Urlop to nie tylko czas odpoczynku od pracy, ale również jedno z podstawowych praw każdego pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. Z założenia jest to czas relaksu, który pozwala pracownikowi zregenerować siły, zadbać o sprawy osobiste i przygotować się do kolejnych miesięcy pracy.
W Polsce liczba dni urlopu jest regulowana przez Kodeks pracy. Jakie są różnice między poszczególnymi rodzajami urlopów i ile dni przysługuje w każdym z nich? Przekonamy się poniżej:
Wymiar urlopu 
Wymiar urlopu określa łączną liczbę dni, które pracownik może wykorzystać w ciągu roku na odpoczynek. W Polsce podstawowe kategorie urlopu to:
- Urlop wypoczynkowy
- Urlop na żądanie
- Urlop okolicznościowy
Każdy z tych rodzajów urlopu ma swoje specyficzne zasady, które określa Kodeks pracy. Zacznijmy od urlopu wypoczynkowego:
Wymiar urlopu wypoczynkowego
Zgodnie z art. 152 Kodeksu pracy każdemu pracownikowi przysługuje niezbywalne prawo do urlopu wypoczynkowego – płatnego, corocznego i nieprzerwanego. Ponadto, Kodeks pracy dokładnie reguluje, na jakich zasadach urlop wypoczynkowy może i powinien być udzielany.
Staż pracy a urlop
Okazuje się, że liczba dni urlopu wypoczynkowego zależy przede wszystkim od stażu pracy zatrudnionego.
W praktyce, pracownikowi, którego okres zatrudnienia wynosi mniej niż 10 lat przysługuje 20 dni urlopu wypoczynkowego. Natomiast pracownikowi, którego okres zatrudnienia wynosi co najmniej 10 lat przysługuje 26 dni urlopu wypoczynkowego.
Co istotne, staż pracy uwzględnia całość okresów zatrudnienia, nie tylko u obecnego pracodawcy, ale także u poprzednich – niezależnie od przerw między nimi i sposobu ustania stosunku pracy.
To jednak nie wszystko. Do okresu zatrudnienia wliczają się również okresy nauki. Art. 155 Kodeksu pracy określa z tytułu ukończenia jakiej szkoły i ile lat wlicza się do okresu zatrudnienia. W efekcie, ukończenie:
- Zasadniczej/równorzędnej szkoły zawodowej wlicza do stażu pracy czas trwania nauki przewidziany programem – nie więcej jednak niż 3 lata
- Średniej szkoły zawodowej wlicza do stażu pracy czas trwania nauki, przewidziany programem – nie więcej jednak niż 5 lat
- Średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych/równorzędnych szkół zawodowych wlicza do stażu pracy 5 lat
- Średniej szkoły ogólnokształcącej wlicza do stażu pracy 4 lata
- Szkoły policealnej wlicza do stażu pracy 6 lat
- Szkoły wyższej (w tym studiów licencjackich) wlicza do stażu pracy 8 lat
Co ważne, okresy nauki nie sumują się. Jeśli zatem pracownik ukończył szkołę ogólnokształcącą i studia wyższe, do okresu zatrudnienia wlicza się jeden, korzystniejszy okres – w tym przypadku studia wyższe czyli 8 lat.
Wymiar urlopu dla niepełnoetatowca 
Warto również wiedzieć, iż jeśli pracownik pracuje w niepełnym wymiarze godzin, liczba dni urlopu jest obliczana proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. W uzyskanym wyniku niepełny dzień zaokrągla się w górę.
Oznacza to, iż jeśli na przykład pracujemy na 7/8 etatu, to będzie nam przysługiwać 18 lub 23 dni urlopu wypoczynkowego.
Wymiar urlopu wypoczynkowego a pierwsza praca
Jeśli pracownik podjął pierwszą pracę, to w danym roku kalendarzowym uzyskuje prawo do urlopu po każdym przepracowanym miesiącu, w wymiarze 1/12 urlopu wypoczynkowego przysługującego mu po roku.
Oznacza to, że jeśli zatrudniliśmy osobę, dla której praca w naszej firmie jest pierwszą pracą, po pełnym roku pracy będzie mu przysługiwało 20 dni urlopu wypoczynkowego. Sytuacja będzie prosta, jeśli zostanie zatrudniony z dniem 1 stycznia – wtedy już 1 lutego może wziąć 1/12 urlopu – czyli 1,6 dnia, po zaokrągleniu w górę 2 dni.
Przez cały rok pracownik ten ma 20 dni do wykorzystania, jednak proporcjonalnie do upływających miesięcy, co oznacza, że po 7 miesiącach pracy nie może wziąć więcej niż 7/12 urlopu wypoczynkowego.
Jeżeli natomiast pracownik pierwszą pracę rozpocznie u nas w innym miesiącu – na przykład 1 lipca, to przez cały rok może wykorzystać maksymalnie 6/12 urlopu wypoczynkowego – czyli 10 dni.
Wymiar urlopu wypoczynkowego przy zmianie pracodawcy
Jeśli w ciągu roku pracownik zmienił pracodawcę, to u dotychczasowego pracodawcy przysługuje mu urlop w wymiarze proporcjonalnym do tego, co przepracował u niego – chyba, że wykorzystał urlop wcześniej.
U nowego pracodawcy zatrudnionemu przysługuje zaś:
- Jeśli jest zatrudniony nie krócej niż do końca roku kalendarzowego – proporcjonalnie tyle, ile mu zostało do końca roku
- Jeśli jest zatrudniony krócej niż do końca roku kalendarzowego – proporcjonalnie tyle, ile na ten okres przypada
Jeżeli natomiast zdarzyło się, że pracownik wykorzystał u poprzedniego pracodawcy więcej urlopu niż wypadałoby z proporcjonalnych wyliczeń – u kolejnego pracodawcy ma po prostu mniej urlopu. Prawo do urlopu jest bowiem prawem przypisanym do pracownika – niezależnie gdzie jest zatrudniony.
Wymiar urlopu wypoczynkowego u młodocianego pracownika 
Zgodnie z art. 205 Kodeksu pracy pracownik młodociany (czyli osoba, która ukończyła 15 lat a nie przekroczyła 18. roku życia) uzyskuje z upływem sześciu miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 12 dni roboczych.
Z upływem roku pracy młodocianemu zatrudnionemu przysługuje natomiast prawo do 26 dni urlopu wypoczynkowego. Nabywane wtedy 26 dni jest niezależne do urlopu przysługującego po 6 miesiącach pracy, przez co młodociany po przepracowaniu pierwszego roku nauki zawodu ma prawo łącznie do 38 dni (12 i 26 dni) urlopu wypoczynkowego.
Jednakże w roku kalendarzowym, w którym dany pracownik kończy 18 lat, uzyskuje on prawo do urlopu w pomniejszonym wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18. roku życia.
Urlop na żądanie – ile dni?
Urlop na żądanie to specyficzny rodzaj urlopu, który pracownik może wykorzystać bez wcześniejszego planowania i zgłaszania. Pracownik ma prawo do 4 dni urlopu na żądanie w ciągu roku.
Mamy tutaj zatem do czynienia z urlopem krótkoterminowym, który jest przewidziany na nagłe wydarzenia w życiu pracownika, uniemożliwiające mu podjęcie pracy danego dnia. Chęć wzięcia urlopu na żądanie pracownik może zgłosić najpóźniej w dniu jego rozpoczęcia.
Urlop okolicznościowy
Urlop okolicznościowy to specjalny rodzaj urlopu, który przysługuje pracownikowi w określonych, ważnych dla niego sytuacjach życiowych. Stanowi on krótki czas wolny od pracy, który pozwala pracownikowi załatwić ważne sprawy osobiste lub uczestniczyć w ważnych dla niego wydarzeniach.
W Polsce urlop okolicznościowy jest uregulowany w Kodeksie pracy i nie jest zaliczany do urlopu wypoczynkowego, co oznacza, że jest to dodatkowy czas wolny, do którego pracownik ma prawo. 
Urlop okolicznościowy przysługuje pracownikowi w następujących sytuacjach:
- Ślub pracownika – 2 dni urlopu
- Ślub dziecka – 1 dzień urlopu
- Narodziny dziecka – 2 dni urlopu
- Śmierć i pogrzeb najbliższych członków rodziny pracownika – 1 lub 2 dni urlopu
Więcej informacji o urlopie okolicznościowym znajdziemy tutaj.
