Gdy na zewnątrz panuje fala upałów – jak ma to miejsce w ostatnich dniach – trudno jest skupić się pracownikowi na właściwym wykonywaniu swojego zadania – zarówno w przypadku pracy na świeżym powietrzu, jak i pomieszczeniach zamkniętych. Czasami po prostu zdarza się tak, że nie ma on do tego odpowiednich warunków.
Co więcej, wysokie temperatury mogą być bardzo niebezpieczne dla zdrowia, w takim czasie trzeba więc odpowiednio zadbać o swój organizm. W konsekwencji to, czy upalny dzień zostanie efektywnie wykorzystany przez pracowników, w dużej mierze zależy od ich szefa. W związku z tym, jakie obowiązki spoczywają na pracodawcy w czasie upałów według przepisów obowiązujących w Polsce? Zostaną one szczegółowo omówione poniżej:
Nieodpłatne zapewnienie zimnych napojów
Zgodnie z przepisami pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Obowiązek ten obejmuje także działania zmierzające do złagodzenia skutków narażenia pracowników na wysokie temperatury.
W kontekście upałów podstawowym obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych – nieodpłatnie – odpowiednich posiłków i napojów, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Zapis taki znajduje się w Kodeksie pracy, a dokładniej w jego artykule 232. Nie jest to jednak jedyny akt prawny zwracający uwagę na ten obowiązek pracodawcy. Doprecyzowuje go bowiem Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 roku w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów.
Temperatura klasyfikowana jako uciążliwa
Na jego podstawie, osoby zatrudnione na otwartej przestrzeni powinny otrzymać napoje od pracodawcy już przy temperaturze 25 stopni Celsjusza. W przypadku stanowisk pracy w zamkniętych pomieszczeniach obowiązek taki pojawia się, kiedy słupek rtęci przekroczy 28 stopni.
Napoje, jakie pracodawca ma obowiązek zapewnić
Co można rozumieć pod pojęciem “napoje”? Chodzi przede wszystkim o wodę. Pracodawca nie musi więc zamieniać się w kelnera i zbierać szczegółowych zamówień na soki lub napoje gazowane. Wystarczy, że zatroszczy się on o to, by jego pracownicy mieli dostęp do czystej wody pitnej. Co ważne, za brak napojów w pracy pracodawca nie może wypłacić swoim podwładnym ekwiwalentu. Jest to bowiem obowiązek wynikający również z przepisów BHP.
Ilość napojów
W ustawie nie zostało określone wprost ile napojów zobowiązany jest zapewnić pracodawca swoim pracownikom. Zgodnie ze wskazaniem, pracodawca powinien zapewnić pracownikom napoje w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników.
Kara przy niewywiązaniu się z obowiązku
Jeżeli pracodawca odmówi dostarczenia wody, wówczas może mu grozić kara grzywny od tysiąca do nawet 30 tysięcy złotych.
Zapewnienie odpowiedniej temperatury
Pracodawca – oprócz dostarczenia napojów – musi zadbać o to, aby w czasie upałów zapewnić swoim pracownikom odpowiednią temperaturę, umożliwiającą pracę w pomieszczeniach, gdzie przebywają. Jeśli w zakładzie nie ma klimatyzacji, to pracodawca powinien postarać się o odpowiednie wentylatory, które zmniejszą temperaturę powietrza. Co więcej, pracodawcy, u których funkcjonuje stała instalacja klimatyzacyjna, powinni zadbać o jej sprawność, odgrzybianie i czyszczenie, aby nie stanowiła ona źródła dodatkowych zagrożeń.
Duże znaczenie mają także zabezpieczenia okien, takie jak rolety lub żaluzje, które nie będą przepuszczać tak dużej ilości promieni słonecznych do środka pomieszczenia oraz nie będą powodować odbijania się tych promieni od monitorów i rażenia pracowników w oczy. Wtedy upał w pracy nie będzie aż tak uciążliwy. Przepisy nie regulują, jaka może być maksymalna temperatura w pomieszczeniu.
Ponadto, pracodawca musi zawsze zatroszczyć się szczególnie o kobiety w ciąży, karmiące piersią, a także o osoby niepełnosprawne.
Dodatkowe obowiązki pracodawcy wobec młodocianych pracowników
W przypadku zatrudniania pracowników młodocianych, nie mogą oni wykonywać swoich pracowniczych obowiązków gdy temperatura w pomieszczeniu przekracza 30 stopni Celsjusza, a wilgotność 65%. Przepis ten reguluje Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 roku w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania.
Dodatkowe obowiązki pracodawców wobec pracowników fizycznych
Warto zwrócić uwagę, że upał w pracy pociąga za sobą powstanie obowiązków nie tylko wobec pracowników zatrudnionych na umowę o pracę. Artykuł 304 § 3 Kodeksu pracy mówi, że pracodawca musi zapewnić odpowiednie warunki również dla osób fizycznych, które świadczą usługi na innej podstawie niż stosunek pracy.
Ponadto, pracownikom wykonującym prace na otwartej przestrzeni, przy których mogą się pobrudzić, a nie mają dostępu do wody bieżącej, pracodawca ma obowiązek dostarczyć dziennie około 90 litrów wody do mycia na każdego pracownika.
Skrócenie czasu pracy – obowiązek czy prawo pracodawcy?
Należy jednak pamiętać, iż zgodnie z obowiązującymi przepisami, wysokie temperatury nie są wystarczającym powodem do skrócenia czasu pracy. Jednak, w czasie upałów pracodawca może podjąć taką decyzję. Co ważne, nie ma on prawa do obniżenia wynagrodzenia pracownikom, ponieważ skrócenie czasu pracy nastąpiło wyłącznie z jego polecenia. Pracodawca może – z własnej woli – wprowadzić także przerwę w pracy.
Obowiązki pracownika w czasie upałów
W czasie upałów pracownik także musi podjąć decyzję, czy jest w stanie wykonywać swoją pracę. Zgodnie z treścią artykułu 210 §1 Kodeksu pracy: w razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma pełne prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
W takiej sytuacji, kiedy pracownik informuje pracodawcę o niebezpieczeństwie, nie ma podstaw do zmniejszenia wynagrodzenia za czas powstrzymywania się od pracy z uwagi na niebezpieczeństwo wywołane zagrożeniami, które mogą powstać na skutek upału.
Podsumowanie
Warto jednak zwrócić uwagę, iż minimalizując niedogodności związane z wysokimi temperaturami w miejscu pracy, pracodawca działa również w swoim interesie. Wynika to z faktu, iż wykonywanie pracy w optymalnej temperaturze sprzyja wysokiej efektywności, a to jeden z czynników, na których firmom powinno zależeć najbardziej.
W związku z wysokimi temperaturami oraz rozpoczęciem się kalendarzowego lata, wiele osób – zwłaszcza młodocianych – myśli o podjęciu pracy sezonowej. Z tego artykułu dowiesz się ile i na czym możesz zarobić w okresie wakacyjnym.