Unia Europejska (UE) to dziś związek krajów, które – przynajmniej w teorii i częściowo – wspierają się gospodarczo i starają prowadzić w miarę spójną politykę międzynarodową. Dziś zajmiemy się kwestą dotacji unijnych, które stanowią rdzeń polityki ekonomicznej europejskiej wspólnoty.
Unia Europejska powstała m.in. po to, by wzmocnić pozycję kontynentu na arenie międzynarodowej. To słuszne założenie. Jeśli sięgniemy w przeszłość, zobaczymy, że Europa może i była jeszcze do początków XX w. (a konkretnie do I wojny światowej) niejako centrum świata. Spoglądając jeszcze wstecz – np. w XVII czy XVIII w. – widzimy, że mówimy tu wręcz o mocarstwowości poszczególnych krajów (np. Hiszpanii czy Wielkiej Brytanii, a wreszcie nawet w XIX w. Niemiec). Niestety umocnienie się Stanów Zjednoczonych, a w czasie ostatnich kilkunastu lat Chin, doprowadziło do utraty przez Stary Kontynent znaczenia. Stąd UE jest konieczna. Tak jak potrzebne jest wzmacnianie słabszych państw w ramach jej struktury.
Dotacje unijne – pochodzenie
Unia Europejska dysponuje własnym budżetem. To dzięki temu wspólnota może w ogóle prowadzić politykę rozwoju regionalnego (zwaną też polityką spójności lub polityką strukturalną). Jej celem jest oczywiście zmniejszanie różnic w rozwoju poszczególnych krajów. Tym samym w siłę rośnie cała UE. Mocno szczegółowy plan wydatkowania środków w ramach unijnych funduszy jest tworzony najczęściej co pięć lat. W praktyce co siedem. Z kolei na sam budżet składają się dochody pochodzące od państw członkowskich. W dzisiejszych realiach wynosi on ok. 1% dochodu narodowego brutto Unii. Budżety roczne są ustalane w ramach tzw. perspektyw finansowych Unii Europejskiej.
Struktura Funduszy Europejskich
Samo wydatkowanie środków odbywa się za pośrednictwem funduszy. Są nimi:
- Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego – zajmuje się zmniejszaniem różnic na poziomie rozwoju regionów w Unii i wzmacnianiem spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej UE jako całości. To w jego ramach udziela się dotacji np. firmom.
- Europejski Fundusz Społeczny – koncentruje się na walce z bezrobociem w krajach członkowskich. Pieniądze z niego przeznacza się na różne programy dot. kształcenia.
- Fundusz Spójności – to fundusz przeznaczony dla państw członkowskich, których dochód narodowy brutto (DNB) na mieszkańca wynosi mniej niż 90% średniej w UE. Jak sama nazwa sugeruje, jego ideą jest doprowadzanie, by UE stanowiła spójny pod kątem gospodarczym byt. Chodzi tu o rozwój lekko zacofanych krajów.
- Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich – fundusz ten zajmuje się wspieraniem przekształceń struktury rolnictwa i jednocześnie wspomaganiem rozwoju obszarów wiejskich.
- Europejski Fundusz Morski i Rybacki – fundusz wspiera restrukturyzację rybołówstwa.
Za pomocą tych pięciu funduszy UE chce do 2020 roku wydać ponad 453 mld euro na kwestię pomocy krajom członkowskim.
Oprócz wyżej wymienionych mamy jeszcze:
- Fundusz Solidarności Unii Europejskiej, który w założeniu zapewnia wsparcie w przypadku klęsk żywiołowych,
- Instrument Pomocy Przedakcesyjnej – stanowi wsparcie dla krajów kandydujących i dla potencjalnych kandydatów do UE.
W strukturach unijnych ważną rolę odgrywają też cztery instrumenty finansowe:
- JASPERS i JASMINE – dot. finansowania wsparcia technicznego przy przygotowaniu dużych projektów infrastrukturalnych,
- JEREMIE – ułatwia małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP) dostęp do mikrofinansowania,
- JESSICA – wspomaga rozwój obszarów miejskich.
Fundusze Europejskie – jak działają?
Kolejną wartą do zapoznania się kwestią jest temat zasad działania funduszy UE. Są to, cytując za stroną FunduszeEuropejskie.gov.pl:
- Zasada partnerstwa – na każdym etapie realizacji funduszy powinni uczestniczyć wszyscy zainteresowani partnerzy. Z jednej strony Komisja Europejska współpracuje z odpowiednimi władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi, które też ściśle kooperują ze sobą, z drugiej – przeprowadzane są konsultacje z partnerami gospodarczymi i społecznymi.
- Zasada dodatkowości (współfinansowania lub uzupełniania) – to znaczy, że Fundusze Europejskie powinny uzupełniać środki finansowe poszczególnych państw członkowskich, a nie je zastępować. Działania Unii nie powinny zastępować działań na szczeblu krajowym i regionalnym, lecz je wzbogacać i wzmacniać.
- Zasada subsydiarności – władze wyższego szczebla podejmują działania jedynie wówczas i tylko wtedy, gdy cele nie mogą zostać zrealizowane w sposób wystarczający przez władze niższego szczebla. Instytucje unijne mogą realizować zadania tylko wtedy, jeżeli nie mogą być one skutecznie wykonane samodzielnie przez regiony lub kraje członkowskie.
- Zasada decentralizacji – wynika z zasady subsydiarności i ma na celu umocnienie roli samorządów regionalnych i lokalnych w realizacji i wykorzystaniu Funduszy Europejskich. W wielu dziedzinach zdecentralizowanie kompetencji znacznie zwiększa ich efektywność tak pod względem kosztów, jak i jakości usług i przybliżenia ich obywatelowi.
- Zasada koncentracji – polega na wspieraniu ze środków unijnych działań, które mają największe znaczenie dla rozwoju Unii oraz zwiększenia jej spójności społeczno-gospodarczej czy terytorialnej. Zasada ta oznacza także, że pomoc z funduszy powinna być skoncentrowana na niewielu precyzyjnie określonych celach, priorytetach i działaniach.
- Zasada programowania – pomoc przeznaczona jest na trwałe rozwiązywanie problemów w danej gałęzi gospodarki lub regionie, co w praktyce oznacza konieczność formułowania wieloletnich planów rozwoju gospodarczego i wykorzystania środków publicznych. Zasada ta ma na celu wypracowywanie wieloletnich programów rozwoju, zgodnie z partnerskim procesem decyzyjnym. Po zatwierdzeniu programów przez Komisję Europejską są one realizowane pod kierunkiem państw członkowskich zgodnie z postanowieniami rozporządzeń unijnych i szczegółowymi wytycznymi Komisji Europejskiej.
- Wymiar terytorialny polityki regionalnej – Fundusze Europejskie mają na celu wspieranie rozwoju terytoriów określonych nie tylko administracyjnie, ale powiązanych funkcjonalnie, co znaczy, że charakteryzują się one podobnymi cechami społeczno-gospodarczo-przestrzennymi i jednolitymi celami rozwoju.
Na co można wydać fundusze?
Tak jak już zostało wspomniane, Unia Europejska określiła w stosownych dokumentach swoje cele i priorytety dot. wydatkowania funduszy. Cała struktura opiera się na trzech filarach:
- Zrównoważonym rozwój – UE musi dbać o to, by rozwój nie odbywał się kosztem środowiska naturalnego. W tym pkt. chodzi głównie o racjonalne korzystanie z bogactw naturalnych.
- Równości szans – wszystkie działania muszą być zgodne z polityką równości szans. W praktyce odnosi się to do równego traktowania kobiet i mężczyzn i walczenia ze wszelką dyskryminacją.
- Społeczeństwie informacyjnym – UE musi dbać o upowszechnianie się nowoczesnych technologii informacyjnych w życiu codziennym obywateli.
Jak dzielone są środki UE?
W okresie finansowania 2014-2020 Unia Europejska zainwestuje ok. 960 mld euro. Warto jednak przyjrzeć się temu, jak wygląda główne kryterium podziału środków finansowych Unii Europejskiej na poszczególne państwa członkowskie. Dziś jest nim poziom produktu krajowego brutto (PKB) na mieszkańca (więcej o samym PKB przeczytasz tutaj).
UE dzieli swoich członków właśnie ze względu na poziom PKB na mieszkańca. W zakresie 75% – 90% średniego poziomu unijnego zalicza się regiony w tzw. okresie przejściowym. Powyżej tej granicy znajdują się kraje i obszary uważane już za rozwinięte.
W gronie tych pierwszych widzimy takie państwa jak: Estonia, Łotwa, Litwa, Polska bez województwa mazowieckiego, Czechy bez Pragi, Słowacja, Węgry bez rejonu Kozep, Rumunia bez Bukaresztu, Bułgaria, znaczna część Grecji, południowe Włochy z Sycylią, Malta, Portugalia bez Lizbony i Algarve, Hiszpania bez Extremadury oraz zachodnia część Wielkiej Brytanii.
Warto jednak dodać, że powyższy czynnik nie jest tu decydujący. Za każdym razem podział środków z UE podlega wewnętrznym negocjacjom.
Podział Funduszy Europejskich
Dziś wiele mówi się o tym, ile Polska uzyskuje z UE środków. Na lata 2014-2020 wspólnota wyda na politykę regionalną ponad 351 mld euro. Podział ze względu na kraje wygląda następująco:
- Austria – 1,24 mld
- Belgia – 2,28 mld
- Bułgaria – 7,59 mld
- Cypr – 0,735 mld
- Czechy – 21,98 mld
- Niemcy – 19,23 mld
- Dania – 0,553 mld
- Estonia – 3,59 mld
- Grecja – 15,52 mld
- Hiszpania – 28,56 mld
- Finlandia – 1,47 mld
- Francja – 15,85 mld
- Chorwacja – 8,61 mld
- Węgry – 21,91 mld
- Irlandia – 1,19 mld
- Włochy – 32,82 mld
- Litwa – 6,82 mld
- Luksemburg – 0,059 mld
- Łotwa – 4,51 mld
- Malta – 0,725 mld
- Holandia – 1,4 mld
- Polska – 82,5 mld
- Portugalia – 21,47 mld
- Rumunia – 22,99 mld
- Szwecja – 2,11 mld
- Słowenia – 3,07 mld
- Słowacja – 12,99 mld
- Wielka Brytania – 11,84 mld
Fundusze Unijne – podsumowanie
Fundusze Unijne stanowią prawdziwy krwiobieg UE. Pomagają wspólnocie europejskiej stać się jednym, spójnym organizmem, ale też stanowią znaczą pomoc dla krajów mniej rozwiniętych.
Zdecydowanie warto zapoznać się z ich tematem, bowiem to po prostu się opłaca! Za pomocą poszczególnych funduszy można uzyskać środki na otwarcie własnej działalności gospodarczej lub np. rozwinąć już istniejącą firmę. Na naszym portalu będziecie mieli w przyszłości możliwość dogłębnego zaznajomienia się z tym tematem.
