16 sierpnia prezydent Andrzej Duda podpisał dziś nowelizację ustawy o emeryturach pomostowych. Dzięki niej wcześniejsze świadczenie mogą zyskać osoby, które wykonywały prace w szczególnych warunkach po 31 grudnia 1998 roku.
Na czym polegają emerytury pomostowe? Kto będzie uprawniony do otrzymywania takiego świadczenia w 2024 roku? W jaki sposób wnioskuje się o emeryturę pomostową? Przekonamy się poniżej:
Emerytura pomostowa – co to?
Emerytura pomostowa to wcześniejsza emerytura przysługująca osobom wykonującym pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
Zasady przyznawania emerytury pomostowej oraz charakterystykę pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze reguluje ustawa o emeryturach pomostowych z 19 grudnia 2008 roku. Prawo do emerytury pomostowej mają pracownicy zatrudnieni na pełen etat na podstawie umowy o pracę.
Emerytura pomostowa jest wypłacane do momentu uzyskania prawa do emerytury, lub do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego (czyli 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn).
Co istotne, emerytura pomostowa jest wyliczana na tych samych zasadach, co emerytura powszechna. Oznacza to, że wysokość omawianego świadczenia wynosi 100% potencjalnej emerytury obliczonej dla osoby w wieku 60 lat. Ponadto, jest ono też waloryzowana według tych samych zasad, co emerytura powszechna.
Warto również wiedzieć, że emerytura pomostowa nie jest przyznawana automatycznie – aby otrzymać emeryturę pomostową, należy złożyć dokumenty, na podstawie których Zakład Ubezpieczeń Społecznych określi, czy danej osobie przysługuje to świadczenie.
Czym jest praca w szczególnych warunkach?
Według ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości.
Do prac wykonywanych w szczególnych warunkach zalicza się prace determinowane siłami natury, takie jak prace pod ziemią, na wodzie, pod wodą oraz w powietrzu, a także prace w warunkach gorącego i zimnego mikroklimatu
Do prac wykonywanych w szczególnych warunkach zalicza także bardzo ciężkie prace fizyczne, prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego oraz ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała.
Praca w szczególnych warunkach – przykłady
Wśród prac w szczególnych warunkach można wyróżnić między innymi:
- Prace bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla oraz rud metali lub ich wzbogacaniu
- Prace udostępniające lub eksploatacyjne związane z urabianiem minerałów skalnych
- Prace murarskie bezpośrednio w piecach hutniczych, odlewniczych, bateriach koksowniczych oraz w piecach do produkcji materiałów ceramicznych
- Prace bezpośrednio przy ręcznym zestawianiu surowców lub ręcznym formowaniu wyrobów szklanych w hutnictwie szkła
- Prace bezpośrednio przy obsłudze agregatów i urządzeń do produkcji metali nieżelaznych
- Prace przy ręcznym formowaniu, odlewaniu, czyszczeniu lub szkliwieniu wyrobów ceramicznych
- Prace fizyczne ciężkie bezpośrednio przy przeładunku w ładowniach statku
- Prace rybaków morskich
- Prace w powietrzu wykonywane na statkach powietrznych przez personel pokładowy
- Prace garbarskie bezpośrednio przy obróbce mokrych skór
- Prace fizyczne ciężkie w podziemnych kanałach ściekowych
- Prace bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest lub prace rozbiórkowe związane z ich usuwaniem
Czym jest praca o szczególnym charakterze?
Praca o szczególnym charakterze to praca wymagająca szczególnej odpowiedzialności oraz sprawności psychofizycznej, której możliwość prawidłowego wykonania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się.
Praca o szczególnym charakterze – przykłady
Do pracy o szczególnym charakterze zaliczamy między innymi takie profesje, jak:
- Pilot statków powietrznych
- Kontroler ruchu lotniczego
- Mechanik lotniczy
- Kierowca pojazdów uprzywilejowanych
- Operator reaktorów jądrowych
- Funkcjonariusz straży ochrony kolei
- Maszynista pojazdów trakcyjnych
- Kierowca autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym
- Operator żurawi wieżowych, do obsługi, których są wymagane uprawnienia kategorii IŻ lub równorzędne oraz dźwignic portowych
- Członek zespołów ratownictwa medycznego
- Nauczyciel, wychowawca i inny pracownik pedagogiczny zatrudniony w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych
- Personel sprawujący opiekę nad mieszkańcami domów pomocy społecznej dla przewlekle psychicznie chorych, niepełnosprawnych intelektualnie dzieci i młodzieży lub dorosłych
- Personel medyczny w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru
Komu przysługuje emerytura pomostowa?
Aktualnie, do końca 2023 roku prawo do emerytury pomostowej przysługuje wyłącznie osobom, które spełniają poniższe warunki:
- Urodziły się po 31 grudnia 1948 roku
- Mają co najmniej piętnastoletni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (w przypadku niektórych prac może być to krótszy okres)
- Osiągnęły wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn (może różnić się w zależności od rodzaju pracy)
- Mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn
- Rozwiązały umowę o pracę (a jeśli pracują w kilku miejscach naraz – wszystkie stosunki pracy)
- Przed 1 stycznia 1999 roku wykonywały prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze
Ostatni z wymienionych wymogów w praktyce powoduje, że emerytury pomostowe mają obecnie wygasający charakter. Prawo do nich zyskują bowiem tylko osoby ze starszych roczników, które pracowały w szczególnych warunkach przed 1999 rokiem.
W ubiegłym roku łączna kwota wypłat osiągnęła 1,79 miliarda złotych. Średnia wysokość emerytury pomostowej wyniosła 3814,97 PLN. Co istotne, według danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w czerwcu 2023 roku liczba osób pobierających emerytury pomostowe wyniosła 40 800.
Zmiany w emeryturach pomostowych w 2024 roku
Podpisana 16 sierpnia przez prezydenta Andrzeja Dudę nowelizacja ustawy o emeryturach pomostowych usuwa wspomniany wymóg, co oznacza, że ze świadczeń pomostowych będą mogły korzystać też osoby spełniające pozostałe warunki, które pracowały w szczególnych warunkach wyłącznie po 31 grudnia 1998 roku.
Prezydent @AndrzejDuda: Ustawa o emeryturach pomostowych przywraca sprawiedliwość. Osoby, które pracowały w warunkach szkodliwych czy szczególnie uciążliwych, mają określony staż pracy i ukończyły 55 lat w przypadku kobiet, a mężczyzn 60 lat, będą mogli przejść na emeryturę… pic.twitter.com/qab4RxVZ0Z
— Kancelaria Prezydenta (@prezydentpl) August 16, 2023
Nowe przepisy w sprawie emerytur pomostowych będą obowiązywać od 1 stycznia 2024 roku. Zakład Ubezpieczeń Społecznych szacuje, że po uchyleniu wygasającego charakteru emerytur pomostowych, liczba osób, które przejdą na to świadczenie, wyniesie:
- W 2024 roku – 7300
- w 2029 roku – 4000
- W 2033 roku – 4800
Wiceminister Rodziny i Polityki Społecznej Stanisław Szwed wskazał, że uchylenie wygasającego charakteru emerytur pomostowych oznacza wzrost wydatków na ten cel w wysokości 240 milionów złotych rocznie
Jak otrzymać emeryturę pomostową? – wniosek EPOM
Starając się o przyznanie emerytury pomostowej należy pamiętać o złożeniu wymaganych dokumentów. W pierwszej kolejności należy złożyć wniosek EPOM. Do wniosku o emeryturę pomostową trzeba dołączyć:
- Zaświadczenia o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
- Dokumenty, które wymaga ZUS, aby ustalić nasz kapitał początkowy, o ile nie mamy go jeszcze ustalonego
- Dokument, który potwierdza, że rozwiązaliśmy stosunek pracy
Gdzie i kiedy złożyć wniosek o emeryturę pomostową?
Wniosek o emeryturę pomostową można złożyć osobiście lub przez pełnomocnika:
- W placówce ZUS
- Przez płatnika składek
- Pocztą
- Przez Internet
Osoba starająca się o emeryturę pomostową może złożyć dokumenty do ZUS nie wcześniej niż na 30 dni przed spełnieniem warunków do przyznania świadczenia lub zamierzonym terminem przejścia na emeryturę.
Jeżeli wniosek o emeryturę pomostową zostanie złożony wcześniej, organ rentowy wyda decyzję o odmowie prawa do świadczenia, wskazując, które warunki nie zostały spełnione. Jeżeli wniosek zostanie złożony w kolejnych miesiącach po spełnieniu warunków do emerytury, prawo do świadczenia zostanie ustalone od miesiąca zgłoszenia wniosku.
Kiedy ustaje prawo do emerytury pomostowej?
Prawo do emerytury pomostowej ustaje:
- Z dniem poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury, która jest ustalona decyzją organu rentowego lub innego organu emerytalno-rentowego, określonego w odrębnych przepisach
- Z dniem osiągnięcia przez uprawnionego wieku emerytalnego (60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn) – dzieje się tak, jeżeli uprawniony nie ma prawa do emerytury ustalonego decyzją organu rentowego lub innego organu emerytalno-rentowego, określonego w odrębnych przepisach
- Z dniem śmierci uprawnionego
Emerytura pomostowa a praca na etacie
Co ciekawe, istnieje możliwość łączenia emerytury pomostowej z pracą na etacie – jeśli osoba pobierająca to świadczenie wróci do pracy na etat i nie będzie to praca w szczególnych warunkach, ani o szczególnym charakterze.
Ponadto, aby emerytura pomostowa była wypłacana w pełnej wysokości, przychód z tytułu umowy o pracę nie może przekroczyć 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Natomiast jeśli przychód osoby uprawnionej do emerytury pomostowej przekroczy 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, świadczenie ulegnie zawieszeniu.
Mało tego – Zakład Ubezpieczeń Społecznych zawiesi wypłatę świadczenia również w sytuacji, gdy osoba pobierająca emeryturę pomostową wróci do pracy na etat i będzie wykonywała pracę w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze. W tym przypadku bez względu na osiągane przychody, świadczenie zostanie wstrzymane.
