Małe i średnie przedsiębiorstwa oraz startupy działające na wzrostowym rynku często mają innowacyjny pomysł na biznes, lecz problemem dla nich jest znalezienie odpowiedniego finansowania. W takiej sytuacji warto pomyśleć o venture capital. Jest ona uznawana za jedną z najlepszych form pozyskiwania kapitału, którego poszukują projekty inwestycyjne posiadające formę spółek kapitałowych i dobrze rokujące na przyszłość. Na czym dokładnie polega venture capital, w jaki sposób działa i czym się wyróżnia na tle innych form finansowania? Dowiemy się poniżej.
Venture capital – definicja
Co to jest venture capital? To średnio- i długoterminowe inwestycje w przedsiębiorstwa niepubliczne znajdujące się we wczesnych fazach rozwoju, w tym startupy, realizowane przez wyspecjalizowane podmioty, czyli fundusze venture capital.
VC to inwestycje wysokiego ryzyka. Niepewność tej formy finansowania wynika głównie z faktu, iż środki powierzone przez fundusz VC mniejszej spółce nie mają charakteru pożyczki. To raczej inwestycja, często połączona ze wsparciem menedżerskim dotyczącym optymalizacji procesów biznesowych czy podniesienia jakości zarządzania, która w przyszłości ma przynieść korzyści obu stronom. Jej celem jest oczywiście osiągnięcie zysku wynikającego z przyrostu wartości przedsiębiorstwa przez odsprzedaż jego akcji lub udziałów po upływie określonego czasu. Najczęściej taka inwestycja trwa od 2 do 5 lat.
Jednak, jak w przypadku każdego przedsięwzięcia związanego z firmami we wczesnym etapie rozwoju, inwestor musi liczyć się z możliwością niepowodzenia i utraty swoich środków, tak więc VC to fundusze wysokiego ryzyka.
Finansowanie startup – venture capital
Skoro już odpowiedzieliśmy na pytanie: venture capital – co to jest, wyjaśnijmy jak takie finansowanie wygląda w praktyce. Jak już zostało wspomniane inwestycja VC polega na zasileniu kapitałem przedsiębiorstwa we wczesnej fazie rozwoju w zamian za objęcie przez fundusz venture capital części jego akcji lub udziałów. To jedna z najważniejszych i najpopularniejszych form finansowania rozwoju i wzrostu startupów. Fundusz VC staje się w ten sposób współwłaścicielem spółki, którą wspiera środkami. Forma i liczba akcji lub udziałów jaką otrzyma wynika z negocjacji pomiędzy nim a właścicielami spółki.
Fundusz venture capital najczęściej uczestniczy w działaniach na rzecz rozwoju podmiotu, stając się w pewnym sensie partnerem przedsiębiorcy. Decydując się powierzyć przedsiębiorstwu kapitał, oczekuje on możliwości ciągłego monitoringu sytuacji spółki, a często także dopuszczenia do zarządzania nią, choćby przez delegowanie swojego przedstawiciela do rady nadzorczej lub zarządu tej spółki. Szczegóły dotyczące uprawnień zarządczych i nadzorczych funduszu ustalane są w trakcie negocjacji poprzedzających decyzję funduszu o zaangażowaniu finansowym w przedsiębiorstwo. Postanowienia dotyczące wzajemnych praw i obowiązków stron są istotnym elementem umowy inwestycyjnej. Zakres ingerencji funduszy venture capital w działalność finansowanych przez nie przedsiębiorstw może się znacznie różnić i zależy od wielu czynników, w tym choćby sytuacji finansowej spółki czy etapu jej rozwoju.
Fundusz venture capital posiada z reguły z góry określony okres zaangażowania. Na ogół wynosi on od 2 do 5, czasem nawet 7 lat. Po tym czasie fundusz VC wycofuje zaangażowany kapitał oraz realizuje ewentualny zysk albo ponosi stratę. Najbardziej powszechnymi sposobami wyjścia z inwestycji są:
- Odsprzedaż akcji lub udziałów w spółce inwestorowi branżowemu lub finansowemu
- Odsprzedaż akcji lub udziałów w spółce innemu funduszowi venture capital
- Wprowadzenie akcji spółki na giełdę papierów wartościowych, a następnie ich sprzedaż właśnie na takim rynku regulowanym
W przypadku niepowodzenia inwestycji może dojść do likwidacji spółki lub umorzenia jej udziałów.
Wprowadzenie do spółki inwestora finansowego w postaci funduszu venture capital budzi wśród wielu przedsiębiorców poważne obawy. Z jednej strony właściciele tracą bowiem część władzy w spółce, muszą pogodzić się ze zmianami sposobu zarządzania nią i koniecznością konsultowania z funduszem ważnych decyzji, z drugiej strony otrzymują od niego kapitał i wsparcie menedżerskie. Współpraca z funduszem venture capital oznacza też konieczność terminowego raportowania mu wyników finansowych spółki oraz informowania o istotnych zdarzeniach związanych z jej działalnością.
Jak fundusze VC podejmują decyzję o zaangażowaniu finansowym w dany startup?
Dokonują one szczegółowej oceny jej działalności i badają jej perspektywy rozwoju. W praktyce, do fazy inwestycji przechodzi zaledwie 1% projektów. Czasem cały proces przed ogłoszeniem ostatecznej decyzji trwa nawet kilkanaście miesięcy. W celu określenia wartości spółki oraz potencjału jej rozwoju fundusz venture capital sprawdza i analizuje jej działalność. Jeśli wstępna analiza spółki spotka się z zainteresowaniem funduszu, jej właściciele muszą dostarczyć mu bardziej szczegółowych informacji.
Podstawą do dalszych rozmów jest często biznesplan, który może okazać się kluczowym dokumentem decydującym o tym, czy fundusz VC zechce zaangażować w spółkę środki finansowe. Biznesplan powinien zawierać:
- Opis przedsiębiorstwa i jego historię
- Opis produktów i usług świadczonych przez przedsiębiorstwo
- Analizę rynku, na którym działa przedsiębiorstwo
- Strategię sprzedaży i marketingu przedsiębiorstwa
- Opis osób zajmujących kluczowe stanowiska
- Historyczne oraz prognozowane dane finansowe
Venture capital a private equity
Pojęcie venture capital jest niekiedy stosowane zamiennie z terminem private equity. Zgodnie z nomenklaturą Europejskiego Stowarzyszenia Private Equity i Venture Capital (European Private Equity & Venture Capital Association) inwestycje venture capital są podzbiorem inwestycji private equity i obejmują inwestycje znajdujące się na wczesnych etapach rozwoju, czyli etapie zalążkowym, startu oraz wczesnej ekspansji (odpowiednio: seed, startup i later stage venture). Zamienne stosowanie tych pojęć nie jest zatem poprawne. W polskojęzycznej literaturze naukowej inwestycje private equity są także określane mianem “inwestycji podwyższonego ryzyka” lub “inwestycji wysokiego ryzyka”.
Venture capital – Polska
Rynek venture capital w Polsce, w porównaniu do europejskiego czy amerykańskiego, wciąż posiada stosunkowo małą bazę. Stwarza to jednak duży potencjał wzrostu i rozwoju tej branży u nas w kraju w niedalekiej przyszłości. Jakie fundusze VC w Polsce obecnie funkcjonują?
Okazuje się, że aktualnie na terenie naszego państwa działa ponad 130 aktywnych funduszy venture capital, w tym lokalnych biur międzynarodowych firm VC. W latach 2009-2019 podmioty te zainwestowały w 750 spółek. Polski rynek venture capital stanowi niecałe 3% europejskiego ekosystemu VC. Szacuje się, że łączna wartość aktywów zarządzanych przez te fundusze u nas w kraju wynosi ponad 2,6 miliarda euro, a łączna wartość inwestycji 210 milionów EUR.
Pierwsze fundusze venture capital w Polsce pojawiły się już na początku lat dziewięćdziesiątych. Były to zarówno fundusze finansowane z pomocowych środków publicznych z misją rozwijania sektora prywatnego (jak Polsko-Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości), jak i fundusze prywatne (jednym z pierwszych było Invesco). Z każdym rokiem zainteresowanie tą formą finansowania rosło. Na początku najchętniej realizowane były inwestycje w branżę telekomunikacji i mediów. Następnie prym wiodły spółki z branży dóbr konsumpcyjnych. W 2003 roku z kolei największe zainteresowanie zaczął generować sektor usług finansowych.
Co ważne, przez bardzo długi okres czasu prowadzenie funduszu venture capital w Polsce było związane jedynie z niewielkimi wymogami formalno-prawnymi czy kapitałowymi. Najczęściej były więc nimi zwykłe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki osobowe. Zmieniło się to 4 czerwca 2016 roku, kiedy wskutek implementacji do polskiego prawa dyrektywy Unii Europejskiej w sprawie zarządzających alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi wprowadzono znacznie większe obwarowania i powołano dwie nowe instytucje finansowe, objęte nadzorem przez Komisję Nadzoru Finansowego: Alternatywną Spółkę Inwestycyjną oraz Fundusz Inwestycyjny Zamknięty.
Najpopularniejsze fundusze venture capital w Polsce
W ciągu ostatniej dekady w aż 80% transakcji inwestycyjnych miał udział kapitał publiczny, a wartość jego udziału na rynku wynosi łącznie ponad 52% łącznego kapitału uzyskanego dzięki VC. Zacznijmy więc od państwowych funduszy. Są nimi:
- Krajowy Fundusz Kapitałowy
- Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
- Narodowe Centrum Badań i Rozwoju
- Polski Fundusz Rozwoju
Przejdźmy teraz do najbardziej znanych prywatnych funduszy venture capital w Polsce:
- bValue
- Czysta3.VC
- SpeedUp Venture Capital Group
- Fidiasz EVC
- innogy Innovation Fund
- Inovo Venture Partners
- Market One Capital
- MCI.TechVentures
- RST Ventures For Earth
- TDJ Pitango Ventures
- Venture Inc
