transakcji.
Gwarancja bankowa rodzaje
Wiemy już jak działa gwarancja bankowa. Jakie natomiast są rodzaje gwarancji bankowych? Na rynku finansowym wyróżnione jest wiele z nich, w zależności od typu zabezpieczenia, którymi mogą być:
- Gwarancja bankowa należytego wykonania umowy – zabezpiecza wykonanie umowy, roszczeń z tytułu gwarancji technicznej i rękojmi, zapłatę kar umownych w przypadku niewywiązania się zleceniodawcy ze swoich zobowiązań kontraktowych
- Gwarancja akcyzowa – składana jako zabezpieczenie akcyzowe dla zagwarantowania pokrycia jednego lub wielu zobowiązań podatkowych oraz opłat paliwowych
- Gwarancja celna – zabezpiecza zapłatę długów celnych, podatków lub innych opłat na rzecz urzędu celnego
- Gwarancja przetargowa – zastępuje wadium gotówkowe i jest płatna, gdy klient Banku po wygraniu przetargu nie podpisze kontraktu lub nie wywiąże się z innych zobowiązań
- Gwarancja terminowej spłaty kredytu lub pożyczki – zabezpiecza pełną spłatę kredytu lub pożyczki
- Gwarancja terminowej zapłaty – jest zobowiązaniem banku do zapłaty należności, gdyby zleceniodawca nie zapłacił za zakupione towary lub wykonane usługi zgodnie z zawartą umową handlową
- Gwarancja zapłaty czynszu – zabezpiecza zapłatę należności z tytułu opłat czynszowych
- Gwarancja zapłaty rat leasingowych – zabezpiecza spłatę części bądź całości rat leasingowych w przypadku braku spłaty ze strony leasingobiorcy
- Gwarancja zwrotu zaliczki – zabezpiecza zwrot przez zleceniodawcę zaliczki otrzymanej uprzednio od beneficjenta w przypadku, gdyby zleceniodawca nie wykonał umowy, w ramach której zaliczka została wpłacona, i odmówił zwrotu zaliczki
- Gwarancja loteryjna – zapewnia wypłatę bądź wydanie nagród w zorganizowanej przez zleceniodawcę loterii, akcji promocyjnej czy grze
Gwarancje bankowe mogą być udzielone jednorazowo na zabezpieczenie jednej określonej transakcji lub w formie linii, w ramach ustalonego limitu.
Jak uzyskać gwarancję bankową?
W celu uzyskania gwarancji bankowej należy wystąpić z wnioskiem do banku i spełnić określone warunki. Należy mieć na uwadze, że każdy bank ma inne opłaty oraz wymagania pozwalające na jej uzyskanie. Z całą pewnością jednak kilka kroków ma miejsce raczej w każdym przypadku.
W pierwszej kolejności należy wystąpić do wybranego banku o ocenę zdolności kredytowej.
Jeśli wyszła ona pozytywnie, można przejść do kolejnego etapu. Jest nim zlecenie bankowi udzielenia gwarancji poprzez złożenie stosownego wniosku wraz z innymi wymaganymi dokumentami. Dokumenty mogą zostać złożone za pośrednictwem strony internetowej banku lub osobiście papierowo w placówce banku. W zależności od polityki banku wymagane są różne rodzaje dokumentów w trakcie starania się o udzielenie gwarancji bankowej. Wśród nich można wyróżnić:
- Dokumenty założycielskie firmy (umowa, akt założycielski)
- Dokumenty wskazujące osoby uprawnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych
- Potwierdzenie posiadania numeru statystycznego REGON i NIP
- Dokumenty finansowe firmy
- Umowa, która ma być zabezpieczona gwarancją
- Proponowane zabezpieczenie gwarancji bankowej
Niektóre banki wymagają także posiadania rachunku firmowego w swoim banku.
Następnie ustalane są warunki gwarancji bankowej, na podstawie których następuje wypłata sumy gwarantowanej. Są nimi sposób zabezpieczenia gwarancji bankowej czy wybór dokumentów jakie zobowiązany jest złożyć w banku beneficjent gwarancji, aby otrzymać kwotę gwarancyjną. Na tym etapie bank również określa opłatę oraz prowizję, którą zleceniodawca zobowiązany będzie uiścić z tytułu udzielenia gwarancji.
Gdy wszystkie powyższe działania zostaną wykonane, przedsiębiorca może korzystać z gwarancji bankowej przez okres, jaki wskazuje umowa gwarancji bankowej.
Co ważne, gwarancja bankowa ważna jest przez okres wskazany w umowie zlecenia jej udzielenia, czyli przez okres, na jaki została zawarta. Należy jednak podkreślić, że istnieją sytuacje, w których może ona wygasnąć:
- W przypadku gdy zostanie ona odwołana (w sytuacji, gdy w umowie została zawarta klauzula o takiej możliwości)
- W przypadku gdy zostanie wykonane zlecenie przez wykonawcę, w sposób ustalony w gwarancji
- W przypadku gdy zleceniodawca gwarancji zwolni bank ze wszystkich zobowiązań określonych w gwarancji przed upływem terminu ważności
- W przypadku gdy nastąpi wykonanie przez bank zobowiązań zapisanych w gwarancji bankowej
Gwarancja bankowa – koszt
Czas przejść do kolejnej, bardzo istotnej kwestii. Ile kosztuje gwarancja bankowa? Oczywiście, każdy zdaje sobie sprawę, że większość usług bankowych jest odpłatna i w tym przypadku nie może być inaczej. Bank z tytułu gwarancji pobiera prowizję od zleceniodawcy, czyli podmiotu, który zawarł z nim umowę gwarancji bankowej.
Koszt jej udzielenia zależny jest od jej rodzaju, wysokości gwarantowanej kwoty oraz waluty, w której zlecana jest gwarancja (może ona dotyczyć transakcji zagranicznych). Podkreślić należy, że w każdym banku jest ona inna i z reguły stanowi procentowy udział w kwocie gwarantowanej. W przypadku gdy gwarancja udzielana jest jednorazowo na zabezpieczenie jednej określonej transakcji lub w formie linii, prowizja może być wtedy płatna za dany okres.
Najczęściej banki, poza prowizją od udzielonej gwarancji bankowej, pobierają również opłatę za ocenę zdolności kredytowej oraz opłatę za rozpatrzenie wniosku zlecenia udzielenia gwarancji. Tak więc koszt gwarancji bankowej w każdym przypadku może wynosić inną wartość, jednak z reguły należy liczyć się z faktem, że jest to po prostu pewien procentowy udział w sumie gwarantowanej.
Gwarancja bankowa a koszty uzyskania przychodu, czyli zeznanie podatkowe
Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o PIT za koszt uzyskania przychodu należy rozumieć wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia ich źródła. Przy czym w kosztach podatkowych w art. 23 wskazanej ustawy zostały wymienione wydatki, które bezwzględnie nie mogą stanowić kosztu uzyskania przychodu.
Analizując akt prawny, należy więc zauważyć, że w katalogu nie został wymieniony wydatek, jakim jest gwarancja bankowa. W związku z tym jeśli ma on związek z działalnością gospodarczą, można ująć go w dacie jego poniesienia jak standardowe opłaty bankowe w formie dowodu wewnętrznego, wystawianego na podstawie dowodu pobrania płatności z banku. Koszt ten można również ująć zbiorczo na podstawie wyciągu bankowego wraz z innymi opłatami bankowymi w jednym dowodzie wewnętrznym.