Niedziele handlowe dla wielu osób oznaczają możliwość swobodnego robienia zakupów, w dniu kiedy nie pracują. Osoby pracujące od poniedziałki do piątku, które mają wolne weekendy mogą sobie tego dnia pozwolić na realizację planów zakupowych w dniu, w którym mają luźny terminarz. Taki scenariusz oznacza jedno – niedziela w pracy dla osób trudniących się handlem.
Sytuacja kiedy pracownik jest studentem, bądź osobą młodą, która wypełnia swój wolny czas pracą, nie budzi jakichkolwiek protestów ze strony szerokiej opinii publicznej. Zdarzają się jednak sytuację, kiedy zmuszane są do pracy w niedziele osoby, dla których jest to jedyny dzień, w którym mogą spędzić czas wspólnie z rodziną. Rozpoczęło to debatę o potrzebie wprowadzenia niedzieli wolnej od handlu. Część osób twierdzi, że niedziele handlowe są zbędne. Inni z kolei argumentują handel w niedzielę tym, że jego brak jest atakiem na wolny rynek oraz uniemożliwieniem pracy osobom, które w w ten dzień wyrażają chęć podjęcia pracy. Czy niedziele handlowe to niepotrzebne zmuszanie ludzi do pracy, czy może konsumencka potrzeba?
Niedziele wolne od handlu w Polsce – skąd taki pomysł
W Polsce w 2018 roku został wprowadzony zakaz handlu w niedziele oraz święta. Oczywiście nie oznacza to sytuacji, gdy są w każdą niedziele zamknięte sklepy. Początkowo dotyczyło to jedynie dwóch niedziel w miesiącu. Handel w niedzielę jest możliwy m.in. na stacjach benzynowych, lecznicach weterynaryjnych, lotniskach, dworcach. Skąd jednak taki pomysł, żeby była wolna niedziela od handlu?
W niektórych państwach zachodniej Europy do wielu lat obowiązuje niedziela wolna od pracy w handlu. Przykładem takich państw są kraje niemieckojęzyczne, takie jak Niemcy, Austria, czy niektóre kantony Szwajcarii. Związki zawodowe w Polsce – z NSZZ „Solidarność” na czele – wskazywały od dłuższego czasu wymuszanie od pracowników handlowych, pracy w niedzielę. Jest to związane ze zwiększoną liczebnością klientów w sklepach. Pracownik przez handel w niedzielę miewał problemy z uzyskaniem wolnej niedzieli, by móc spędzić np. ze swoimi dziećmi, które w tym dniu nie mają szkoły.
Pomysłodawcy projektu – niedziela wolna od pracy – wskazywali również na chrześcijańskie podwaliny wolnej niedzieli. Ich zdaniem dzień ten przeznaczony jest na odpoczynek, spędzanie czasu z rodziną oraz możliwość uczestniczenia w cotygodniowym nabożeństwie.
Ustawa o zakazie handlu w niedziele
Ostatecznie wizja wprowadzająca niedziele wolne od handlu, została zmaterializowana w formie ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni z dnia 10 stycznia 2018 roku. Pierwsze artykuły wyjaśniają jak należy rozumieć handel w niedzielę:
Art. 1. 1. Ustawa określa zasady dotyczące ograniczenia handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w placówkach handlowych w niedziele i święta oraz w dniu 24 grudnia i w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy.
- Przepisy ustawy stosuje się do przedsiębiorców w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2017 r. poz. 2168, 2290 i 2486) wykonujących zarobkową działalność handlową.
Art. 2. W zakresie nieuregulowanym w ustawie do wykonywania pracy przez pracowników w placówkach handlowych w niedziele i święta stosuje się przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666, z późn. zm.)).[…]
Ustawa o zakazie handlu w niedzielę reguluje dokładnie, w które dni kalendarzowe obowiązuje zakaz handlu oraz gdzie ten zakaz został zniesiony. Ustawa mówi także, jakie kary finansowe obowiązują pracodawcę za nierespektowanie tych przepisów:
[…]Art. 10. 1. Kto, wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w niedziele lub święta, powierza wykonywanie pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu, podlega karze grzywny w wysokości od 1000 do 100 000 zł.
2. Tej samej karze podlega, kto wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem po godzinie 14.00 w dniu 24 grudnia lub w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy, powierza wykonywanie pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu.
Art. 11. Orzekanie w sprawach o czyny, o których mowa w art. 10, następuje w trybie przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2016 r. poz. 1713, z późn. zm.)).[…]
Za pośrednictwem tej ustawy niedziele bez handlu stały się nową rzeczywistością dla polskich konsumentów.
Zakaz handlu w niedziele i święta w 2018 roku
W momencie, w którym ustawa o handlu w niedziele zaczęła obowiązywać, konsumenci z zainteresowaniem zaczęli zadawać pytania: Niedziela handlowa kiedy wypada w tym miesiącu? Ustawa regulująca niedziele handlowe weszła w życie 1 marca 2018 roku. Początkowo zakaz handlu w niedziele i święta ograniczony został do 2 niedziel (z wyjątkiem pierwszej oraz ostatniej w danym miesiącu). Wówczas konsumenci musieli przyzwyczaić się do nowej sytuacji – w niedziele zamknięte sklepy.
Wyjątkowa sytuacja miała miejsce w kwietniu. Wówczas niedziela handlowa wystąpiła tylko raz – w ostatnią niedzielę miesiąca. Pierwsza niedziela miesiąca, była niedzielą Wielkanocną, co uniemożliwiało handel tego dnia. Zamknięte sklepy w niedzielę były przez cały miesiąc, z wyjątkiem 29 kwietnia.
Ustawa o handlu w niedzielę mówi także, że niedziela handlowa przypada na ostatni dzień tygodnia przed świętami Bożego Narodzenia. W 2018 roku, 24 grudnia wypadał w poniedziałek. Ustawa wspomina o zakazie handlu w ten dzień po godzinie 14-ej. Niedziele handlowe występowały znacznie częściej przez cały wspomniany miesiąc. Jedynie 9 grudnia był dniem, w którym obowiązywała wolna niedziela od handlu.
Niedziele handlowe w 2019 – spore ograniczenie względem 2018
W 2018 roku niedziele handlowe przypadały 2 razy w miesiącu. Ustawa o handlu w niedzielę zakładała, że w 2019 roku niedziele handlowe zostaną ograniczone do jednej w miesiącu – przypadającej na ostatnią niedzielę. W 2018 roku osoby, które najczęściej zakupy robiły w ostatni dzień tygodnia, uznały nowe przepisy za restrykcyjne. Jednak rok później w niedzielę zakaz handlu stał się powszechnym zjawiskiem. Czy niedziele handlowe w 2019 roku będą przypadały tylko raz w miesiącu, bez wyjątków?
Zakaz handlu w niedzielę, jest mniej restrykcyjny w dwa miesiące w roku – kwiecień oraz grudzień. W kwietniu możemy robić zakupy w ostatnim dniu tygodnia, 14 kwietnia – wypadającą w Niedzielę Palmową – oraz w tygodnie później, czyli 28 kwietnia. Z kolei oznacza to, że wolne niedziele od handlu są tylko dwie – 1 oraz 8 grudnia.
Czy niedziela handlowa zniknie całkiem?
Od kiedy zakaz handlu w niedzielę obowiązuje, część osób zastanawia się, czy całkowicie zniknie niedziela handlowa? Pytanie jest to najbardziej zasadne, patrząc w jakim tempie znikają niedziele handlowe. Ustawa o handlu w niedzielę zakłada, że od 2020 roku zostaną wprowadzone dodatkowe dni bez handlu. Wówczas niedziele handlowe wypadną jedynie 7 dni w roku. Najczęściej będą występować przed świętami Wielkanocnymi oraz w ostatnim miesiącu roku – grudniu.
Oznacza to, że jako konsumenci będziemy musieli się odzwyczaić od handlu w ostatni dzień tygodnia. Taka sytuacja zostanie utrzymana dopóki nie zostanie wprowadzona ustawa, która miałaby zmienić rozporządzenie poprzedniej. Jak długo to zostanie utrzymane jest zależne od ustawodawców.
W krajach takich, jak np. Węgry, czy Francja prawo odnośnie wolnej niedzieli zostało zniesione, bądź złagodzone. Na Węgrzech wprowadzono zakaz handlu w 2015 roku. Zakaz ten przetrwał jedynie 13 miesięcy, ze względu na niechęć obywateli w stosunku do nowego przepisu. Dodatkowo Francja postanowiła zliberalizować zakaz handlu w niedziele ze względu na protesty samych pracowników. Ich sprzeciw wynikał z faktu, że niedziela wolna od pracy odbijała się na ich zarobkach.
Niedziele Handlowe – Podsumowanie
Niedziele wolne od pracy mają swoich zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Zwolennicy wskazują na fakt, że przed wprowadzeniem ustawy o handlu w niedzielę, pracownicy dużych firm handlowych, rzadko mieli wolną niedzielę. Przeciwnicy wytykają m.in. podwójne standardy ustawy. Występują one w przypadku porównania pracownika hipermarketu, z pracownikiem restauracji, którego nie obowiązuje wolna niedziela od handlu. Dodatkowo, studenci studiów stacjonarnych, mogą pozwolić sobie na pracę jedynie w weekendy. Od kiedy zakaz handlu w niedzielę obowiązuje, nie mają możliwości dorabiać tego dnia.
Niedziele handlowe obowiązują zgodnie z wprowadzoną przez rządzących ustawą. Dopóki nie zostanie ona znowelizowana, klienci muszą się liczyć z zamkniętymi sklepami. Komentatorzy przyznają, że niedziela handlowa wolna od pracy ma również swoje plusy i pozwala odpocząć wielu pracownikom. Jednakże wskazywane są na pewne niedoskonałości związane z ustawa o handlu w niedzielę. Jako salomonowe rozwiązanie wskazywane jest zwiększenie stawki za handel w niedziele, bądź zagwarantowanie pracownikowi w kodeksie pracy, dwóch niedziel wolnych od pracy. Dzięki temu możliwe byłoby połączenie chęci pracy zatrudnionego w niedzielę, z należytym odpoczynkiem.
