Wiele Polek i Polaków na co dzień boryka się z problemem wykluczenia komunikacyjnego. Szczególnie dotkliwe jest to dla mieszkańców mniejszych miejscowości, którzy czasem do większych miast muszą dojeżdżać kilka godzin, a w niektórych przypadkach nawet nie mają dostępu do transportu publicznego. Co jest przyczyną wykluczenia komunikacyjnego w Polsce? Jak wygląda sytuacja mieszkańców miast i mniejszych miejscowości?
Czym jest wykluczenie komunikacyjne?
O wykluczeniu komunikacyjnym najczęściej mówimy w przypadku braku dostępu do transportu publicznego. Jednak wykluczenie komunikacyjne to także sytuacja, w której w danym regionie brakuje dróg, chodników ścieżek rowerowych oraz połączeń kolejowych. W Polsce ten problem szczególnie widoczny jest w mniejszych miejscowościach. Klub Jagielloński oszacował, że problem dotyczy 13,8 miliona Polaków. Ponadto z wykluczeniem komunikacyjnym mamy do czynienia, jeżeli w danym regionie jest problem z zakupem biletów lub pozyskaniem informacji na temat rozkładu jazdy. Jednak co właściwie jest przyczyną tego problemu?
Wszystko zaczęło się w latach 60. XX wieku. Właśnie w tym czasie rozpoczął się proces zmniejszania liczby połączeń kolejowych w Polsce. Przez kolejne lata zredukowano długości linii kolejowych z około 27 tys. km w 1954 roku do około 24,2 tys. km w 1983 roku. Na całym terenie Polski swego czasu trakcje były parowozowe, dlatego konieczne było przejście na trakcje elektryczne, które znamy dzisiaj. W naszym kraju jedynie 30 procent wcześniejszych linii zostało zmienionych na nowoczesne trakcje elektryczne. Natomiast w latach 80. XX wieku w ogóle nie inwestowano w kolej. W tym czasie żadna nowa linia nie powstała, natomiast na istotniejszych trasach dobudowywano drugie tory.
Kolejny kryzys dla kolei rozpoczął się wraz ze zmianami ustrojowymi i społecznymi. Kiedy zmniejszyło się wydobycie, a pociągi nie transportowały tak dużej ilości towarów, powoli zaczęto zamykać nierentowne połączenia. Warto też pamiętać, że spory kryzys przeżywały połączenia autobusowe. W latach 1993–2016 przewoźnicy zredukowali swoją ofertę poza miastami o około 50 procent. Wiele autobusów przestaje kursować. Od 2014 roku liczba linii autobusowych z 15 tys. stopniowo spada aż do 13 tys. w 2017 roku.
Coraz więcej mówi się o wykluczeniu komunikacyjnym, które ma realny wpływ na życie mieszkańców mniejszych miejscowości, a nawet miast. Władze starają się walczyć z wykluczeniem komunikacyjnym. Jak tak właściwie problem ten wygląda na wsiach i mniej zurbanizowanych terenach? Młodzi ludzie mają utrudniony dostęp do edukacji, a w niektórych regionach sporym problemem jest brak dostępu do najróżniejszych specjalistów.
Wykluczenie komunikacyjne to spory problem dla mieszkańców mniejszych miejscowości
Brak transportu publicznego i linii kolejowych zdecydowanie najbardziej dotyka mieszkańców wsi. Niestety osoby dotknięte tym problemem mają ograniczone możliwości, jeżeli chodzi o rozwój osobisty. Zwykle na wsiach dzieci mogą iść tylko do jednej szkoły podstawowej, a następnie do liceum w okolicy. Czasem nie mają możliwości dotrzeć do większej ilość placówek w dużych miastach. W niektórych przypadkach możemy spotkać się z sytuacją, w której młodzi ludzie podróżują autobusem do najbliższej szkoły nawet godzinę.
Problem wykluczenia komunikacyjnego nie dotyka jedynie dzieci. Osoby, które nie mają auta i prawa jazdy, czasem są skazane na szukanie pracy tylko w najbliższej okolicy. Nie mogą szukać lepszego zatrudnienia w miastach i poszerzać swoich kwalifikacji, ponieważ zwyczajnie nie mają jak się do nich dostać. Sporym problemem może okazać się także dostęp do lekarza, zwłaszcza specjalisty. W mniejszych miejscowościach na próżno szukać szpitali i ekspertów, którzy specjalizują się w danej dziedzinie.
Co ciekawe wykluczenie komunikacyjnie dotyczy też mieszkańców miast. W niektórych miejscowościach brakuje autobusów, które regularnie kursowałyby do mniejszych i bardziej oddalonych od centrum miasta, osiedli. Poza tym problem pojawia się także, jeżeli chcemy pojechać do innego miasta. W niektórych przypadkach brakuje połączeń kolejowych pomiędzy poszczególnymi większymi miejscowościami. Właśnie dlatego nawet mieszkańcy dużych miast często wybierają samochód, co z kolei jest szkodliwe dla naszego środowiska. Jednak jak właściwie możemy walczyć z wykluczeniem komunikacyjnym?
Jak walczyć z wykluczeniem komunikacyjnym?
Przede wszystkim potrzebne jest zdecydowane działanie, którego celem będzie przywrócenie jak największej liczby połączeń kolejowych. Dobrym rozwiązaniem jest program Koleje Plus, którego celem jest zwiększenie połączeń kolejowych i uzupełnienie ich o miejscowości o populacji powyżej 10 tys. mieszkańców. W ramach tego programu do tej pory udało się zmodernizować około 6 tys. km torów kolejowych.
Niezwykle istotne jest przywrócenie zlikwidowanych w wielu miejscowościach autobusów. Przede wszystkim warto postawić na odpowiednie skomunikowanie wsi ze stolicą danej gminy. Należy zadbać również o łatwy dostęp do rozkładów jazdy oraz możliwość szybkiego kupienia biletów na przykład za pośrednictwem aplikacji w telefonie. Niestety konieczne będzie prawdopodobnie solidne dofinansowanie samorządów, które tylko dzięki temu będą mogły zadbać o odpowiedni dostęp do transportu publicznego.
Wykluczenie komunikacyjnie dotyka mieszkańców miast i mniejszych miejscowości
Wykluczenie komunikacyjne to brak dostępu do połączeń kolejowych, za mała ilość dróg i ścieżek rowerowych, brak chodników, a także utrudniony dostęp do komunikacji miejskiej. Ponadto o wykluczeniu komunikacyjnym mówimy równie, kiedy nie możemy w łatwy sposób sprawdzić rozkładu jazdy oraz kupić biletu.
W latach 60. XX wieku rozpoczął się proces zmniejszania liczby połączeń kolejowych w Polsce. W tym czasie liczba linii zmniejszyła się z około 27 tys. km w 1954 roku do około 24,2 tys. km w 1983 roku. Następnie zaczęto przekształcać dawne trakcje parowozowe na trakcje elektryczne. Pierwotną ilość linii przekształcono na elektryczne jedynie w 30%. Ponadto w czasie przemian ustrojowych i społecznych, kiedy w Polsce zmniejszono wydobycie i przewóz towarów, zamknięto nierentowne połączenia. Właśnie to w dużym stopniu przyczyniło się do wykluczenia komunikacyjnego. Poza brakiem połączeń kolejowych w wielu miejscach przestały kursować autobusy lub ilość kursów została ograniczona.
Młodzi ludzie, którzy zostali dotknięci wykluczeniem komunikacyjnym, często mają ograniczony dostęp do szkół i uniwersytetów. Osoby dorosłe nie mogą szukać zatrudnienia poza miejscem zamieszkania, jeżeli nie mają auta. W niektórych przypadkach wykluczenie komunikacyjne prowadzi do ograniczenia dostępu do lekarzy specjalistów.
Walka z wykluczeniem komunikacyjnym jest niezwykle ważna. Należy zadbać o przywrócenie jak największej liczby połączeń kolejowych. Dzięki programowi Koleje Plus stopniowo dawne linie zaczynają na nowo działać. Natomiast samorządy powinny popracować nad przywróceniem autobusów i poszukać nowych przewoźników.
