Jak niemal wszyscy zainteresowani wiedzą, emerytury i renty są corocznie waloryzowane. Ich wysokość rośnie wraz z dniem 1 marca każdego roku. Waloryzacja ma na celu zachowanie wartości wypłacanych świadczeń na tym samym poziomie przy uwzględnieniu inflacji. Przy ustalaniu wskaźnika waloryzacji bierze się pod uwagę średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług w poprzednim roku i zwiększa się go o minimum 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia.
W piątek, 11 lutego, podczas konferencji prasowej, rząd podał wskaźnik waloryzacji emerytur i rent w 2022 roku. Co bardzo ważne dla emerytów, będzie on rekordowy. O ile zatem wzrosną emerytury i renty w 2022? Czy czternasta emerytura, którą wielu seniorów mogło się cieszyć w zeszłym roku, powróci? Przekonamy się poniżej. Zacznijmy jednak od wyjaśnienia czym dokładnie jest waloryzacja i wskaźnik waloryzacji:
Waloryzacja – co to znaczy? 
Waloryzacja to zasada prawna, która określa, że w razie zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, wierzyciel powinien otrzymać równowartość ekonomiczną (wyższą lub niższą) wierzytelności z chwili jej powstania.
Zasada waloryzacji świadczeń pieniężnych jest wyjątkiem od reguły nominalizmu ujętej w art. 358 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z regułą prawną zobowiązanie pieniężne należy spełnić przez zapłatę tej samej sumy pieniężnej, na jaką opiewał dług w chwili powstania zobowiązania (art. 358). Jeśli spełnienie świadczenia pieniężnego nie następuje natychmiast, wówczas może pojawić się kwestia zmniejszenia siły nabywczej pieniądza (choćby w warunkach wysokiej inflacji), co prowadzi do naruszenia interesu dłużnika lub wierzyciela.
Waloryzacja zakłada, że świadczenia pieniężne mają na celu dostarczenie wierzycielowi takiej samej wartości ekonomicznej, jaką miała wierzytelność w chwili jej powstania. Zatem jeżeli nastąpi zmiana siły nabywczej pieniądza wierzyciel otrzyma odpowiednio wyższą lub niższą sumę pieniężną. Należy jednak pamiętać, że waloryzacja odnosi się wyłącznie do zobowiązań pieniężnych, w których mija pewien okres między powstaniem a wygaśnięciem wierzytelności. Kodeks cywilny zezwala w zasadzie na waloryzacje wszystkich świadczeń pieniężnych. Mogą być one waloryzowane na podstawie umowy albo orzeczenia sądowego.
Waloryzacja emerytur i rent
W finansach publicznych pojęcie waloryzacji jest najczęściej stosowane dla określenia mechanizmu zwiększania nominalnej wysokości świadczeń emerytalno-rentowych z powodu utraty ich realnej wartości. Waloryzacja ma za zadanie zachować realną wartość wypłacanych świadczeń w stosunku do wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych. W tym celu emerytury i renty podlegają corocznie waloryzacji od dnia 1 marca.
Waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji. Co bardzo ważne, w wyniku przeprowadzonej waloryzacji kwota świadczenia nie może ulec obniżeniu. Waloryzacji podlega kwota świadczenia i podstawa jego wymiaru w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym przeprowadza się waloryzację. Warto dodać, że waloryzacja oczywiście obejmuje emerytury i renty przyznane przed terminem waloryzacji.
Świadczenia emerytalno-rentowe objęte waloryzacją 
W przypadku rent i emerytur waloryzacja ma charakter mieszany, czyli cenowo-płacowy. Wzrost świadczeń emerytalno-rentowych jest uzależniony od wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (ogółem lub dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów) oraz realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia. Określony w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych mechanizm waloryzacji ma również zastosowanie do świadczeń emerytalno-rentowych wypłacanych na podstawie innych regulacji prawnych, czyli do:
- Emerytur rolniczych
- Kapitałowych emerytur okresowych
- Emerytur pomostowych
- Nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych
- Rent socjalnych
- Emerytur i rent funkcjonariuszy służb mundurowych i żołnierzy zawodowych
- Uposażeń sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku
- Uposażeń rodzinnych.
Z czego wynika obowiązek waloryzacji?
Obowiązek waloryzacji wynika ze standardów międzynarodowych określonych w konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy i Rady Europy. W efekcie powstało wiele odmiennych systemów dostosowawczych działających na różnych zasadach. System może być nastawiony na niedopuszczenie do spadku realnej wartości dochodów i wówczas stosuje się indeks cen i kosztów utrzymania. Może także być nastawiony na zagwarantowanie uczestnictwa w ogólnym wzroście poziomu życia i wtedy bierze się pod uwagę przeciętny wzrost dochodów, zazwyczaj wzrost przeciętnej płacy nominalnej.
Wskaźnik waloryzacji – co to jest?
Wskaźnik waloryzacji to średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększony o co najmniej 20 % realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym. Wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych jest średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów albo średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, jeżeli jest on wyższy od wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów.
Rząd jest zatem zobligowany do wprowadzenia waloryzacji zakładającej przynajmniej powyższe wyliczenia. Nie może być niższa, może być za to wyższa. Jaka będzie w tym roku?
Waloryzacja emerytur i rent 2022 
W przyjętej przez Sejm ustawie budżetowej na 2022 roku ustalono wskaźnik waloryzacji emerytur i rent w wysokości 104,89%. Minimalna emerytura według tych założeń miała wzrosnąć o 4,89%, czyli o 61,17 PLN do 1312,05 PLN brutto miesięcznie. Rzeczywisty wskaźnik waloryzacji emerytur i rent zmienia się jednak po publikacji realnych wartości inflacji i wzrostu wynagrodzeń w 2021 roku i zostaje odpowiednio dostosowany.
Nowy, wyższy wskaźnik
W efekcie, w tym roku wyniesie on dokładnie 107%. Natomiast najniższe świadczenie dla emerytów wzrośnie o 87,56 PLN do kwoty 1338,44 PLN brutto miesięcznie. Z kolei najniższa renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy wzrośnie o 65,67 PLN, do kwoty 1003,83 PLN brutto miesięcznie.
Warto dodać, iż biorąc pod uwagę wskaźniki makroekonomiczne ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, czyli wskaźnik inflacji i realny wzrost przeciętnego wynagrodzenia w 2021 roku, przy udziale realnego wzrostu wynagrodzeń we wskaźniku waloryzacji w minimalnej wysokości 20% – wskaźnik waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych w 2022 roku ukształtowałby się na poziomie 105,7%.
Rząd jednak zdecydował się zmienić rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lipca 2021 roku w sprawie wysokości zwiększenia wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w 2022, ustalając wysokość tego zwiększenia na poziomie 63,33% realnego wzrostu wynagrodzeń. Nowelizacja tego rozporządzenia została już opublikowana w Dzienniku Ustaw. Nie podlega wątpliwości, że zmiana ta jest korzystna dla emerytów i rencistów.
W efekcie, koszt waloryzacji wyniesie około 18,4 miliarda złotych, z czego 3,4 miliarda PLN to efekt podniesienia wskaźnika realnego wzrostu wynagrodzenia we wskaźniku waloryzacji.
Powrót „czternastki”
Podczas konferencji prasowej premier Mateusz Morawiecki zapowiedział nie tylko waloryzację w wysokości 7%, ale również powrót czternastej emerytury. Pieniądze mają trafić do uprawnionych jesienią lub późnym latem. Co ciekawe, w ubiegłym roku rząd zapowiadał, że świadczenie to było jednorazowe, najwidoczniej jednak zmienił zdanie.
W przeciwieństwie do trzynastej emerytury, “czternastka” była wypłacana z uwzględnieniem indywidualnej sytuacji dochodowej świadczeniobiorców. Zdecydowana większość – około 8 milionów seniorów, otrzymała jednak to świadczenie w pełnej wysokości, a około 1,2 miliona emerytów – w wysokości odpowiednio pomniejszonej.
Emerytura do 2500 zł bez podatku
Warto również pamiętać, że 1 stycznia 2022 roku, w ramach Polskiego Ładu, weszła w życie zmiana, która powoduje, że dla emerytów otrzymujących świadczenie w wysokości do 2500 złotych brutto, emerytura nie jest objęta podatkiem, a powyżej – ten podatek jest niższy niż dotychczas. W efekcie, podatku nie zapłaci ponad połowa emerytów w naszym kraju. Zmiana ta dokłada seniorom ponad 100 złotych – a nierzadko i więcej – do emerytury każdego miesiąca.
Trzeba uczciwie przyznać, że dzięki wysokiej waloryzacji, utrzymaniu czternastej emerytury, a także zwolnienia emerytury do kwoty 2500 złotych brutto z podatku dochodowego, emeryci w 2022 roku zyskają całkiem sporo. Nie zmienia to jednak faktu, że galopująca inflacja dla seniorów jest również bardzo odczuwalna, dlatego ich standard życia przez zwiększenie świadczeń się raczej nie poprawi – po prostu wzrost cen będzie dla nich mniej dotkliwy niż w ostatnich miesiącach.
