Wyobraź sobie, że deponujesz pieniądze na lokacie bankowej. Zamiast stałego oprocentowania w wysokości 1% bank mówi Ci, że zarobisz 5% jeśli tylko za rok kurs euro do złotego będzie przynajmniej o 20 groszy wyższy niż dziś. Jeżeli nie będzie – nie otrzymasz żadnych odsetek. Brzmi interesująco, prawda? W rzeczywistości na stosunkowo podobnych założeniach – oczywiście w dużym uproszczeniu – polegają produkty strukturyzowane.
Czym dokładnie one są? Na co należy zwrócić szczególną uwagę? Czy warto inwestować w produkty strukturyzowane? Na te pytania odpowiedzi zostaną zaprezentowane poniżej:
Produkty strukturyzowane – co to? 
Zasada działania
Produkty strukturyzowane – z angielskiego Exchange Traded Products, w skrócie ETP – to w zasadzie hybryda dwóch innych instrumentów finansowych – obligacji oraz instrumentu pochodnego. Obligacja ma za zadanie zapewnienie ochrony kapitału inwestycyjnego, a sama ochrona może być częściowa lub pełna. Jej celem jest sprawienie, że inwestor nie utraci całości swoich środków, w przypadku poniesienia fiaska na instrumencie pochodnym.
To jednak nie obligacje mają zapewnić wysoki zarobek. Za to odpowiedzialny jest właśnie ten drugi, o wiele bardziej ryzykowny czynnik – instrument finansowy, który nazywany jest także opcją. Czym jest sama opcja? W dużym skrócie jest to “zakład” o to jak zachowa się w przyszłości instrument bazowy, którym mogą być ceny akcji, surowców, walut, indeksów giełdowych, wartości stóp procentowych czy nawet poziomy inflacji.
W zasadzie więc produkty strukturyzowane wyglądają tak, że bank lub dom maklerski dzieli wpłacone przez nas pieniądze na dwie części – bezpieczną oraz inwestycyjną. Zazwyczaj część bezpieczna jest dużo wyższa – stanowi 80-90% całej naszej wpłaty. To właśnie dzięki niej bank może nam w ogóle gwarantować zwrot środków. Drugą część naszego kapitału bank natomiast będzie inwestował – z różnym potencjalnym skutkiem.
Zależność od instrumentu bazowego
Wycena produktów strukturyzowanych jest bowiem ściśle uzależniona od rynkowej wartości instrumentu bazowego. Inwestor osiąga zysk w momencie, gdy cena wybranego instrumentu bazowego zmienia się tak, jak to założono podczas nabywania danego produktu strukturyzowanego. W związku z tym, istnieje możliwość zajęcia zarówno długiej, jak i krótkiej pozycji. Z kolei wysokość zysku jest często uzależniona od określonego przez inwestora poziomu ryzyka.
Dla jakich inwestorów przeznaczone są produkty strukturyzowane? 
Produkty strukturyzowane są zatem rozwiązaniem przeznaczonym w pierwszej kolejności dla inwestorów posiadających określone preferencje odnośnie do rynków bazowych bądź zainteresowanych zwiększoną stopą zwrotu, którzy jednocześnie akceptują odpowiednio większe ryzyko inwestycyjne. Pozwalają one bowiem na inwestowanie na rynkach, do których inwestorzy indywidualni mają ograniczony dostęp, a jednocześnie posiadają gwarancję ochrony kapitału.
Final Terms i KID
W Polsce najpopularniejsze produkty strukturyzowane mają charakter oszczędnościowo-inwestycyjny, a występują najczęściej w formie certyfikatu inwestycyjnego. Emitowane są one przez instytucje finansowe – konkretnie banki i domy maklerskie. Każdy produkt strukturyzowany notowany na giełdzie posiada prospekt emisyjny, czyli Warunki końcowe emisji (Final Terms) oraz Kluczowe Informacje o Produkcie (KID) w których zawarte są wszystkie istotne informacje na temat emitenta i instrumentu.
Oprócz czynników ryzyka, Warunki końcowe emisji (Final Terms) zawierają inne kluczowe dla inwestora informacje jak zasady wypłaty, dzięki którym można śledzić bieżącą wartość posiadanego instrumentu. Natomiast, Kluczowe Informacje o Produkcie (KID) to trzystronicowy dokument opisujący cechy, ryzyko i koszty produktu. Wszystkie te elementy mogą się bowiem różnić w zależności od produktu.
Cechy charakterystyczne produktów strukturyzowanych
Jak już zostało wspomniane, produkty strukturyzowane zazwyczaj są połączeniem lokaty bankowej bądź inwestycji w papier dłużny oraz instrumentu pochodnego, którego wartość zależy od ceny różnorodnych instrumentów bazowych. Charakteryzują się one zatem następującymi cechami:
- Gwarantują pełną lub częściową ochronę kapitału
- Mają zdefiniowany czas trwania inwestycji
- Mają określenie stopy zwrotu z inwestycji w produkt w zależności od różnych scenariuszy rozwoju sytuacji gospodarczej, opisane za pomocą formuły zadającej wartość wypłacanej kwoty w określonych warunkach
Kto może inwestować w produkty strukturyzowane?
Obecnie na warszawskim parkiecie dostępnych jest ponad 1500 produktów strukturyzowanych. O popularności tej formy inwestowania świadczy więc przede wszystkim jej dostępność. Kupić certyfikat strukturyzowany można poprzez rachunki IKE i IKZE, zwykły rachunek maklerski czy nawet za pomocą rachunku bankowego (w wybranych instytucjach). Zarządzanie inwestycją ułatwia transparentność produktu, wynikająca z możliwości bieżącego śledzenia ceny instrumentu bazowego.
Produkty strukturyzowane – o czym należy pamiętać?
Głównymi czynnikami ryzyka w przypadku inwestycji w produkty strukturyzowane są:
- Ryzyko rynkowe – inwestycja w produkty strukturyzowane wiąże się z ryzykiem, które może dotyczyć notowań rynkowych danego instrumentu bazowego
- Ryzyko braku płynności (ograniczona płynność) – emitent nie gwarantuje, że podjęte przez niego próby stworzenia rynku wtórnego powiodą się, ani też jaka będzie cena obrotu na tym rynku, zatem produkty strukturyzowane powinny być kupowane z zamiarem zatrzymania ich do dnia wykupu przez emitenta
- Możliwość utraty części lub całości zainwestowanego kapitału – poszczególne emisje produktów strukturyzowanych mają z góry określone warunki ochrony kapitału, natomiast podczas cyklu funkcjonowania produktu, wartość rynkowa rośnie i maleje w zależności od różnych elementów i w przypadku wcześniejszego wykupu zgłoszonego przez inwestora, może on ponieść częściową lub całkowitą utratę kapitału zainwestowanego na początku.
Konieczna analiza rynku
Inwestor nie może zapominać o tym, że wzrost portfela aktywów, na jakich jest oparty dany produkt strukturyzowany wynika z rosnących kursów cenowych między rozpoczęciem inwestycji oraz jej zakończeniem. Inwestowanie w produkty strukturyzowane powinno być zatem poprzedzone dokładnym zapoznaniem się z warunkami emisji, a także przeprowadzeniem rzetelnej analizy sytuacji na danym rynku.
Czy warto inwestować w produkty strukturyzowane?
Charakter podstawowych instrumentów finansowych – czyli akcji i obligacji, może nie odpowiadać wielu inwestorom. Akcje oferują możliwość osiągania dużych zysków, lecz wykazują się ponadprzeciętnie wysokim ryzykiem inwestycyjnym. Obligacje natomiast są znacznie bezpieczniejsze, lecz stopa zwrotu w tym przypadku jest po prostu znacząco ograniczona. Tę lukę na rynku wypełniają właśnie produkty strukturyzowane. Wiele osób jest w stanie zaakceptować ich nieco podwyższony poziom ryzyka, aby mieć przy tym szansę na osiągnięcie satysfakcjonującej stopy zwrotu z inwestycji.
Ryzyko inwestycje związane z produktami strukturyzowanymi w porównaniu ryzykiem rynku akcji zdecydowanie przemawia za tymi pierwszymi. W najgorszym scenariuszu inwestor otrzymuje bowiem całość lub określoną część zainwestowanego kapitału. Perspektywa wzrostów może być natomiast naprawdę wysoka, lecz oczywiście niższa niż przy inwestycji w akcje.
Największym atutem produktów strukturyzowanych jest więc ochrona kapitału, której próżno szukać w innych instrumentach wypełniających rynkową niszę między akcjami i obligacjami – funduszach inwestycyjnych. W ogólnym rozrachunku lepiej stracić kilka procent tytułem inflacji, niż kilkadziesiąt procent z powodu nietrafionej inwestycji w fundusz.
Podsumowując, gdy podejmujemy decyzję inwestycyjną dotyczącą produktów strukturyzowanych, oprócz analizy warunków emisji należy brać pod uwagę również wiele czynników natury osobistej. W szczególności należy uwzględnić skłonność do podejmowania ryzyka i akceptowania porażek, posiadane środki oraz rezerwy finansowe. Nie zmienia to jednak faktu, że szeroka oferta rynku produktów strukturyzowanych powinna pozwolić nam znaleźć produkt, skrojony idealnie dla nas.
