W 1997 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił Kartę Osób Niepełnosprawnych. Za osoby niepełnosprawne uznano wszystkich, których sprawność umysłowa, psychiczna i fizyczna okresowo lub trwale utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia codzienne życie, naukę i pracę. Osoby te mają problemy z pełnieniem ról społecznych, zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi. Przepisy prawa zapewniają niepełnosprawnym prawo do niezależnego, w miarę możliwości samodzielnego i aktywnego życia, bez oznak dyskryminacji.
Dziś, wraz z epidemią COVID-19, która dotyka każdego z obywateli, zostało wprowadzonych kilka nowych rozwiązań dedykowanych osobom niepełnosprawnym i ich opiekunom. Co więcej, kwoty niektórych świadczeń wzrosły. Celem tych działań jest ułatwienie codziennego funkcjonowanie tej właśnie grupie naszego społeczeństwa.
W efekcie osoby niepełnosprawne oraz ich opiekunowie mogą ubiegać się o świadczenia przyznawane przez organy emerytalno-rentowe, takie jak Zakład Ubezpieczeń Społecznych, gminy czy Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Jakie więc konkretnie świadczenia obecnie przysługują osobom niepełnosprawnym i ich opiekunom? Przekonamy się poniżej. Pierwsze z nich to:
Renta z tytułu niezdolności do pracy
Komu przysługuje?
Jednym z podstawowych świadczeń, które mogą otrzymywać osoby niepełnosprawne, jest renta z tytułu niezdolności do pracy. Renta taka przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli łącznie 
spełnia następujące warunki:
- Jest niezdolny do pracy
- Ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy
- Niezdolność do pracy powstała w okresie składkowym lub nieskładkowym albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów
- Nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu, lub nie spełnia warunków do jej uzyskania
Kwota
Renta z tytułu niezdolności do pracy może być stała lub okresowa. Kwota najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy w 2021 roku, po waloryzacji która miała miejsce w marcu, to 1250,88 PLN.
Renta socjalna
Komu przysługuje?
Renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
- Przed ukończeniem 18. roku życia
- W trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25. roku życia
- W trakcie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej
Kwota
Jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała, to przysługuje renta socjalna trwała, zaś w przypadku okresowej niezdolności do pracy – renta socjalna okresowa. Od 1 marca 2021 roku renta socjalna wynosi 1250,88 PLN.
500 plus dla osób niepełnosprawnych
Świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji o nazwie 500 plus ma na celu dodatkowe wsparcie dochodowe osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Świadczenie uzupełniające przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona:
- Orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo
- Orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo
- Orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo
- Orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji
Co ważne, świadczenie przysługuje osobie uprawnionej, która nie ma prawa do:
- Emerytury ani renty
- Innego świadczenia pieniężnego finansowanego ze środków publicznych
- Świadczenia z zagranicznej instytucji właściwej do spraw emerytalno-rentowych
Świadczenie przysługuje również osobie uprawnionej, gdy suma tych świadczeń brutto nie przekracza kwoty 1772,08 PLN. Wysokość tych świadczeń wpływa również na wysokość kwoty, jaką otrzymuje osoba niepełnosprawna. Maksymalnie można otrzymywać 500 złotych miesięcznie.
Zasiłek pielęgnacyjny
Zasiłek pielęgnacyjny to świadczenie rodzinne, które jest przyznawane w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Wsparcie przysługuje:
- Niepełnosprawnemu dziecku
- Osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności
- Osobie, która ukończyła 75 lat
- Osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21. roku życia.
Wysokość zasiłku pielęgnacyjnego w 2021 roku to 215,84 PLN.
Dodatek pielęgnacyjny
O dodatek pielęgnacyjny mogą ubiegać się osoby posiadające prawo do emerytury lub renty i są całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji. Zakład Ubezpieczeń Społecznych z urzędu przyznaje prawo do dodatku pielęgnacyjnego osobom, które ukończyły 75 lat. Co ważne, osoby które otrzymują zasiłek pielęgnacyjny nie są uprawnione do dodatku pielęgnacyjnego.
Wysokość dodatku pielęgnacyjnego w 2021 roku to 239,66 PLN.
Zasiłek rodzinny
Komu przysługuje?
Zasiłek rodzinny to podstawowe świadczenie wspierające rodzinę w trudnej sytuacji materialnej. Zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka. Prawo do zasiłku rodzinnego oraz dodatków przysługuje:
- Rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka
- Opiekunowi faktycznemu dziecka
- Osobie uczącej się
Zasiłek rodzinny przysługuje jedynie uprawnionym, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 674 PLN. Jednak w przypadku, gdy członkiem rodziny jest dziecko z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 764 PLN.
Kwota
Kwota zasiłku uzależniona jest od wieku dziecka. Miesięcznie to:
- 95 złotych na dziecko w wieku do ukończenia 5. roku życia
- 124 złote na dziecko w wieku powyżej 5. roku życia do ukończenia 18. roku życia
- 135 złotych na dziecko w wieku powyżej 18. roku życia do ukończenia 24. roku życia
Dodatek do świadczenia rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka
Komu przysługuje?
Dodatek do świadczenia rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, a także osobie uczącej się na pokrycie zwiększonych wydatków związanych z rehabilitacją lub kształceniem dziecka w wieku:
- Do ukończenia 16. roku życia (jeżeli legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności)
- Powyżej 16. roku życia do ukończenia 24. roku życia (jeżeli legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności).
Kwota
W 2021 roku dodatek do świadczenia rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka przysługuje miesięcznie w wysokości:
- 90 złotych na dziecko w wieku do ukończenia 5. roku życia
- 110 złotych na dziecko w wieku powyżej 5. roku życia do ukończenia 24. roku życia
Specjalny zasiłek opiekuńczy
Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, jeżeli nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, lub rezygnują z zatrudnienia, lub innej pracy zarobkowej – w celu sprawowania stałej opieki nad osobą z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami:
- Konieczności stałej lub długotrwałej opieki, lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji
- Konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji
Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje uprawnionym, jeżeli łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 764 złotych.
W 2021 roku specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje w wysokości 620 złotych miesięcznie.
Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej
Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:
- Matce albo ojcu
- Opiekunowi faktycznemu dziecka
- Osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną lub innym osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny (z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności – jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia, lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności).
Od 1 stycznia 2021 roku świadczenie pielęgnacyjne wynosi 1971 złotych miesięcznie.
Dofinansowanie do turnusu rehabilitacyjnego
Komu przysługuje?
Osoba niepełnosprawna może ubiegać się o dofinansowanie do udziału w turnusie rehabilitacyjnym, pod warunkiem, że:
- Została skierowana na turnus rehabilitacyjny na wniosek lekarza, pod którego opieką się znajduje
- W roku, w którym ubiega się o dofinansowanie, nie uzyskała na ten cel dofinansowania ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
- Weźmie udział w turnusie, który odbędzie się w ośrodku wpisanym do rejestru ośrodków, prowadzonego przez wojewodę, albo poza takim ośrodkiem, w przypadku gdy turnus jest organizowany w formie niestacjonarnej
- Wybierze organizatora turnusu, który posiada wpis do rejestru organizatorów turnusów
- Będzie uczestniczyła w zajęciach przewidzianych w programie turnusu, który wybrała
- Nie będzie pełniła funkcji członka kadry na turnusie ani nie będzie opiekunem innego uczestnika tego turnusu
- Złoży oświadczenie o wysokości dochodu wraz z informacją o liczbie osób we wspólnym gospodarstwie domowym
- W przypadku turnusu, którego program przewiduje także zabiegi fizjoterapeutyczne, przedstawi podczas pierwszego badania lekarskiego na turnusie zaświadczenie lekarskie o aktualnym stanie zdrowia, w szczególności o chorobie zasadniczej, uczuleniach i przyjmowanych lekach.
Osobie niepełnosprawnej o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności albo równoważnym oraz osobie niepełnosprawnej w wieku do 16 lat może być przyznane dofinansowanie pobytu na turnusie rehabilitacyjnym jej opiekuna, pod warunkiem, że wniosek lekarza o skierowanie na turnus zawiera wyraźne wskazanie wraz z uzasadnieniem konieczności pobytu opiekuna. Opiekun nie może pełnić funkcji członka kadry na tym turnusie, nie może być osobą niepełnosprawną wymagającą opieki innej osoby, musi mieć ukończone 18 lat (ewentualnie musi mieć ukończone 16 lat i być wspólnie zamieszkującym członkiem rodziny wnioskującej osoby niepełnosprawnej).
Kwota
Jaka jest wysokość dofinansowania? Określa ją Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 roku w sprawie turnusów rehabilitacyjnych. W efekcie, wysokość dofinansowania wynosi:
- 27% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej – dla osoby niepełnosprawnej ze znacznym stopniem niepełnosprawności, osoby niepełnosprawnej w wieku do 16. roku życia oraz osoby niepełnosprawnej w wieku 16-24 lat uczącej się i niepracującej, bez względu na stopień niepełnosprawności
- 25% przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności
- 23% przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej z lekkim stopniem niepełnosprawności
- 18% przeciętnego wynagrodzenia – dla opiekuna osoby niepełnosprawnej
- 18 % przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej zatrudnionej w zakładzie pracy chronionej, niezależnie od posiadanego stopnia niepełnosprawności
W przypadku uzasadnionym szczególnie trudną sytuacją życiową osoby niepełnosprawnej dofinansowanie dla tej osoby lub dofinansowanie pobytu jej opiekuna na turnusie rehabilitacyjnym może zostać podwyższone do wysokości 35% przeciętnego wynagrodzenia. Podwyższenie dofinansowania pobytu opiekuna może nastąpić, jeżeli opiekun pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą niepełnosprawną lub osoba ta ponosi koszty uczestnictwa opiekuna w turnusie. Kwoty dofinansowania zawsze zaokrągla się do pełnego złotego.
Dofinansowanie zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, ortopedycznego i środków pomocniczych
Na co można uzyskać?
W ramach Narodowego Funduszu Zdrowia uzyskać można zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny, ortopedyczny oraz środki pomocnicze. Chodzi tu o:
- Okulary
- Pieluchy
- Aparaty słuchowe
- Kule
- Obuwie ortopedyczne
- Wózki inwalidzkie
- Materace przeciwodleżynowe
Najpierw należy uzyskać zlecenie zaopatrzenia od uprawnionego lekarza, następnie potwierdzić zlecenie w oddziale NFZ. Potwierdzone zlecenie można zrealizować w sklepie lub placówce mającej podpisaną umowę z NFZ.
Wysokość dofinansowania do zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze
Wysokość dofinansowania do zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze wynosi:
- Do 100% udziału własnego osoby niepełnosprawnej w limicie ceny ustalonym na podstawie odrębnych przepisów, jeżeli taki udział jest wymagany
- Do 150% sumy kwoty limitu wyznaczonego przez Narodowy Fundusz Zdrowia oraz wymaganego udziału własnego osoby niepełnosprawnej w zakupie przedmiotów i środków, jeżeli cena jest wyższa niż ustalony limit
Dofinansowania do sprzętu rehabilitacyjnego
Wysokość dofinansowania do sprzętu rehabilitacyjnego wynosi natomiast do 80% jego kosztów, nie więcej jednak niż do wysokości pięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia.
Dofinansowanie likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych
Komu przysługuje?
O dofinansowanie mogą ubiegać się:
- Na likwidację barier architektonicznych – osoby niepełnosprawne, które mają trudności w poruszaniu się, jeżeli są właścicielami nieruchomości lub użytkownikami wieczystymi
nieruchomości albo posiadają zgodę właściciela lokalu, lub budynku mieszkalnego, w którym stale zamieszkują - Na likwidację barier w komunikowaniu się i technicznych – osoby niepełnosprawne, jeżeli jest to uzasadnione potrzebami wynikającymi z niepełnosprawności
- Na usługi tłumacza języka migowego lub tłumacza-przewodnika – osoby niepełnosprawne, jeżeli jest to uzasadnione potrzebami wynikającymi z niepełnosprawności
Kwota
Wysokość dofinansowania likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych wynosi do 95% kosztów przedsięwzięcia, nie więcej jednak niż do wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia. Wniosek należy złożyć we właściwym miejscowo centrum pomocy rodzinie. Pomoc tego rodzaju ma umożliwić lub w znacznym stopniu ułatwić osobie niepełnosprawnej wykonywanie podstawowych, codziennych czynności lub kontaktów z otoczeniem.
Aktywny samorząd
Powiatowe i miejskie centra pomocy dysponują także środkami Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, które są przyznawane na wniosek w ramach programu Aktywny samorząd. Dofinansowanie w ramach programu Aktywny samorząd można uzyskać na:
- Zakup i montaż oprzyrządowania do posiadanego samochodu
- Uzyskanie prawa jazdy kategorii B
- Zakup sprzętu elektronicznego lub jego elementów oraz oprogramowania (możliwe jest także dofinansowanie szkoleń w zakresie obsługi takiego sprzętu)
- Pomoc w utrzymaniu sprawności technicznej posiadanego wózka inwalidzkiego o napędzie elektrycznym
- Zakup protezy kończyny oraz pomoc w utrzymaniu sprawności technicznej posiadanej już protezy
- Zapewnienie opieki dla osoby zależnej, czyli dziecka będącego pod opieką wnioskodawcy, przebywającego w żłobku lub przedszkolu albo pod inną tego typu opieką
Dofinansowanie kosztów nauki w szkole wyższej (a także w szkole policealnej lub kolegium).
