Stopy procentowe – czym są i ich rodzaje

Udostępnij

stopy procentowe NBPKażde zobowiązanie finansowe wiąże się z określonymi kosztami. Ich wysokość jest regulowana przy pomocy wcześniej ustalonego oprocentowania. Jeśli pożyczamy pieniądze znając sposób wyznaczania odsetek, możemy obliczyć wysokość rat. To zjawisko działa w ten sposób nie tylko w skali lokalnych pożyczek, lecz całego kraju. Odpowiadają za nie jedne z najistotniejszych instrumentów polityki ekonomicznej, które w sposób bezpośredni przekładają się na sytuację gospodarczą państwa. Są nimi stopy procentowe. Na czym ich działanie polega w praktyce i jakie są ich rodzaje? Dowiemy się poniżej.

Czym są stopy procentowe?

Stopy procentowe to koszty (ceny) jakie przysługują posiadaczowi kapitału z racji udostępnienia go innym na określony czas. Z kolei osoba pożyczająca środki musi te koszty ponieść. Z reguły są one wyrażone jako procent od pożyczonej sumy i mierzone w ujęciu rocznym.

Stopy procentowe są najważniejszym i kluczowym czynnikiem w analizie makroekonomicznej oraz parametrem na rynkach finansowych. Powstały one w sektorze bankowym. Dla inwestora lub kredytodawcy są one poziomem wynagrodzenia otrzymywanym za rezygnację z dysponowania swoim kapitałem. To także ceny, jakie trzeba zapłacić za pozyskanie pieniędzy, jeśli występujemy w roli kredytobiorcy.

Jakie w Polsce są najważniejsze stopy procentowe? Narodowy Bank Polski wyróżnia 5 podstawowych rodzajów. Są one bardzo istotnym narzędziem polityki pieniężnej i służą do regulowania ilości pieniądza na krajowym rynku. Określając ich wysokość NBP wpływa na stopy procentowe rynku międzybankowego, a tym samym na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych. Zgodnie z ustawą o NBP dokonuje tego Rada Polityki Pieniężnej. Poniżej zostaną opisane podstawowe stopy procentowe w Polsce.

Stopa Referencyjna NBP

Referencyjna stopa procentowa to rentowność bonów pieniężnych emitowanych przez Narodowy Bank Polski w trakcie podstawowych operacji otwartego rynku. Polegają one na zakupie lub sprzedaży krótkoterminowych, z reguły 7-dniowych, bonów pieniężnych na rynku międzybankowym w celu przywrócenia równowagi płynnościowej w sektorze bankowym. Wysokość stopy referencyjnej wpływa z kolei na poziom referencyjnej wysokości oprocentowania pożyczek na polskim rynku międzybankowym (WIBOR-u), który z kolei stanowi podstawę oprocentowania kapitału obcego.

Od 15 marca 2015 do 18 marca bieżącego roku stopa referencyjna Narodowego Banku Polskiego wynosiła 1,5%. Wtedy jednak nastąpiła pierwsza od lat obniżka stóp procentowych, nowa wartość wyniosła 1%. To jednak nie koniec. Już 9 kwietnia miała miejsce kolejna zmiana stóp procentowych, do 0,5%. 29 maja wysokość stopy referencyjnej znów została obniżona – do 0,1%, i tyle wynosi ona aktualnie. Jaki organ odpowiada za stopy procentowe? RPP.

Stopa lombardowa NBP

Stopa lombardowa określa cenę, po której bank centralny udziela bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych. Kwota kredytu nie może przekroczyć równowartości 100% – x% wartości papierów wartościowych obciążonych zastawem. x% to tak zwany haircut i jest ustalany dla różnych grup papierów wartościowych osobno. Warto dodać, że takich pożyczek NBP udziela przede wszystkim wtedy, gdy na rynku pieniężnym panuje bardzo trudna, niekorzystna dla banków komercyjnych sytuacja.

Od 15 marca 2015 do 18 marca bieżącego roku stopa lombardowa NBP wynosiła 2,5%. Wtedy jednak nastąpiła pierwsza od lat obniżka stóp procentowych, nowa wartość wyniosła 1,5%. To jednak nie koniec. Już 9 kwietnia miała miejsce kolejna zmiana stóp procentowych, do 1%. 29 maja wysokość stopy lombardowej znów została obniżona – do 0,5%, i tyle wynosi ona aktualnie.

Stopa depozytowa NBP

Stopa depozytowa określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym, czyli w Narodowym Banku Polskim. Określa ona minimalne oprocentowanie na rynku, zawsze ma wartość najniższą ze wszystkich stóp procentowych, a stopa lombardowa najwyższą. Na świecie zdarzają się, ujemne stopy procentowe depozytowe, aktualnie ma to miejsce choćby w Szwajcarii czy Japonii. Często to właśnie ta stopa procentowa jest brana w dużej mierze pod uwagę przez banki, gdy ustalają one oprocentowanie oferowane na lokatach terminowych.

Od 15 marca 2015 do 9 kwietnia bieżącego roku stopa depozytowa NBP wynosiła 0,5%. Wtedy obniżono ją do 0,00%, i tyle wynosi ona aktualnie.

Stopa redyskontowa weksli NBP

Stopa redyskontowa weksli służy do obliczania ceny, po jakiej bank centralny przyjmuje do redyskonta spełniające określone warunki weksle od banków komercyjnych. Są to nabyte przez banki zobowiązania ich klientów, zabezpieczone wekslem.

Teoretycznie powinna ona wpływać na podaż pieniądza w sposób następujący:
podwyższenie stopy redyskontowej zmniejsza kreację pieniądza w gospodarce
Obniżenie stopy redyskontowej podwyższa kreację pieniądza w gospodarce

Jednak z powodu stosunkowo małej popularności weksli w Polsce, nie ma ona większego znaczenia w kształtowaniu polityki monetarnej przez NBP. Jest z kolei wykorzystywana do innych celów, takich jak choćby określania odsetek spłacanych razem z kredytem studenckim.

Od 15 marca 2015 do 18 marca bieżącego roku stopa redyskonta weksli NBP wynosiła 1,75%. Wtedy jednak nastąpiła pierwsza od lat obniżka stóp procentowych, nowa wartość wyniosła 1,05%. To jednak nie koniec. Już 9 kwietnia miała miejsce kolejna zmiana stóp procentowych, do 0,55%. 29 maja wysokość stopy redyskontowej znów została obniżona – do 0,11%, i tyle wynosi ona aktualnie.

Stopa dyskonta weksli NBP

Istnieje jeszcze jedna stopa NBP, która czasem jest pomijana przez różne zestawienia i informacje prasowe. Jej wartości również rzadziej ulegają zmianie, a wprowadzona została 12 lat później niż pozostałe Jest to stopa dyskonta weksli. Nalicza się ją w momencie przyjęcia przez Narodowy Bank Polski weksla, który był oczywiście wcześniej dyskontowany na podstawie stopy redyskontowej weksli. Te dwie wartości są więc ze sobą ściśle powiązane, nie tylko przez podobieństwo nazw.

Stopę dyskonta weksli wprowadzono 1 stycznia 2010 i do 18 marca bieżącego roku kształtowała się na poziomie 4%. Wtedy jednak nastąpiła pierwsza od lat obniżka stóp procentowych, nowa wartość wyniosła 1%. Już 9 kwietnia miała miejsce kolejna zmiana stóp procentowych, do 0,6%. 29 maja stopa dyskontowa weksli znów została obniżona – do 0,12%, i tyle wynosi ona aktualnie.

Klasyczny podział stóp procentowych

Wiemy już jak wygląda kwestia NBP – stopy procentowe. Wyjaśnijmy teraz na jakie dwie kategorie podstawowo dzieli się stopy procentowe w większości banków komercyjnych na całym świecie. Mowa tu o takich typach, jak:

  • Nominalna stopa procentowa
  • Realna (rzeczywista) stopa procentowa

Pierwsza to oprocentowanie umowne ustalone przez bank lub inną instytucję finansową, jakiego ona oczekuje z tytułu udzielonej pożyczki. Natomiast druga, czyli realna to nominalna stopa procentowa pomniejszona o oczekiwany poziom stopy inflacji. Ukazuje więc ona faktyczne oprocentowanie lokaty i kredytu po uwzględnieniu obecnie obowiązującej inflacji.

Efektywna stopa procentowa

Popularna efektywna stopa procentowa to po prostu faktycznie uzyskiwana stopa procentowa, uwzględniająca kapitalizację odsetek. Oblicza się ją wzorem

Ef = (1 + N / K)K – 1

Gdzie:

  • “Ef” to efektywna stopa procentowa
  • “N” to nominalna stopa procentowa
  • “K” to liczba okresów kapitalizacji w roku

Jak więc widać efektywna stopa procentowa jest równa nominalnej stopie procentowej tylko przy kapitalizacji rocznej, a im częściej odsetki się kapitalizują, tym jest wyższa.

Podstawowe rynkowe stopy procentowe w produktach finansowych

Przy ustalaniu ofert produktów finansowych banki komercyjne stosują podstawowe stopy procentowe. Można do nich zaliczyć szeroką grupę stóp kredytów międzybankowych. To główne stopy procentowe z jakich korzystają banki komercyjne przy określaniu oprocentowania kredytów oraz depozytów zarówno jakie banki przyjmują i których udzielają swoim klientom, jak i na rynku międzybankowym. Odnosi się to do wspominanej już nominalnej stopy procentowej, ale nie tylko. Wskazywane są również realna oraz efektywna stopa procentowa.

Na podstawie wymienionych powyżej narzędzi, banki posługują się stopą podstawową, która stanowi bazę choćby do wyliczenia oprocentowania oferowanych kredytów czy lokat. Wyróżnia się ich kilka rodzajów. Najpopularniejsze rynkowe stopy procentowe to:

  • WIBOR, czyli Warsaw Interbank Offered Rate – to roczna stopa procentowa, po jakiej bank jest skłonny udzielić kredytu innemu bankowi
  • WIBID, czyli Warsaw Interbank Offered Bid Rate – to roczna stopa procentowa, którą bank jest gotów zapłacić za środki przyjęte w depozyt od innych banków
  • LIBOR, czyli London Interbank Offered Rate – to rynkowa roczna stopa procentowa depozytów, jakie oferowane są na rynku międzybankowym w Londynie, ustalana dla pięciu głównych walut świata (dolar amerykański, euro, funt brytyjski, jen japoński, frank szwajcarski)
  • EURIBOR, czyli Euro Interbank Offered Rate – to rynkowa roczna stopa procentowa depozytów oraz kredytów, jakie oferowane są na rynku bankowym w strefie euro

Jednocześnie te rynkowe roczne stopy procentowe mogą być publikowane w odniesieniu do różnych okresów wymienionych poniżej:

  • O/N, czyli overnight – to depozyty jednodniowe, które otwierane są w dniu zawarcia transakcji
  • T/N, czyli tomorrow/next – to depozyty jednodniowe, które otwierane są w pierwszym dniu roboczym po zawarciu transakcji
  • SW, czyli spot week – depozyty na 1 tydzień
  • 1M – depozyty na 1 miesiąc
  • 3M – depozyty na 3 miesiące
  • 6M – depozyty na 6 miesięcy
  • 9M – depozyty na 9 miesięcy
  • 12M – depozyty na 1 rok

Nowe stawki tych rynkowych stóp procentowych obliczane są w każdy dzień roboczy o godzinie 11:00. Ustalane są jako średnia arytmetyczna zgłoszonych stóp przez banki.

Jakub Bandura
Jakub Bandura
Redaktor portalu PortfelPolaka.pl. Wiedzę z zakresu rynków finansowych i inwestowania zgłębiał na studiach ekonomicznych. Trader rynku OTC i Forex preferujący handel krótkoterminowy. Entuzjasta statystyki oraz analizy technicznej instrumentów finansowych.

Najnowsze

Zobacz również