Jak niemal wszyscy zainteresowani wiedzą, emerytury i renty są corocznie waloryzowane. Ich wysokość rośnie wraz z dniem 1 marca każdego roku. Waloryzacja ma na celu zachowanie wartości wypłacanych świadczeń na tym samym poziomie przy uwzględnieniu inflacji.
O ile zatem w praktyce wzrosną emerytury i renty w 2024 roku? Przekonamy się poniżej. Zacznijmy jednak od wyjaśnienia czym dokładnie jest waloryzacja i wskaźnik waloryzacji:
Waloryzacja – co to jest? 
Waloryzacja to zasada prawna, która określa, że w razie zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, wierzyciel powinien otrzymać równowartość ekonomiczną (wyższą lub niższą) wierzytelności z chwili jej powstania.
Zasada waloryzacji świadczeń pieniężnych jest wyjątkiem od reguły nominalizmu ujętej w art. 358 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z regułą prawną zobowiązanie pieniężne należy spełnić przez zapłatę tej samej sumy pieniężnej, na jaką opiewał dług w chwili powstania zobowiązania.
Jeśli spełnienie świadczenia pieniężnego nie następuje natychmiast, wówczas może pojawić się kwestia zmniejszenia siły nabywczej pieniądza – choćby w warunkach wysokiej inflacji, jak to ma miejsce obecnie – co prowadzi do naruszenia interesu dłużnika lub wierzyciela.
Waloryzacja zakłada, że świadczenia pieniężne mają na celu dostarczenie wierzycielowi takiej samej wartości ekonomicznej, jaką miała wierzytelność w chwili jej powstania. Zatem jeżeli nastąpi zmiana siły nabywczej pieniądza wierzyciel otrzyma odpowiednio wyższą lub niższą sumę pieniężną.
Należy jednak pamiętać, że waloryzacja odnosi się wyłącznie do zobowiązań pieniężnych, w których mija pewien okres między powstaniem a wygaśnięciem wierzytelności. Kodeks cywilny zezwala w zasadzie na waloryzacje wszystkich świadczeń pieniężnych. Mogą być one waloryzowane na podstawie umowy albo orzeczenia sądowego.
Waloryzacja emerytur i rent
W finansach publicznych pojęcie waloryzacji jest najczęściej stosowane dla określenia mechanizmu zwiększania nominalnej wysokości świadczeń emerytalno-rentowych z powodu utraty ich realnej wartości.
Waloryzacja ma za zadanie zachować realną wartość wypłacanych świadczeń w stosunku do wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych. W tym celu emerytury i renty podlegają corocznie waloryzacji od dnia 1 marca.
Waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji. Co bardzo ważne, w wyniku przeprowadzonej waloryzacji kwota świadczenia nie może ulec obniżeniu. 
Waloryzacji podlega kwota świadczenia i podstawa jego wymiaru w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym przeprowadza się waloryzację. Warto dodać, że waloryzacja oczywiście obejmuje emerytury i renty przyznane przed terminem waloryzacji.
W przypadku rent i emerytur waloryzacja ma charakter mieszany, czyli cenowo-płacowy. Wzrost świadczeń emerytalno-rentowych jest uzależniony od wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (ogółem lub dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów) oraz realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia.
Jakie świadczenia obejmuje mechanizm waloryzacji?
Określony w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych mechanizm waloryzacji ma również zastosowanie do świadczeń emerytalno-rentowych wypłacanych na podstawie innych regulacji prawnych, czyli do:
- Emerytur rolniczych
- kapitałowych emerytur okresowych
- Emerytur pomostowych
- Nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych
- Rent socjalnych
- Emerytur i rent funkcjonariuszy służb mundurowych i żołnierzy zawodowych
- Uposażeń sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku
- Uposażeń rodzinnych
Obowiązek waloryzacji wynika ze standardów międzynarodowych określonych w konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy i Rady Europy. W efekcie powstało wiele odmiennych systemów dostosowawczych działających na różnych zasadach.
System może być nastawiony na niedopuszczenie do spadku realnej wartości dochodów i wówczas stosuje się indeks cen i kosztów utrzymania. Może także być nastawiony na zagwarantowanie uczestnictwa w ogólnym wzroście poziomu życia i wtedy bierze się pod uwagę przeciętny wzrost dochodów, zazwyczaj wzrost przeciętnej płacy nominalnej.
Co to jest wskaźnik waloryzacji? 
Wskaźnik waloryzacji to średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększony o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym.
Wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych jest średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów albo średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, jeżeli jest on wyższy od wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów.
Rząd jest zatem zobligowany do wprowadzenia waloryzacji zakładającej przynajmniej powyższe wyliczenia. Nie może być niższa, może być za to wyższa. Jaką waloryzację proponuje rząd w 2024 roku?
Emerytura 2024 – ile wyniesie wskaźnik waloryzacji?
Jak już zostało wspomniane, wskaźnik waloryzacji wyliczany jest w oparciu o poziom inflacji oraz średniej krajowej pensji w Polsce w roku poprzedzającym.
Z ogłoszonego 15 stycznia komunikatu Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów w 2023 roku, wynika jednak, że stawki świadczeń emerytalnych i rentowych w marcu 2024 roku powinny finalnie wzrosnąć co najmniej o 11,9%.
Drugi, mniej kluczowy komponent, czyli realny wzrost pensji w 2023 roku, nie jest jeszcze znany – zostanie on opublikowany 9 lutego. W praktyce można jednak już prognozować wysokość wskaźnika waloryzacji, biorąc pod uwagę prognozę wzrostu płac z ustawy budżetowej. Ukształtowała się ona na poziomie 12,3%.
W takim ujęciu można szacować, że realnie pensje wzrosną o 0,4%, co oznacza, że wskaźnik waloryzacji rent i emerytur wyniesie 11,98%. Jeśli opisywany wskaźnik rzeczywiście przyjmie taką wartość (co będziemy wiedzieć już 9 lutego), to minimalna emerytura w 2024 roku wzrośnie o nieco ponad 190 złotych brutto i wyniesie 1778,74 PLN.
Aktualnie najniższa emerytura wynosi bowiem 1588,44 PLN brutto. Poniżej prezentujemy, o ile wzrośnie emerytura w 2024 roku przy wskaźniku waloryzacji na poziomie 11,98%:
Będą dwie waloryzacje rent i emerytur?
Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk przekazała wczoraj, że rząd “pracuje nad stworzeniem mechanizmu drugiej waloryzacji rent i emerytur tak, by przy określonym wskaźniku inflacji była ona przeprowadzana nie tylko w marcu, ale jeszcze raz w roku, na przykład we wrześniu”.
Agnieszka Dziemianowicz-Bąk oznajmiła przy tym, że “wszystkie dodatki – trzynastka, czternastka – będą oczywiście utrzymane, są na to zabezpieczone środki, ale one nie mają charakteru systemowego, one nie dają takiej stabilności, pewności seniorowi”. 
Szefowa resortu podkreśliła przy tym, że umowa koalicyjna przewiduje drugą waloryzację, jeśli inflacja w pierwszym półroczu danego roku przekraczać będzie 5%. Ma to istotne znaczenie już w tym roku, gdyż aktualnie inflacja spada i z prognoz wynika, że w pierwszym półroczu 2024 rzeczywiście może wynieść ona mniej niż 5%.
Warto przypomnieć, że premier Donald Tusk już wcześniej zapowiadał, iż “w projekcie budżetu na 2024 roku są środki na finansowanie 800 plus, 13. i 14. emerytury oraz na podwójną waloryzację rent i emerytur, jeśli inflacja przekroczy 5%”.
