Certyfikacja ekologiczna przyciąga coraz więcej klientów i buduje zaufanie do produktów żywnościowych. W zasadzie nie powinno nas to dziwić, w końcu każdy etap powstawania produktu posiadającego unijne logo żywności ekologicznej – od ziarenka do sklepowej półki – podlega kontroli niezależnych jednostek certyfikujących.
Jakie mamy zatem zasady certyfikacji gospodarstw ekologicznych? Jak nasze gospodarstwo może uzyskać taki certyfikat? Przekonamy się poniżej. Wyjaśnijmy najpierw na czym w ogóle polega produkcja ekologiczna:
Produkcja ekologiczna – co to? 
Samo rolnictwo ekologiczne to nic innego, jak ogólny system zarządzania gospodarstwem i produkcji żywności, łączący najkorzystniejsze dla środowiska praktyki, wysoki stopień różnorodności biologicznej, ochronę zasobów naturalnych, stosowanie wysokich standardów dotyczących dobrostanu zwierząt i metodę produkcji preferującą użycie substancji naturalnych i naturalnych procesów. Więcej na temat rolnictwa ekologicznego można przeczytać tutaj.
Warto zaznaczyć, że rolnictwo ekologiczne to termin prawny zastrzeżony dla systemu produkcji ekologicznej. Jest ona zdefiniowana legislacyjnie na poziomie Unii Europejskiej, podlega obowiązkowej kontroli i certyfikacji oraz uprawnia do znakowania produktów jako ekologiczne, biologiczne i organiczne oraz do znakowania ich zielonym listkiem – jako identyczne logo we wszystkich krajach Unii Europejskiej.
Jednostki certyfikujące gospodarstwa ekologiczne
Zadania
Jednostki certyfikujące mają za zadanie kontrolę i nadzór nad producentami oraz sam proces przeprowadzenia certyfikacji. Aby móc wykonywać swoje funkcje, muszą one posiadać akredytację nadaną przez Polskie Centrum Akredytacji oraz stosowne upoważnienie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Zakres upoważnienia jednostek uprawnia je do kontroli i certyfikacji z zakresu:
- Ekologicznej uprawy roślin i utrzymania zwierząt
- Zbioru ze stanu naturalnego
- Pszczelarstwa
- Produktów akwakultury i wodorostów morskich
- Przetwórstwa produktów ekologicznych
- Produkcji pasz i drożdży
- Wprowadzania na rynek produktów ekologicznych, w tym importowanych z państw trzecich.
Lista firm certyfikujących 
W naszym kraju zarejestrowanych jest 13 firm certyfikujących, których rejestr i zakres upoważnień znajduje się na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Są to:
- Agro Bio Test
- Bioekspert
- PCNB
- PNG
- Ekogwarancja PTRE
- Cobico
- Biocert Małopolska
- TUV Rheinland Polska
- Centrum Jakości Agro Eko
- SGS
- DQS
- Bureau Veritas
- Krajowe Centrum Badań i Certyfikacji “Gwarantowana Jakość”.
Jak uzyskać certyfikat gospodarstwa ekologicznego?
Zgłoszenie
Zdobycie certyfikatu nie jest skomplikowane w zakresie procedury jego wydania. Pierwszym warunkiem jest chęć przystąpienia do produkcji ekologicznej, a co za tym idzie należy zgłosić się do jednej z 13 jednostek certyfikujących.
Producent rozpoczynający działalność w rolnictwie ekologicznym powinien zgłosić wypełniony formularz „Zgłoszenia działalności w rolnictwie ekologicznym” do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Wniosek i zgłoszenie muszą zawierać takie elementy jak:
- Podstawa prawna, normy i/lub inne dokumenty normatywne, na zgodność z którymi producent zwraca się o certyfikację
- Nazwa i/lub imię i nazwisko producenta, dane osobowe i kontaktowe, adres fizycznej lokalizacji; znaczące aspekty jego procesu i działań oraz wszystkie właściwe prawne zobowiązania
- Oświadczenie producenta, że informacje zawarte we wniosku i zgłoszeniu zostały wypełnione po uprzednim zapoznaniu się z zasadami produkcji ekologicznej wraz z deklaracją stosowania się do wymienionych zasad
- Wyrób, który ma zostać poddany procesowi certyfikacji
- Ogólne informacje dotyczące producenta, takie jak działalność producenta, jego zasoby ludzkie i techniczne
- Informacje dotyczące wszystkich podzlecanych procesów wykorzystywanych przez producenta, które będą oddziaływać na zgodność z wymaganiami
- Informacje dotyczące przeprowadzenia oceny i działań związanych z nadzorem, takie jak gdzie certyfikowany produkt jest produkowany oraz osoby do kontaktu w tych lokalizacjach.
Konwersja 
Następnie, podejmując działalność ekologiczną, należy rozpocząć konwersję, czyli przestawienie na system produkcji ekologicznej, co nadzoruje jednostka certyfikująca. W tym czasie rolnik podlega zasadom produkcji ekologicznej, ale nie może wprowadzać na rynek żywności i produktów oznakowanych, jako ekologiczne.
Konwersja dotyczy bowiem posiadanych (oraz nabywanych) działek rolnych, a nie roślin. Konkretnie rzecz biorąc, będąc w okresie konwersji, produkty rolne muszą być sprzedawane jako konwencjonalne do upływu 12 miesięcy. Po tym czasie, można sprzedawać je z oznaczeniem “produkt w trakcie konwersji na rolnictwo ekologiczne”.
Konwersję należy rozpocząć 24 miesiące przed siewem roślin, których produkty mogą uzyskać certyfikację lub 36 miesięcy przed zbiorem produktów z roślin wieloletnich, których produkty mają zostać certyfikowane. Początkiem konwersji jest data zgłoszenia do systemu kontroli, ale istnieje wyjątek. Jeśli producent może udokumentować, że przez ostatnie 2 lub 3 lata nie używał niedozwolonych środków i złoży odpowiedni wniosek do WIJHAR-S, może uzyskać zgodę na skrócenie konwersji.
W przypadku produkcji zwierzęcej, niezależnie od gatunku, konwersja dotyczy samych zwierząt i trwa 24 miesiące od początku konwersji gospodarstwa rolnego. Zwierzęta, które urodzą się w gospodarstwie ekologicznym, są już zwierzętami ekologicznymi.
Umowa, opis i opłata
W kolejnym etapie należy spisać umowę w sprawie kontroli z jednostką certyfikującą, która dostarcza również formularz, w którym opisuje się działalność ekologiczną najlepiej poprzez odpowiedź na pytania zadane w formularzu. Aby firma mogła otrzymać certyfikat ekologiczny na swoje produkty, musi zapłacić za kontrolę i certyfikację.
Ceny wynoszą zwykle od około 1000 do 1500 złotych, jednak ustalane są indywidualnie. W przypadku gospodarstw rolnych są one zależne od powierzchni gospodarstwa. A dokładniej: do 5 hektarów – od 800 złotych, a powyżej 100 hektarów – od 2 tysięcy PLN. Można także wnioskować o dofinansowanie tej opłaty w wysokości 80%.
Inspekcja 
Następnie w gospodarstwie zjawia się inspektor, który kontroluje i przegląda dokumentację produkcyjną. Tworzony jest protokół z inspekcji z podpisem producenta i inspektora. Inspekcji podlegają pola, łąki i pastwiska, maszyny, magazyny, budynki inwentarskie, wybiegi, stodoły czy warsztaty. Rolnik musi okazać wszystkie grunty i obiekty w swoim gospodarstwie.
Ponadto, inspekcji podlega również dokumentacja, czyli dowody zakupu środków produkcji, w tym nawozy, środki ochrony roślin, pasze, a także zezwolenia na zakup konwencjonalnego materiału siewnego i sadzeniowego, zwierząt z chowu konwencjonalnego czy nawozów uzupełniających.
Uzyskanie certyfikatu
Następnie protokół trafia do biura jednostki certyfikującej, gdzie następuje ocena dokumentacji pokontrolnej i wydawana jest decyzja. Jeśli jest pozytywna – producent uzyskuje certyfikat uprawniający do sprzedaży produktów oznaczonych jako ekologiczne, a Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi rejestruje producenta lub grupę producentów w systemie kontroli i przesyła do jednostki oraz do producenta informację o dacie objęcia systemem kontroli.
Okres ważności certyfikatu zgodności produkcji ekologicznej co do zasady wynosi 12 miesięcy od daty wydania. Może być dłuższy, lecz nie więcej niż 18 miesięcy od daty wydania.
Podstawowe zasady certyfikacji gospodarstw ekologicznych
Zasady ekologicznej produkcji roślinnej
Do podstawowych zasad produkcji ekologicznej roślinnej należą poniższe zagadnienia:
- Płodozmian – minimum czteroletni, w tym uprawa roślin użyźniających glebę, co zwiększy urodzaj i różnorodność biologiczną
- Używanie własnych nawozów organicznych – obornika, kompostów, nawozów zielonych, unikając nawozów sztucznych
- Brak herbicydów – chemicznych środków chwastobójczych. Zamiast nich należy stosować odchwaszczanie mechaniczne
- Ochrona roślin ograniczona ze względu na brak chemicznych środków ochrony roślin, zamiast zwalczania szkodników – zapobieganie im poprzez bioróżnorodność
- Materiał siewny eko – rozmnażany wegetatywnie, pochodzący z reprodukcji ekologicznej.
Zasady ekologicznej produkcji zwierzęcej 
Z kolei, wśród ogólnych zasad ekologicznej produkcji zwierzęcej wyróżnia się:
- Dobrostan zwierząt
- Całoroczny dostęp do wybiegów
- Odpowiednia powierzchnia stanowisk
- Wypas pastwiskowy latem
- Dostęp do światła dziennego w budynkach inwentarskich
- Obfita świeża ściółka
- Stały dostęp do wody i pasz
- Własne pasze – zakaz stosowania w nich antybiotyków, hormonów, aminokwasów, konserwantów oraz ograniczenia dotyczące zakupu
- Opieka weterynaryjna opierająca się na środkach naturalnych i homeopatii, a w przypadku korzystania z leków konwencjonalnych, karencja jest dwukrotnie wydłużona
- Podaż azotu – do 2 dużych jednostek przeliczeniowych inwentarza na hektar, co oznacza do 170 kilogramów azotu na hektar na rok.
