Specjalne Strefy Ekonomiczne stały się w XXI wieku jednym z najważniejszych mechanizmów przyciągania inwestycji i inwestorów do Polski. Łączna wartość kapitału zainwestowanego w SSE przekracza 112 miliardów złotych. Co więcej, nowelizacja ustawy o Specjalnych Strefach Ekonomicznych, która weszła w życie w sierpniu 2008 umożliwiła dalszy rozwój tych stref w naszym kraju, głównie za sprawą zwiększenia ich łącznej powierzchni. Co to jest Specjalna Strefa Ekonomiczna, gdzie znajdują się one w Polsce oraz jakie są ich zalety i wady? Dowiemy się poniżej.
Specjalna Strefa Ekonomiczna – co to jest?
Co to są Specjalne Strefy Ekonomiczne? To wyodrębnione administracyjnie części terytorium kraju, w których działalność gospodarcza może być prowadzona na preferencyjnych warunkach. Przedsiębiorstwa zlokalizowane w SSE mogą otrzymać choćby pomoc publiczną w postaci zwolnień z podatku dochodowego (PIT lub CIT) od dochodu uzyskanego z działalności określonej w uzyskanym zezwoleniu. Celem funkcjonowania SSE jest przyspieszenie rozwoju regionów poprzez m.in. przyciąganie nowych inwestycji, rozwój eksportu i tworzenie nowych miejsc pracy.
Specjalne Strefy Ekonomiczne działają na podstawie ustawy z 20 października 1994 o Specjalnych Strefach Ekonomicznych. Pierwotnie zostały one powołane na okres 20 lat od dnia ich ustanowienia. W 2008 okres obowiązywania wszystkich stref został przedłużony do 31 grudnia 2020. W drodze tej samej nowelizacji ustawy o Specjalnych Strefach Ekonomicznych po raz kolejny podniesiono limit obszarowy wszystkich polskich stref (z 12 tys. do 20 tysięcy hektarów). Możliwe stało się również (po spełnieniu warunków określonych w art. 5 ustawy) ustanowienie specjalnej strefy ekonomicznej na gruntach prywatnych, co przyspieszyło ich rozwój terytorialny. W 2015 zwiększono limit obszaru wszystkich stref do 25 tysięcy hektarów.
Specjalne Strefy Ekonomiczne obejmują tereny zlokalizowane w 179 miastach i 287 gminach, wartość nakładów inwestycyjnych poniesionych przez firmy w Specjalnych Strefach Ekonomicznych przekracza 112 miliardów złotych, a przedsiębiorstwa działające na terenie SSE zatrudniają ponad 330 tysięcy pracowników. Do tej pory najwięcej zainwestowały przedsiębiorstwa z Niemiec (23,7% nakładów inwestycyjnych ogółem), Polski (20,9% ), Holandii (8,2%) i Stanów Zjednoczonych (8,1%).
Zgodnie z art. 26 ustawy o Specjalnych Strefach Ekonomicznych, Rada Ministrów ma obowiązek przedstawić Sejmowi do 31 maja każdego roku sprawozdanie z działalności stref. Dostępny w postaci druku sejmowego materiał jest podstawowym dokumentem dotyczącym wyników funkcjonowania SSE w Polsce. 23 lipca 2013 Rada Ministrów zmieniła 14 rozporządzeń dotyczących SSE, przedłużając funkcjonowanie stref do 31 grudnia 2026 roku. W 2014 zadania spółek zarządzających SSE uzupełniono o współpracę ze szkołami ponadgimnazjalnymi i uczelniami w celu uwzględniania w procesie kształcenia potrzeb rynku pracy w strefie, a także podejmowanie działań zmierzających do powstawania klastrów.
Specjalna strefa ekonomiczna jest ustanawiana przez Radę Ministrów na wniosek ministra do spraw gospodarki w drodze rozporządzenia, po uzyskaniu opinii zarządu województwa oraz zgody rady gminy właściwej na położenie strefy. Również zmiany granic SSE (wyłączenia oraz włączenia nowych terenów) dokonywane są w drodze rozporządzenia. Do stref najczęściej są włączane tereny inwestycyjne, którymi są już zainteresowani potencjalni inwestorzy. SSE mogą tworzyć podstrefy na terenie całego kraju. Na terenie gminy może znajdować się więcej niż jeden teren włączony do strefy, jak również działać więcej niż jedna Specjalna Strefa Ekonomiczna (np. Kobierzyce). Podstrefy SSE w Polsce zlokalizowane głównie na terenie miast na prawach powiatu oraz gmin miejskich. Jedynie Legnicka Specjalna Strefa Ekonomiczna jest położona na terenie jednego województwa, pozostałe 13 stref posiada podstrefy na terenie dwóch i więcej województw.
Zgodnie z art. 6 ustawy, zarządzającym SSE może być wyłącznie spółka akcyjna lub spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, w której Skarb Państwa albo samorząd województwa posiada większość głosów na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników. Spośród czternastu stref Skarb Państwa posiada udział większościowy w jedenastu, dwie (SSE Euro-Park Mielec oraz TSSE Euro-Park Wisłosan) są zarządzane przez Agencję Rozwoju Przemysłu, a jedna – Słupska SSE przez Pomorską Agencję Rozwoju Regionalnego, w której większościowy udział mają: miasto Słupsk oraz samorząd województwa pomorskiego.
Do najważniejszych zadań spółek zarządzających należą:
- Organizowanie rokowań i przetargów na udzielanie zezwoleń na działalność w SSE
- Budowa i rozwijanie infrastruktury na terenie strefy
- Sprzedaż lub pośredniczenie w sprzedaży gruntów objętych strefą
- Pośredniczenie w kontaktach pomiędzy inwestorami a dostawcami mediów oraz władzami lokalnymi
- Opieka poinwestycyjna
- Kontrolowanie działalności przedsiębiorców w zakresie zgodności ich działalności z wydanymi pozwoleniami
Przed akcesją Polski do Unii Europejskiej prawo dotyczące działalności przedsiębiorstw SSE zostało dostosowane do prawa unijnego. Pomoc publiczna udzielana w Specjalnych Strefach Ekonomicznych podlega zasadom udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej w UE. Wysokość maksymalnej intensywności regionalnej pomocy inwestycyjnej w SSE określa rozporządzenie Rady Ministrów z 12 listopada 2014. Jest ono zgodne z mapą pomocy regionalnej na lata 2014-2020.
Warunkiem skorzystania z pomocy publicznej w SSE jest uzyskanie zezwolenia na działalność w SSE, udzielanego w imieniu ministra gospodarki przez spółkę zarządzającą strefą. W zezwoleniu określa się m.in. przedmiot działalności, minimalny poziom zatrudnienia oraz minimalny poziom wydatków inwestycyjnych. Zwolnienie podatkowe dotyczy wyłącznie dochodu z działalności prowadzonej na terenie SSE wskazanej w treści zezwolenia.
Nie wszyscy przedsiębiorcy mogą otrzymać zezwolenie na działalność w specjalnej strefie ekonomicznej. Nie może ono zostać wydane na prowadzenie działalności w zakresie:
- Wytwarzania materiałów wybuchowych
- Wytwarzania wyrobów tytoniowych
- Przetwarzania paliw silnikowych
- Wyrobu, rozlewu i przetwarzania napojów alkoholowych oraz spirytusu przeznaczonego na cele inne niż produkcja biokomponentów
- Ośrodków gier hazardowych
- Usług związanych z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków
Minimalna wartość inwestycji w SSE to 100 tys. euro, a udział środków własnych przedsiębiorcy musi stanowić co najmniej 25% całkowitych kosztów kwalifikowanych inwestycji. Warunkiem skorzystania z pomocy publicznej jest: w przypadku firm korzystających ze zwolnienia z tytułu kosztów nowej inwestycji zrealizowanie zadeklarowanych w zezwoleniu nakładów inwestycyjnych i utrzymanie inwestycji w regionie, w którym udzielono pomocy, przez okres 5 (dla dużych firm) lub 3 lat (dla małych i średnich przedsiębiorców), natomiast w przypadku przedsiębiorców korzystających ze zwolnienia z tytułu tworzenia nowych miejsc pracy utrzymanie odpowiednio przez okres 5 lub 3 lat nowo utworzonych miejsc pracy. W strefach na takich samych zasadach inwestują firmy polskie i zagraniczne.
Jakie mamy Specjalne Strefy Ekonomiczne w Polsce?
W Polsce mamy 14 Specjalnych Stref Ekonomicznych o łącznej powierzchni przekraczającej 21 tysięcy hektarów. Lista Specjalnych Stref Ekonomicznych znajduje się poniżej, uszeregowane zostały od największej do najmniejszej pod względem zajmowanego obszaru:
- Wałbrzyska Specjalna Strefa Ekonomiczna
- Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna
- Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna
- Kostrzyńsko-Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna
- Legnicka Specjalna Strefa Ekonomiczna
- Tarnobrzeska Specjalna Strefa Ekonomiczna Euro-Park Wisłosan
- Specjalna Strefa Ekonomiczna Euro-Park Mielec
- Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna
- Warmińsko-Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna
- Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna
- Krakowski Park Technologiczny
- Specjalna Strefa Ekonomiczna Starachowice
- Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna
- Kamiennogórska Specjalna Strefa Ekonomiczna Małej Przedsiębiorczości
Korzyści Specjalnych Stref Ekonomicznych
Jakie korzyści przynoszą SSE? Po pierwsze i najważniejsze, przedsiębiorcy działający w Specjalnej Strefie Ekonomicznej zwolnieni są z podatku dochodowego (CIT lub PIT, w zależności od formy prowadzenia działalności przez przedsiębiorcę) i określonej w zezwoleniu do wysokości od 15 do 50% kwalifikowanych nakładów inwestycyjnych lub dwuletnich kosztów pracy nowo zatrudnionych pracowników. Wielkość dopuszczalnej pomocy publicznej dla firm, których koszty kwalifikowane do objęcia pomocą publiczną przekraczają 50 mln euro, jest niższa
Przedsiębiorcy mają również możliwość zakupu lub wynajmu już istniejących w SSE nieruchomości; w niektórych strefach istnieje możliwość realizacji projektów w systemie BTS (built to suit) i ich późniejszego leasingu. Dodatkowo otrzymują oni wsparcie administracyjne ze strony spółek zarządzających SSE w kwestiach prawnych i organizacyjnych związanych z realizacją inwestycji (dostawcy mediów, władze lokalne) oraz opiekę poinwestycyjną.
Warto także zaznaczyć, że na terenie SSE dostępne są atrakcyjne, uzbrojone grunty z całą niezbędną infrastrukturą, co znacząco ułatwia realizowanie i rozwój swojego biznesu.
Dodatkowo, gminy znajdujące się na terenie SSE często oferują wiele innych zachęt inwestycyjnych. Najpopularniejsza z nich to zwolnienie z podatku od nieruchomości, pozostałe zachęty regularnie oferowane w Specjalnej Strefie Ekonomicznej to:
- Granty inwestycyjne od rządu
- Dotacje powiatowe urzędów pracy
- Silne wsparcie ze środków unijnych
Wady działalności w Specjalnych Strefach Ekonomicznych
Wyjaśniliśmy już zagadnienie “korzyści SSE”. Natomiast jakie są wady działalności w SSE? Po pierwsze przedsiębiorcy działający na terenie SSE mają obowiązek poniesienia określonych nakładów oraz prowadzenia działalności przez 3 lub 5 lat. Może to okazać się naprawdę trudnym zadaniem w sytuacji nagłego pogorszenia się warunków rynkowych (choćby takiego jak lockdown wywołany pandemią koronawirusa) czy zmiany strategii firmy.
Przedsiębiorstwa ponoszą również opłatę strefową (administracyjną) w celu pokrycia kosztów administracyjnych spółki zarządzającej SSE. Obowiązuje ona w całym okresie posiadania przez firmę zezwolenia na prowadzenie działalności na terenie strefy.
Warto także zaznaczyć, iż ceny nieruchomości nabywanych w SSE z reguły są wyższe od cen podobnych nieruchomości znajdujących się poza strefą; oraz jak zostało wspomniane wcześniej, obowiązują ograniczenia rodzajów działalności, która może być prowadzona w strefach.
Przedsiębiorca ma również dodatkowe obowiązki związane ze sprawozdawczością oraz większa liczba kontroli związanych m.in. z wypełnianiem warunków zezwolenia oraz prawidłowości korzystania z pomocy publicznej przeprowadzanych przez organy podatkowe. W przypadku kiedy firma prowadzi działalność zarówno w SSE, jak i poza strefą, musi on prowadzić wyodrębnioną księgowość.
Aktualnie Specjalne Strefy Ekonomiczne charakteryzują się niewielką dostępnością powierzchni biurowych, które mogą być wykorzystane do szybkiego rozpoczęcia działalności przez nowoczesne branże, takie jak sektor finansowy czy wysokich technologii.
