Rishi Sunak zostanie nowym premierem Wielkiej Brytanii. Penny Mordaunt wycofała się z wyścigu o fotel szefa Partii Konserwatywnej i poparła swojego konkurenta. Sunak obejmuje urząd premiera niecałe cztery miesiące po tym, jak złożył rezygnację z funkcji ministra finansów w gabinecie Borisa Johnsona i niecałe dwa miesiące po tym, jak przegrał z Liz Truss wybory o przywództwo w Partii Konserwatywnej po rezygnacji Johnsona.
Będzie najmłodszym od ponad 200 lat szefem rządu na Wyspach i pierwszym w historii wywodzącym się z mniejszości etnicznej. Co powinniśmy o nim wiedzieć? Czego możemy spodziewać się po jego rządach?
Kim jest Rishi Sunak?
Rishi Sunak ma 42 lata. Przyszły premier, pojawił się w Izbie Gmin, jako część naboru parlamentarnego Torysów w 2015 roku, reprezentując bezpiecznie obwód wyborczy Richmond w North Yorkshire. Choć pełnił już niższe stanowisko rządowe jeszcze za czasów Theresy May, to jego kariera nabrała rozpędu po objęciu władzy przez Johnsona w 2019 roku.
Sunak, który poparł zarówno brexit, jak i Johnsona, gdy ten ubiegał się o funkcję lidera konserwatystów, został wiceministrem finansów, a w lutym 2020 roku – nie mając jeszcze skończonych 40 lat – szefem resortu i w praktyce drugą najważniejszą osobą w rządzie.
Pochodzenie
Rodzice Rishiego Sunaka są z pochodzenia Hindusami, jednak urodzili się w Afryce – ojciec w Kenii, matka w Tanganice, czyli w dzisiejszej Tanzanii. On sam przyszedł na świat w Wielkiej Brytanii i także jest zadeklarowanym Hindusem, co czyni go pierwszym brytyjskim premierem wywodzącym się z mniejszości etnicznej.
Wykształcenie, ślub z córką miliardera i kariera w biznesie
Na studiach Sunak związał się z Akshatą Murthy – córką indyjskiego miliardera i potentata branży IT. Choć przyszły premier nie mówi otwarcie o swoim majątku, media wyceniają go na ponad 730 milionów funtów.
Sunak ukończył interdyscyplinarne studia łączące filozofię, politykę i ekonomię na Uniwersytecie Oksfordzkim, MBA na Stanford University w Kalifornii, pracował jako analityk w banku Goldman Sachs oraz w dwóch funduszach hedgingowy. Następnie porzucił świat biznesu na rzecz polityki.
Sunak będzie najmłodszym w momencie wstępowania na stanowisko premierem Wielkiej Brytanii od niemal 240 lat. Palma pierwszeństwa w tej kategorii należy do Williama Pitta Młodszego, który w 1783 roku, gdy obejmował ten urząd, miał zaledwie 24 lata.
Osiągnięcia Sunaka w polityce 
Dzięki wprowadzonym przez Rishiego Sunaka programom subsydiowania miejsc pracy z budżetu, na skutek których niemogące normalnie działać firmy nie musiały zwalniać ludzi, oraz pomocy finansowej dla przedsiębiorstw, Wielkiej Brytanii udało się uniknąć – wbrew początkowym prognozom – katastrofalnego wzrostu bezrobocia oraz recesji.
Sunak stał się wówczas najlepiej ocenianym członkiem rządu. Wtedy też po raz pierwszy zaczęto o nim mówić, jako o potencjalnym następcy Johnsona, zwłaszcza gdy pozycja premiera zaczęła słabnąć po serii skandali, na czele z ujawnionymi pod koniec zeszłego roku przez media imprezami na Downing Street, które odbywały się w czasie pandemii.
Kontrowersje i porażka z Liz Truss
Na początku bieżącego roku pozycja Sunaka, jako naturalnego następcy Johnsona zaczęła słabnąć. Po pierwsze, z racji działań podjętych w celu równoważenia budżetu nadwyrężonego covidową pomocą, takich jak źle przyjęta przez wielu posłów konserwatywnych podwyżka składek socjalnych. Po drugie, Sunak został ukarany przez policję mandatem za udział w imprezach na Downing Street, co jest pewną ironią losu, gdyż jest abstynentem.
Wreszcie wyszło na jaw, że żona Sunaka – córka indyjskiego miliardera z branży IT – przez lata korzystała ze statusu zagranicznego rezydenta podatkowego, dzięki czemu unikała płacenia w Wielkiej Brytanii podatków od zagranicznych dochodów kapitałowych. Było to wprawdzie legalne, ale dla ministra finansów mówiącego o potrzebie oszczędzania – dość niezręczne.
Przy okazji zwrócono uwagę na majątek Sunaka – w tym roku wraz z żoną znalazł się na 222. miejscu na dorocznej liście najbogatszych ludzi Wielkiej Brytanii, sporządzanej przez „The Sunday Times” – i zaczęto stawiać pytania, czy najbogatszy poseł na pewno rozumie problemy związane z rosnącymi kosztami życia, z którymi borykają się obecnie zwykli brytyjscy obywatele.
Dlaczego Sunak przegrał z Truss?
Po rezygnacji Borisa Johnsona, Sunak wystartował w partyjnych wyborach nowego lidera, ale choć zajął pierwsze miejsce we wszystkich pięciu turach, w których głosowali posłowie, w ostatniej – gdy głosowali szeregowi członkowie partii – wyraźnie przegrał z Liz Truss, mającą mocną pozycję dzięki zaangażowaniu w pomoc Ukrainie i obietnicom szeroko zakrojonych cięć podatkowych.
To właśnie cięcia podatkowe były głównym punktem spornym między nimi w kampanii wyborczej. Truss zarzucała Sunakowi doprowadzenie do tego, że obciążenia podatkowe w Wielkiej Brytanii są najwyższe od 70 lat, a ten rewanżował się jej, mówiąc, że jej program gospodarczy jest fantastyką.
Bezapelacyjne zwycięstwo 
Jak się szybko okazało, to Sunak miał rację. Cięcia podatkowe ogłoszone przez Truss i jej ministra finansów Kwasi Kwartenga zostały fatalnie przyjęte przez rynki finansowe, bo miały być sfinansowane przez zwiększenie zadłużenia kraju, spowodowały ostry spadek kursu funta i zmusiły Bank Anglii do interwencji. Ostatecznie doprowadziły też do zdymisjonowania Kwartenga i rezygnacji Truss.
Następnie Sunak jeszcze raz zgłosił się do walki o przywództwo w partii i tym razem odniósł bezapelacyjne zwycięstwo – jako jedyny z kandydatów uzyskał poparcie minimum 100 posłów, co było warunkiem koniecznym do pozostania w grze, a to oznacza, że głosowania, zarówno poselskie, jak i wśród szeregowych członków partii, nie były już potrzebne. Po audiencji u króla Karola III, który formalnie powierzy mu misję sformowania nowego rządu, zostanie premierem.
Czego możemy oczekiwać po rządach Sunaka?
Trudno jednak przypuszczać, by Rishi Sunak pełnił władze dłużej, niż dwa lata. Skandale towarzyszące ostatnim miesiącom urzędowania Borisa Johnsona, fatalnie oceniane rządy Liz Truss, wewnętrzne podziały w Partii Konserwatywnej i kryzys gospodarczy powodują, że notowania tego ugrupowania są najniższe w historii.
Pierwszym zadaniem Sunaka będzie zapewnienie rynków, że Wielka Brytania ma wiarygodny plan gospodarczy oraz rząd, który może faktycznie trzymać się razem, aby go zrealizować. Wszystkie oczy będą zwrócone na ocenę fiskalną Office for Budget Responsibility (OBR), która ma zostać przedstawiona 31 października, aby zobaczyć, jak ryzykowne będą sprawy dla nowego premiera w zakresie polityki gospodarczej.
Sunak obiecuje w międzyczasie „uczciwość, profesjonalizm i odpowiedzialność”, co jest dość wyraźnym uderzeniem w jego dwoje poprzedników, którzy przewodniczyli doktrynie wszystko załatwiającego rynku, szybkiemu spadkowi notowań konserwatywnych sondaży i, w przypadku Johnsona, serii szkodliwych skandali osobistych, które nadszarpnęły zaufanie publiczne.
Sunak z pewnością w najbliższych miesiącach może zapewnić trochę stabilności w kwestiach gospodarczych i nieco zmniejszyć sondażową stratę do opozycji, ale przesłanek wskazujących, że konserwatyści mogliby znów powalczyć o wygraną, obecnie nie ma żadnych.
