Przyjęty przez rząd projekt ustawy zakłada, że podmioty gospodarcze będą musiały stosować zasady dostępności w swoich produktach i usługach, tak by mogła z ich korzystać jak największa liczba osób, w szczególności osoby z niepełnosprawnościami. Na czym polegają i kogo dotyczą nowe przepisy? Dowiemy się poniżej:
Nowe przepisy o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności – rząd przyjął projekt ustawy
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów poinformowała w środę, iż rząd przyjął przygotowany przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej projekt ustawy o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze.
Z komunikatu Kancelarii Prezesa Rady Ministrów wynika, że “projekt będzie służył zapewnieniu większego dostępu do najpowszechniejszych produktów i usług dla osób z niepełnosprawnościami. Polskie prawo zostanie w tym zakresie dostosowane do przepisów Unii Europejskiej w sprawie wymogów dostępności produktów i usług (tak zwany Europejski Akt o Dostępności)”.
Nowa ustawa wdroży Europejski Akt o Dostępności
Nowe przepisy mają zapewnić podmioty gospodarcze stosowania zasad dostępności w oferowanych przez nie produktach i usługach, w oparciu o wspólne dla państw Unii Europejskiej wymagania wynikające z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882.
W komunikacie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów wyjaśniono, że “chodzi o takie projektowanie produktów i usług, aby jak największa liczba osób mogła z nich samodzielnie korzystać”.
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów wytłumaczyła, że “dotyczy to przede wszystkim osób z niepełnosprawnościami, ale również wszystkich innych osób, które doświadczają trudności w codziennym funkcjonowaniu, związanych na przykład z wiekiem, chorobami lub utratą sprawności”.
Warto zauważyć, że do tej pory w polskim prawodawstwie Polsce nie było regulacji prawnych, które kompleksowo ujmowałyby zasady dostępności produktów i usług, przepisy są rozproszone w różnych aktach prawnych z różnych dziedzin. Zwłaszcza prywatne podmioty gospodarcze nie są objęte spójną i kompletną regulacją w tym zakresie.
Ostatnie zmiany prawa w zakresie dostępności skierowane były do podmiotów publicznych. Chodzi o ustawę z 19 lipca 2019 roku o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami oraz ustawę z 4 kwietnia 2019 roku o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych.
Jakimi nowymi obowiązkami w zakresie dostępności zostaną objęte firmy?
Co istotne, nowe przepisy określają wymagania dostępności produktów i usług, obowiązki podmiotów gospodarczych w zakresie zapewniania spełniania wymagań dostępności, a także system nadzoru rynku w zakresie zapewniania tych wymagań.
Zgodnie z projektowaną ustawą zobligowane podmioty gospodarcze (producenci, upoważnieni przedstawiciele, importerzy i dystrybutorzy) będą musieli dostarczać produkty i świadczyć usługi, które spełniać będą określone wymagania dostępności. Zapewnienie dostępności usług będzie obowiązkiem usługodawców.
Jakich produktów dotyczą wymagania dostępności?
Wymagania w sprawie dostępności dotyczyć będą w przypadku produktów:
- Komputerów ogólnego przeznaczenia i ich systemów operacyjnych
- Konsumenckich urządzeń końcowych wykorzystywanych do świadczenia usług telekomunikacyjnych
- Czytników książek elektronicznych
- Terminali płatniczych w sklepach
- Bankomatów
- Automatów biletowych
- Urządzeń do odprawy samoobsługowej
- Interaktywnych terminali samoobsługowych przeznaczonych do udzielania informacji
Jakich usług dotyczą wymagania dostępności?
Projektowane przepisy wskazują też na katalog usług, które muszą spełniać wymagania dostępności, choć z wyłączeniem usług świadczonych przez mikroprzedsiębiorców. W przepisach wymieniono takie usług, jak:
- Usługi telekomunikacyjne (z wyjątkiem usług transmisji wykorzystywanych do świadczenia usług komunikacji maszyna-maszyna)
- Usługi cyfrowe w transporcie pasażerskim (autobusowym, autokarowym, lotniczym, wodnym oraz kolejowym, jeśli chodzi o między innymi strony internetowe i aplikacje mobilne oraz bilety elektroniczne)
- Usługi umożliwiające dostęp do audiowizualnych usług medialnych
- Usługi bankowości elektronicznej
- Usługi handlu elektronicznego
Kiedy firmy nie będą zobowiązane do spełnienia wymagań dostępności?
W wykazie prac legislacyjnych rządu wskazywano ponadto, że projektowana ustawa określa również okoliczności w jakich przedsiębiorcy nie będą zobowiązani do spełnienia wymagań dostępności w przypadku produktów i usług.
Konkretnie rzecz biorąc wykazie prac legislacyjnych możemy przeczytać, iż “wymogi dostępności określone w projekcie ustawy mają zastosowanie wyłącznie w zakresie, w jakim zapewnienie z nimi zgodności: nie wymaga wprowadzenia zasadniczej zmiany podstawowych właściwości produktu albo usługi, lub nie stanowi dla podmiotu gospodarczego nieproporcjonalnego obciążenia”.
Jakie kary będą grozić za za brak dostępnych usług i produktów?
Zgodnie z projektowanymi rozwiązaniami konsument będzie mógł również złożyć skargę do przedsiębiorcy na to, że dany produkt bądź usługa nie spełnia wymagań dostępności. Każdy będzie mógł też złożyć taką skargę do Prezesa Zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).
System nadzoru rynku dostępności produktów i usług będą tworzyć, oprócz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, między innymi Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, minister właściwy do spraw informatyzacji, Rzecznik Finansowy, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego oraz Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego.
Projekt ustawy o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze przewiduje bowiem kary pieniężne dla podmiotu, który wprowadza do obrotu produkt albo świadczy usługi niespełniające wymagań dostępności. Kary będą płacili także importerzy i dystrybutorzy.
Wysokość kary może wynieść do dziesięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej za rok poprzedzający, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w “Monitorze Polskim” na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Kara nie będzie jednak mogła być większa niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok jej nałożenia, ustalonego według stanu na dzień wydania decyzji. Kary będą wpłacane na Fundusz Dostępności.
Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?
W wykazie prac legislacyjnych rządu napisano, iż “przewiduje się, że ustawa wpłynie na funkcjonowanie dużych, średnich i małych przedsiębiorców. Mniejszy wpływ jest spodziewany w przypadku mikroprzedsiębiorców z uwagi na brak obowiązku stosowania wymagań dostępności dla usług świadczonych przez takich przedsiębiorców”.
Szacuje się, że ustawa o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze obejmie ponad 321 tysięcy prywatnych firm i 174 spółki Skarbu Państwa. Nowe przepisy dotyczące zasad dostępności mają wejść w życie 28 czerwca 2025 roku.
Jednak w celu zapewnienia usługodawcom wystarczającego czasu na dostosowanie się do nowych wymagań, został wprowadzony okres przejściowy. Wynosi on 5 lat od dnia wejścia w życie projektowanej ustawy.
W tym czasie produkty wykorzystywane przez firmę do świadczenia tych samych usług, zanim ustawa weszła w życie, nie będą musiały spełniać wymagań dostępności – chyba że zostaną one zastąpione w okresie przejściowym.
Co więcej, dotychczasowe terminale będą mogły być użytkowane do końca okresu ich ekonomicznej użyteczności, o ile nie zostaną one w tym okresie zastąpione. Jednak nie będzie można ich używać dłużej niż przez okres 20 lat od dnia rozpoczęcia ich wykorzystywania.
