Jak niemal wszyscy zainteresowani wiedzą, emerytury i renty są corocznie waloryzowane. Ich wysokość rośnie wraz z dniem 1 marca każdego roku. Waloryzacja ma na celu zachowanie wartości wypłacanych świadczeń na tym samym poziomie przy uwzględnieniu inflacji.
Waloryzacja w 2023 roku była rekordowa – wskaźnik wzrostu wyniósł bowiem aż 14,8%. Co istotne, w przyszłym roku jego wartość także ma być bardzo wysoka. Jak bowiem przekazało Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, rząd planuje wzrost emerytur i rent w 2024 roku o co najmniej 12,3%.
Ile zatem w praktyce wyniesie waloryzacja rent i emerytur 2024? Przekonamy się poniżej. Zacznijmy jednak od wyjaśnienia czym dokładnie jest waloryzacja i wskaźnik waloryzacji:
Waloryzacja – co to znaczy?
Waloryzacja to zasada prawna, która określa, że w razie zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, wierzyciel powinien otrzymać równowartość ekonomiczną (wyższą lub niższą) wierzytelności z chwili jej powstania.
Zasada waloryzacji świadczeń pieniężnych jest wyjątkiem od reguły nominalizmu ujętej w art. 358 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z regułą prawną zobowiązanie pieniężne należy spełnić przez zapłatę tej samej sumy pieniężnej, na jaką opiewał dług w chwili powstania zobowiązania.
Jeśli spełnienie świadczenia pieniężnego nie następuje natychmiast, wówczas może pojawić się kwestia zmniejszenia siły nabywczej pieniądza – choćby w warunkach wysokiej inflacji, jak to ma miejsce obecnie – co prowadzi do naruszenia interesu dłużnika lub wierzyciela.
Waloryzacja zakłada, że świadczenia pieniężne mają na celu dostarczenie wierzycielowi takiej samej wartości ekonomicznej, jaką miała wierzytelność w chwili jej powstania. Zatem jeżeli nastąpi zmiana siły nabywczej pieniądza wierzyciel otrzyma odpowiednio wyższą lub niższą sumę pieniężną.
Należy jednak pamiętać, że waloryzacja odnosi się wyłącznie do zobowiązań pieniężnych, w których mija pewien okres między powstaniem a wygaśnięciem wierzytelności. Kodeks cywilny zezwala w zasadzie na waloryzacje wszystkich świadczeń pieniężnych. Mogą być one waloryzowane na podstawie umowy albo orzeczenia sądowego.
Waloryzacja emerytur i rent
W finansach publicznych pojęcie waloryzacji jest najczęściej stosowane dla określenia mechanizmu zwiększania nominalnej wysokości świadczeń emerytalno-rentowych z powodu utraty ich realnej wartości.
Waloryzacja ma za zadanie zachować realną wartość wypłacanych świadczeń w stosunku do wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych. W tym celu emerytury i renty podlegają corocznie waloryzacji od dnia 1 marca.
Waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji. Co bardzo ważne, w wyniku przeprowadzonej waloryzacji kwota świadczenia nie może ulec obniżeniu.
Waloryzacji podlega kwota świadczenia i podstawa jego wymiaru w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym przeprowadza się waloryzację. Warto dodać, że waloryzacja oczywiście obejmuje emerytury i renty przyznane przed terminem waloryzacji.
W przypadku rent i emerytur waloryzacja ma charakter mieszany, czyli cenowo-płacowy. Wzrost świadczeń emerytalno-rentowych jest uzależniony od wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (ogółem lub dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów) oraz realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia.
Jakie świadczenia obejmuje mechanizm waloryzacji?
Określony w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych mechanizm waloryzacji ma również zastosowanie do świadczeń emerytalno-rentowych wypłacanych na podstawie innych regulacji prawnych, czyli do:
- Emerytur rolniczych
- Kapitałowych emerytur okresowych
- Emerytur pomostowych
- Nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych
- Rent socjalnych
- Emerytur i rent funkcjonariuszy służb mundurowych i żołnierzy zawodowych
- Uposażeń sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku
- Uposażeń rodzinnych
Obowiązek waloryzacji wynika ze standardów międzynarodowych określonych w konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy i Rady Europy. W efekcie powstało wiele odmiennych systemów dostosowawczych działających na różnych zasadach.
System może być nastawiony na niedopuszczenie do spadku realnej wartości dochodów i wówczas stosuje się indeks cen i kosztów utrzymania. Może także być nastawiony na zagwarantowanie uczestnictwa w ogólnym wzroście poziomu życia i wtedy bierze się pod uwagę przeciętny wzrost dochodów, zazwyczaj wzrost przeciętnej płacy nominalnej.
Wskaźnik waloryzacji – co to jest?
Wskaźnik waloryzacji to średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększony o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym.
Wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych jest średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów albo średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, jeżeli jest on wyższy od wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów.
Rząd jest zatem zobligowany do wprowadzenia waloryzacji zakładającej przynajmniej powyższe wyliczenia. Nie może być niższa, może być za to wyższa. Jaką waloryzację proponuje rząd w 2024 roku?
Emerytura 2024 – ile wyniesie wskaźnik waloryzacji?
Jak przekazało Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, rząd planuje wzrost emerytur i rent w przyszłym roku o co najmniej 12,3%. Kwota ta jest zgodna z przyjętymi przez rząd szacunkami.
Jeżeli rządowe plany wejdą w życie, to minimalna emerytura w 2024 roku wzrośnie o nieco ponad 195 złotych brutto (czyli niecałe 180 PLN netto) i wyniesie 1783,82 PLN brutto, co przekłada się na kwotę “na rękę rzędu 1623,28 PLN.
Aktualnie najniższa emerytura wynosi bowiem 1588,44 PLN brutto (1445,48 PLN netto). Z kolei przeciętna emerytura w Polsce w 2024 roku przy wskaźniku waloryzacji na poziomie 12,3% wzrośnie o 430 złotych, do kwoty 3 930,50 PLN brutto.
Tak wysoka waloryzacja emerytur w 2024 roku jest uzasadniana przez rząd szalejącą inflacją, która wpływa na wskaźnik cen i towarów konsumpcyjnych, bezpośrednio branych pod uwagę przy ustalaniu poziomu waloryzacji świadczeń z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na przyszły rok.
Warto dodać, że Minister Rodziny i Polityki Społecznej, Marlena Maląg poinformowała, że koszt waloryzacji przyszłorocznych rent i emerytur, łącznie z waloryzacją trzynastej i czternastej emerytury, wyniesie 43 miliardy złotych.
Tabela waloryzacji emerytur 2024
Poniżej prezentujemy, o ile wzrośnie emerytura 2024 przy wskaźniku waloryzacji na poziomie 12,3%.
