Jeszcze kilkanaście lat temu studia za granicą wydawały się dla większości Polaków nieosiągalne. Dziś jednak wielu licealistów zamierza starać się uzyskać wyższe wykształcenie w innych krajach, a zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych. Dlaczego akurat tam? Ponieważ uchodzą one za najlepszą przepustkę do sukcesywnej kariery na całym świecie. Według niezależnych globalnych rankingów, w zestawieniu 20 najlepszych uczelni na całym świecie aż 17 stanowią uniwersytety w USA.
Jakość kształcenia wynika z dobrego i często indywidualnego podejścia do studenta oraz z ogromnej liczby pieniędzy, jakimi dysponują tamtejsze uczelnie. Niestety, nie da się zaprzeczyć, że studia w USA są zazwyczaj płatne. Czesne wynosi od 5 tysięcy dolarów rocznie do nawet 60 tysięcy dolarów w przypadku uczelni należących do Ligi Bluszczowej (Ivy League) – stowarzyszenia ośmiu uczelni wyższych, które na całym świecie uznawane są za wyjątkowo elitarne. Ponadto, poza czesnym studenci muszą opłacić również koszty akademika i wyżywienie, co stanowi wydatek rzędu kolejnych kilkunastu tysięcy dolarów.
Okazuje się jednak, że studia w USA mogą być darmowe, także na najlepszych uczelniach i dla studentów zagranicznych – w tym Polaków. W niektórych przypadkach nie trzeba nawet brać kredytu – nasze studia może sfinansować uczelnia. W jaki sposób może otrzymać takie stypendium, na jakich uczelniach i jakie kierunki tu wchodzą w grę? Przekonamy się w dalszej części tekstu. Zacznijmy jednak od przedstawienia samej struktury szkolnictwa wyższego w Stanach Zjednoczonych:
Szkolnictwo wyższe w Stanach Zjednoczonych
Struktura
W USA, podobnie jak w Polsce, istnieją uczelnie publiczne i prywatne. W zależności od etapu edukacji oraz ambicji i umiejętności kandydata można aplikować na studia I stopnia (undergraduate) lub II i III stopnia (graduate). W ramach studiów undergraduate można wybrać się do szkoły typu community college lub junior college, gdzie edukacja będzie trwać dwa lata i zakończy się tytułem “Associate”, który nie posiada polskiego odpowiednika. Drugą opcją jest czteroletni college zakończony tytułem “Bachelor” który jest odpowiednikiem polskiego licencjata. Studia II stopnia przypominają polskie magisterskie i kończy się je z tytułem “Master”, a trzeciego stopnia są odpowiednikiem naszych doktoranckich, po których uzyskuje się tytuł “Phd”. Co ważne, na takie kierunki, jak prawo i studia medyczne w USA można aplikować dopiero po uzyskaniu tytułu Bachelor.
Uniwersytety publiczne vs prywatne
Uniwersytety publiczne (state universities), czyli stanowe są zwykle większe niż prywatne. Często studiuje na nich nawet kilkadziesiąt tysięcy osób. Uczelnie prywatne (private universities) często natomiast dysponują większymi zasobami finansowymi i dzięki temu mogą oferować zagranicznym studentom wyższe stypendia niż uczelnie publiczne.
Jak wyglądają studia I stopnia?
Amerykańskie uczelnie mają niezwykle rozbudowaną ofertę studiów. Trzeba jednak zaznaczyć, że w przypadku studiów undergraduate aplikuje się na wybrane uczelnie, a nie na konkretne kierunki. Po dwóch latach studiowania, w trakcie których bierzemy udział w zajęciach z różnych obszarów, wybieramy major, czyli nasz główny kierunek studiów. Ponadto, można także ukończyć nawet trzy dodatkowe kierunki (minor). Taka forma studiowania pozwala w trakcie dwóch pierwszych lat wykrystalizować zainteresowania i wybrać najlepszą opcję, dopasowaną do naszych potrzeb, zainteresowań i ambicji.
Jak Polacy mogą się dostać na studia w USA?
Rekrutacja na studia w USA zaczyna się dużo szybciej niż w Polsce, dlatego już na początku liceum trzeba zacząć zastanawiać się, na jakie uczelnie będzie się aplikować oraz zrobić rozeznanie czego wymagają poszczególne szkoły. Z reguły proces rekrutacji jest podobny na każdym uniwersytecie, ale pojawiają się wyjątki, dlatego wszystkie informacje trzeba sprawdzić na stronie. Jeżeli pragniemy aplikować na najbardziej prestiżowe, oblegane uczelnie, zacznijmy myśleć o tym jak najwcześniej, najlepiej już w gimnazjum lub na samym początku liceum, aby zmaksymalizować swoje szanse.
System aplikowania na studia
Aplikacja na studia w USA składana jest przez system Common Application, gdzie należy wgrać wszystkie dokumenty wymagane przez wybrane uczelnie. Jest to platforma, dzięki której nie trzeba wysyłać dokumentów osobno do poszczególnych szkół – to system odpowiedzialny jest za ich dostarczenie. Do Common Application najlepiej zarejestrować się już na początku września klasy maturalnej i stopniowo uzupełniać profil. Ostateczny termin składania podań na studia w USA to zwykle koniec grudnia.
Niezbędne dokumenty
W procesie aplikacji będziesz musiał dostarczyć niezbędne dokumenty, na podstawie których urzędnicy z uczelni będą dokonywać wyboru o przyjęciu na studia:
- Ogólne informacje o kandydacie
- Wykaz przedmiotów i ocen z poprzednich lat nauki oraz spis najważniejszych osiągnięć ucznia – dokument ten wydawany jest w sekretariacie
- Krótką listę wartościowych zajęć dodatkowych
- Wyniki egzaminów językowych: TOEFL lub IELTS
- Wyniki egzaminów z wiedzy ogólnej: SAT, ACT lub GRE (w przypadku studiów II stopnia)
- Esej aplikacyjny
- Rekomendacje od nauczycieli szkolnych, pozaszkolnych czy opiekunów wolontariatu (zazwyczaj wymagane są co najmniej 2 listy rekomendacyjne) – muszą być napisane zgodnie z formą i stylem wymaganym przez uczelnię
- Świadectwo ukończenia liceum i wyniki matury – oczywiście dołączamy je dopiero po ukończeniu szkoły i uzyskaniu wyników matury
- Dowód wpłaty za każdą aplikację, która będzie wysłana.
Na czym polegają poszczególne egzaminy?
SAT – czyli Standardized aptitude test, oraz ACT – czyli American College Test, są podstawowymi elementami oceny kandydatów z rodzimych i zagranicznych uczelni. Od kilku lat egzamin SAT składa się z dwóch części: Math i English – based reading and writing. Maksymalna liczba punktów do uzyskania to 1600. Aby uzyskać dobry wynik, ważna jest nie tylko wiedza, ale także znajomość specyfiki egzaminu, posługiwanie się technikami i sposobami odpowiadania na pytania. Wynika to z faktu, iż SAT sprawdza umiejętność kreatywnego myślenia.
ACT z kolei składa się z czterech części: English, Reading, Math i Science. Na części uczelni wymagane jest również zdanie wybranych egzaminów przedmiotowych – SAT Subject tests. Co bardzo ważne, wysoki wynik z SAT i ACT może pomóc w uzyskaniu stypendium naukowego.
Studenci aplikujący na studia II stopnia, muszą zdać GRE, który także obejmuje wiedzę ogólną, którą uczeń z tytułem Bachelor powinien posiadać po ukończeniu edukacji.
TOEFL to najczęściej wymagany egzamin z języka angielskiego na studia w USA. Test ten sprawdza nie tylko znajomość języka, ale także zdolność posługiwania się nim pod presją czasu oraz w sytuacjach zbliżonych do realiów akademickich. Rozszerzona matura z angielskiego ani matura międzynarodowa nie zwalnia z obowiązku zdania egzaminu językowego. Niektóre uczelnie akceptują także test IELTS, który jest zbliżony do TOEFL.
Wszystkie egzaminy można zdawać w Polsce – w Warszawie, Krakowie lub Gdańsku.
Co ważne, zwykła polska matura (lub międzynarodowa) jest wymagana, lecz nie stanowi elementu kluczowego, silnie wpływającego na decyzję o przyjęciu kandydata. Osoba jest przyjmowana na postawie wyników testów SAT i ACT. Świadectwo maturalne wysyła się dużo po terminie składania podań, jako potwierdzenie ukończenia szkoły.
Darmowe studia w USA – czy to możliwe?
Każda uczelnia w Stanach Zjednoczonych dysponuje określonym budżetem na stypendia i pomoc finansową dla uczniów międzynarodowych. W zależności od potrzeb i warunków, jakie spełnia kandydat, może on się ubiegać o pożyczkę studencką lub stypendium socjalne, a za wysokie wyniki w nauce – stypendium naukowe. Uniwersytety w Stanach Zjednoczonych chcą, aby społeczność na kampusach była zróżnicowana, a studenci pochodzili z różnych stron świata, dlatego każdy może ubiegać się o dofinansowanie studiów i zwykle, chociaż częściowa pomoc zostaje udzielona.
Rodzaje stypendiów
Warto przed aplikacją sprawdzić, jakim systemem stypendiów dla uczniów międzynarodowych dysponuje uczelnia, ponieważ istnieją tutaj dwie możliwości:
- Need-based
- Need-blind.
Need-based
Need-based to system, w którym sytuacja materialna kandydata brana jest pod uwagę w rekrutacji i uczelnia może, ale nie musi przyjąć go i udzielić pomocy finansowej. Decyzja o przyjęciu w tym wypadku zależy nie tylko od spełnienia wymagań uczelni, ale również od jej budżetu stypendialnego. W wypadku przyjęcia uczelnia ta równie dobrze może udzielić studentowi nawet 100% wsparcia finansowego.
Need-blind
Need-blind to stypendium, które pokrywa wszystkie potrzebne koszty nauki dla kandydata, jeżeli spełnia on wymagania komisji, a jego możliwości finansowe nie wpływają na decyzję o przyjęciu. W tej sytuacji, uczelnia dopiero po przyjęciu kandydata postanawia udzielić mu wsparcia, natomiast nie bierze jego sytuacji pod uwagę podczas samego postępowania rekrutacyjnego.
W przypadku stypendiów need-blind wysokość czesnego jest proporcjonalna do zarobków kandydata i jego rodziny. Roczny przychód poniżej 65 tysięcy dolarów rocznie najczęściej całkowicie zwalnia kandydata z obowiązku płacenia czesnego. Ponadto, uczelnia pomaga wtedy sfinansować pozostałe koszty takie jak zakwaterowanie i wyżywienie, a nawet przyznaje “kieszonkowe”. Dlatego studiowanie na najdroższych na świecie uczelniach amerykańskich paradoksalnie może być więc dosłownie tańsze niż studia wyższe w Polsce. W końcu mało której polskiej rodzinie dochód miesięczny przekracza 20 tysięcy złotych, a znajdowanie się poniżej tego pułapu kwalifikuje studenta do darmowej nauki i zakwaterowania.
Jakie uczelnie oferują stypendia need-based i need-blind dla polskich studentów?
Większość uczelni stosujących zasady need-blind i need-based oferuje pełne wsparcie finansowe obywatelom amerykańskim, ale kilka uniwersytetów wspiera na tych samych zasadach również studentów międzynarodowych. Są to:
- Massachusetts Institute of Technology (MIT)
- Harvard University in Massachusetts
- Princeton University in New Jersey
- Yale University in Connecticut
- Williams College in Massachusetts
- Middlebury College in Vermont
- Dartmouth College in New Hampshire
- Amherst College in Massachusetts
- Minerva University.
Pozostałe stypendia
Ponadto, jako student uczelni w USA można ubiegać się o stypendium związane z wysokimi wynikami w nauce (merit-based) lub stypendium sportowe, które będzie przyznawane przez trenera drużyny sportowej w danym uniwersytecie. W przypadku kandydatów z Polski, by móc się starać o stypendium sportowe, należy być reprezentantem naszego kraju. Te stypendia są jednak przeważnie znacznie niższe – wynoszą kilka tysięcy dolarów rocznie.
Wszystkie stypendia, które można uzyskać na uniwersytetach z Ligi Bluszczowej, są bezzwrotne i odnawialne. Aby stypendium odnowiło się w kolejnym roku nauki, należy utrzymać odpowiedni poziom wyników akademickich i w stosownym czasie złożyć odpowiednie dokumenty.
Budżet stypendialny ośmiu najlepszych uczelni w Stanach Zjednoczonych sięga kilkuset milionów dolarów rocznie. Średnia wysokość stypendium dla studenta z zagranicy wynosi 52 tysiące dolarów. To więcej niż kwota przewidziana dla amerykańskiego obywatela.
Stypendia na studiach II stopnia
Z kolei, system finansowania studiów magisterskich jest inny – z uwagi na bardziej profesjonalny charakter tych studiów. Zasadniczo amerykańskie uczelnie nie zapewniają stypendiów na studiach magisterskich, jednak istnieje szeroka gama zewnętrznych stypendiów na takie studia. Najbardziej znanym programem stypendialnym umożliwiającym sfinansowanie studiów doktoranckich lub magisterskich jest stypendium Fundacji Fulbrighta, które może wynosić nawet do 46 tysięcy dolarów kosztów związanych z wyjazdem na studia do Stanów Zjednoczonych.
Studia w USA – darmowe uczelnie
Co ciekawe, w Stanach Zjednoczonych znajdziemy także uczelnie całkowicie wolne od czesnego dla studentów zagranicznych. Mowa tutaj o takich uczelniach, jak:
- Berea College w Kentucky
- College of the Ozarks w Missouri (wymagane jest przepracowanie 15 godzin tygodniowo w jednym z miejsc pracy na terenie kampusu)
- Curtis Institute of Music w Filadelfii
- Deep Springs College w Kalifornii.
Warto jednak zaznaczyć, że są to niewielkie uczelnie, do których naprawdę trudno się dostać.
Podsumowanie
Teraz już wiesz jak możesz się dostać na studia w Stanach Zjednoczonych, a także, że na kilku uczelniach można kształcić się całkowicie bezpłatnie. Czy warto zatem zdecydować się na studia w Stanach Zjednoczonych? Oczywiście! Uczelnie z USA (a zwłaszcza te z Ligi Bluszczowej) są poważane na całym świecie, a ich nazwy to często synonimy jakości, prestiżu i przynależności do elitarnego grona. Wywodzą się z nich najlepsi politycy, prawnicy, lekarze, ekonomiści i znawcy literatury. Biorąc pod uwagę możliwości, jakie dają oraz wyjątkowo szczodre stypendia, na pewno warto rozważyć studiowanie za oceanem.