Zadatek a zaliczka – kiedy stosować i jakie są różnice?

0
Przekazanie pieniędzy w ramach zaliczki lub zadatku

Zdarza się, że zamawiając jakiś produkt lub usługę musimy już przed jej wykonaniem z góry zapłacić część ustalonej kwoty. Stolarz przecież nie przystąpi do robienia szafy bez wstępnej wpłaty, a sprzedający mieszkanie musi otrzymać część kwoty jako zabezpieczenie transakcji. Czy w takiej sytuacji lepiej zastosować zaliczkę, czy zadatek? Jakie są różnice między tymi pojęciami, skoro nie są one synonimami? Przekonamy się poniżej:

Zadatek – co to znaczy?

Zadatek to dodatkowe zastrzeżenie umowne, które polega na wręczeniu drugiej stronie przy zawarciu umowy sumy pieniężnej lub rzeczy. Jego najważniejszą funkcją jest zdyscyplinowanie stron do wywiązania się z zaciągniętego zobowiązania. W orzecznictwie uznaje się go bowiem za namiastkę odszkodowania na wypadek, gdy zawarta pomiędzy stronami umowa nie zostanie wykonana. Zadatek należy to umów realnych, wobec czego do jego skuteczności jest konieczne wydanie pieniędzy lub rzeczy. Samo zastrzeżenie w umowie jego wręczenia, bez realnego uczynienia tego, będzie zatem oznaczało, że strony zrezygnowały z zadatku.

Jak działa zadatek?

Zadatek został zdefiniowany w art. 394 Kodeksu cywilnego. W czym się przejawia jego funkcja dyscyplinująca? Otóż w razie zawinionego niewykonania umowy przez jedną ze stron, druga strona (ta, która otrzymała zadatek) może od umowy odstąpić bez wyznaczania dodatkowego terminu i zachować otrzymany zadatek. Natomiast w przypadku kiedy sama go dała może żądać sumy dwukrotnie wyższej. Należy przy tym pamiętać, że tylko odstąpienie od umowy z powodu niewykonania umowy “aktywuje” możliwość zatrzymania zadatku (jeśli go trzymaliśmy) lub prawo żądania zwrotu zadatku w podwójnej wysokości (jeśli to my daliśmy zadatek).

Jak odstąpić od umowy? Wystarczy skierować do kontrahenta oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Najlepiej zrobić to na piśmie. Przed odstąpieniem od umowy na podstawie przepisów o zadatku, nie ma obowiązku wyznaczania wcześniej drugiej stronie “dodatkowego terminu”, czyli dawania dodatkowej szansy na wywiązanie się z umowy.

Warto również wiedzieć, że niewykonanie umowy oznacza nie tylko definitywny brak świadczenia, ale także zwłokę dłużnika, świadczenie niewłaściwej jakości czy tylko częściowo wykonane. Wszystkie te przypadki powodują bowiem braku realizacji założeń zawartej umowy. Ponadto, zadatek należy się niezależnie od tego, czy strona poniosła jakąkolwiek szkodę w wyniku niewykonania przez drugą stronę zobowiązania. Natomiast gdy umowa została wykonana zadatek jest oczywiście zaliczany na poczet świadczenia strony, która go dała.

Zwrot zadatku

Zadatek powinien więc być zwrócony w trzech sytuacjach:

  • W razie rozwiązania umowy
  • Niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności
  • Niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności za które ponoszą odpowiedzialność obie strony

Zaliczka – co to?

Co ciekawe, w Kodeksie cywilnym zaliczka występuje w kilku artykułach (622, 626, 743, 751, 763, 771, 773 i 859), ale bez definicji. Najlepiej kierować się przy niej przepisami odnoszącymi się do umów wzajemnych. Zaliczka jest więc częściową zapłatą za zamówiony towar lub usługę. W przypadku realizacji umowy, podobnie jak zadatek, będzie ona zaliczona na poczet ceny zakupu.

Jak działa zaliczka?

Zaliczka jest zawsze zwrotna. Ma ona na celu przekazanie wykonawcy umowy pieniędzy, które umożliwią realizację świadczenia. Jeżeli nie dojdzie do wykonania umowy, zaliczka podlega zwrotowi w pełnej wysokości. Należy przy tym pamiętać, że nawet za wykonanie umowy w części, jeżeli ta część jest przydatna dla zlecającego, wykonawcy należne jest wynagrodzenie. W takiej sytuacji, jeżeli zaliczka została wpłacona w wysokości pokrywającej to wynagrodzenie, będzie ona zwrócona w części (nadwyżka nad wynagrodzeniem) lub nie będzie zwrócona wcale (zaliczka równa wynagrodzeniu).

Zaliczka ma zatem funkcję czysto finansową – ma pokryć koszty. Nigdy nie będzie stanowiła kary za niewykonanie umowy. W sytuacji, gdy umowa zostanie rozwiązana przez obie strony, musi dojść do zwrotu wzajemnych świadczeń – zaliczka nie może więc ulec przepadkowi lub też nie można żądać zwrotu kwoty w podwójnej wysokości.

Nic nie stoi natomiast na przeszkodzie, aby domagać się odszkodowania za szkody wynikające z tego, że umowa nie doszła do skutku. Tutaj jednak będzie konieczne wykazanie powstania takiej szkody, jak również jej rozmiarów.

Zadatek i zaliczka – podobieństwa

Zadatek i zaliczkę łączy fakt, że część pieniędzy przy obu tych umowach jest wpłacana Wręczenie zaliczki lub zadatku jeszcze przed ich wykonaniem, a nie dopiero “na koniec”. Co więcej, jeśli umowa zostanie wykonana, to zarówno przy zaliczcie, jak i przy zadatku wpłacona kwota zostanie zaliczona na poczet końcowego wynagrodzenia. Identycznie wygląda także kwestia zwrotu w sytuacji, gdy umowa zostanie rozwiązana przez obie strony lub z powodu okoliczności niezależnych od żadnej ze stron.

Zadatek a zaliczka – różnice

Niewykonanie umowy z winy klienta

Zacznijmy od sytuacji, w której usługa nie zostanie zrealizowana z winy klienta. Jeśli uzgodniony został zadatek – kwotę zatrzymuje usługodawca. Natomiast w przypadku zaliczki, zostaje ona zwrócona klientowi.

Niewykonanie umowy z winy usługodawcy

W sytuacji, gdy usługa nie zostanie zrealizowana z winy usługodawcy, kwestia zadatku i zaliczki także się istotnie różni. W pierwszym przypadku kwota zostaje zwrócona klientowi w podwójnej wysokości. Natomiast zaliczka zostaje zwrócona klientowi w takiej samej wysokości, w jakiej została zapłacona.

Zwrot zaliczki/zadatku

Istotną różnicę stanowi również sytuacja, w której wykonawca usługi musi zwrócić zaliczkę bądź zadatek. Zwracając zaliczkę, można odliczyć od niej koszty, które zostały poniesione w związku z realizacją umowy. Natomiast w przypadku zwrotu zadatku, świadczący usługę lub sprzedający towar nie ma takiej możliwości.

Odmienny charakter

Należy także pamiętać, iż zaliczka nie daje gwarancji doprowadzenia do finalizacji transakcji, ponieważ każda ze stron może wycofać się z umowy bez żadnych konsekwencji finansowych. Można nawet powiedzieć, że zaliczka jest pewną formą rezerwacji towaru czy usługi. Zadatek z kolei ma na celu zabezpieczenie realizacji umowy chroniąc obie strony. Jeśli nie dojdzie do jej wykonania przez jedną ze stron, to ta druga może od niej odstąpić. W konsekwencji zachowuje otrzymany zadatek, a jeśli sama go dała to ma prawo żądać kwoty dwukrotnie wyższej. Tym samym dyscyplinuje to obie strony w dotrzymaniu warunków zawartej umowy.

W związku z powyższym należy zwracać szczególną uwagę na to, aby przy zawieraniu umowy jednoznacznie wskazać, czy wpłacona kwota będzie zadatkiem czy też zaliczką. Jednocześnie trzeba liczyć się z ewentualnymi konsekwencjami takiego zapisu. Warto dodać, że wpłaconą kwotę uznajemy za zaliczkę tylko w sytuacji, gdy wynika to jednoznacznie z zawieranej umowy. W przypadku braku odpowiedniego określenia w umowie każda inna przedpłata będzie stanowić zadatek.

Zadatek czy zaliczka – co lepiej stosować?

Podsumowując, zadatek ma na celu ochronę trwałości zawartej umowy, czyli zapewnienie obu stronom poczucia bezpieczeństwa, że kontrakt zostanie wykonany. Zaliczka z kolei jest zwrotna, nie daje więc gwarancji doprowadzenia do finalizacji transakcji, ponieważ każda ze stron może wycofać się z umowy bez żadnych konsekwencji finansowych.

Wynika z tego, iż z reguły dla strony zobowiązanej do zapłaty wynagrodzenia korzystniejszym rozwiązaniem będzie zaliczka, natomiast dla strony przyjmującej wynagrodzenie – korzystniejszy będzie zadatek.

Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
najstarszy
najnowszy oceniany
Inline Feedbacks
View all comments