W czerwcu 1924 roku, w Kobierzycach koło Wrocławia, Rudolf Steiner wygłosił cykl ośmiu wykładów. Datę tę uznaje się za narodziny rolnictwa biodynamicznego. Zasady, które uczestnicy kursu rolniczego usłyszeli wtedy, obowiązują do dziś, a zaprezentowana wtedy metoda produkcji najpełniej realizuje ideę rolnictwa przyjaznego środowisku i najbardziej spełnia oczekiwania świadomych konsumentów żywności.
Na czym dokładnie polega i czym wyróżnia się rolnictwo biodynamiczne? Jaka jest jego historia? Przekonamy się poniżej:
Rolnictwo biodynamiczne – co to jest?
Rolnictwo biodynamiczne to rodzaj rolnictwa ekologicznego, opierający się na biodynamice – dziedzinie wiedzy z pogranicza nauki, kosmologii, filozofii, a nawet antropozofii. Aby wyjaśnić na czym ono polega, wystarczy przyjrzeć się naturalnym cyklom przyrody: porom roku, fazom księżyca, pogodzie. Rolnictwo, które opiera się na zasadach biodynamiki, wykorzystuje techniki ekologiczne, czyli takie, które są zgodne z naturą, bezpieczne dla środowiska i zdrowia. Biodynamika w rolnictwie czerpie również z prastarej wiedzy, rytuałów, siły intencji i minimalistycznych rozwiązań, które według wielu, przynoszą cudowne efekty. W rolnictwie biodynamicznym dostrzega się więc wpływ na plonowanie roślin takich czynników jak: kosmos czy stosowanie specjalnych kompostów i preparatów biodynamicznych oraz uwzględnia się w płodozmianie sąsiedztwa roślin.
Subtelne rolnictwo biodynamiczne powinno być wspomaganiem naturalnych procesów natury, a nie ingerowaniem w nią. Przeciwieństwem rolnictwa biodynamicznego jest masowa uprawa roślin nastawiona na jak największe plony z zastosowaniem środków chemicznych, przyspieszających ich wzrost. W rolnictwie biodynamicznym wykorzystuje się naturalne metody nawożenia i ochrony roślinności. Uprawa biodynamiczna przewiduje też kompostowanie, płytkie spulchnianie, a nie przekopywanie gleby oraz inne przykłady zrównoważonego zagospodarowania ziemi uprawnej.
Biodynamika oraz rolnictwo biodynamiczne są prekursorem współczesnego rolnictwa ekologicznego.
Geneza rolnictwa biodynamicznego
W stosunkowo krótkim czasie rolnictwo biodynamiczne opracował jeden człowiek. I to w czasach gdy o ekologii prawie nikt nie myślał. Był nim austriacki myśliciel i filozof Rudolf Steiner. Te dwa określenia to jednak zdecydowanie za mało, gdyż zajmował się on wieloma dziedzinami: nauczaniem, malarstwem, architekturą, opracowywaniem nowych metod nauczania, literaturą, polityką i medycyną. Ponadto, był człowiekiem bardzo uduchowionym. Twierdził nawet, że nawiązuje kontakty z duchami.
To Rudolfowi Steinerowi przypisujemy wyciągi z jemioły do leczenia raka, sprzedawane do dzisiaj pod nazwą Iscador, czy szkoły oparte na pedagogice waldorfskiej.
Cykl “Podstawy wiedzy duchowej dla powodzenia w rolnictwie”
W 1923 roku Rudolf Steiner został poproszony o opracowanie metod, które można zastosować w rolnictwie, tak aby uzyskiwane plony były wyższe, bez narażania środowiska czy dobrostanu zwierząt. Za początek rolnictwa biodynamicznego uznaje się cykl jego 8 wykładów wygłoszonych między 7 a 16 czerwca 1924 roku w Kobierzycach na Dolnym Śląsku, w majątku hrabiego Carla von Keyserlinga. Cykl ten został zatytułowany “Podstawy wiedzy duchowej dla powodzenia w rolnictwie”.
Kluczowe zagadnienia
Pierwszym założeniem Steinera był wpływ rytmów kosmicznych i położenia księżyca na cykl życiowy roślin i zwierząt. Opracował on więc kalendarz biodynamiczny, który podaje dokładne daty, nawet co do godziny, kiedy można wykonać siew poszczególnych roślin.
Kolejnym zagadnieniem, na które zwrócił uwagę Steiner, było sąsiedztwo roślin. Należało obok siebie uprawiać gatunki, które wzajemnie się stymulują, takie jak marchew i por, sałatę i rzodkiewkę, a unikać niekorzystnego sąsiedztwa, czyli dla przykładu maliny i jeżyny.
Steiner jako pierwszy podkreślał konieczność traktowania gospodarstwa rolnego jako indywidualnego organizmu, o możliwie zamkniętym obiegu materii, czyli w maksymalnym stopniu wykorzystującego własne nawozy i pasze. W efekcie biodynamiczna koncepcja dość szybko zyskała szerszy krąg zwolenników wśród rolników w Szwajcarii, Anglii, Austrii i we Włoszech.
Co wyróżnia rolnictwo biodynamiczne?
Podstawowe zasady rolnictwa biodynamicznego 
Rolnictwo biodynamiczne opiera się na pięciu głównych, bardzo charakterystycznych zasadach:
- Zasada komplementarności – człowiek jest częścią natury
- Zasada korzystnego sąsiedztwa roślin
- Zasada pełnego zaopatrzenia w składniki odżywcze poprzez nawozy naturalne
- Zasada właściwego traktowania zwierząt
- Zasada dostosowania terminów prac agrotechnicznych do właściwego układu planet.
Korzystanie ze specjalnych preparatów
W rolnictwie biodynamicznym dozwolone jest stosowanie jedynie ściśle określonych preparatów, których proces produkcji jest ściśle określony. Omawiane preparaty mają działanie homeopatyczne. Oznaczone są one numerami od 500 do 508. Sporządza się je według ścisłych receptur (w dodatku w określone dni roku) z krowieńca, krzemionki, kłosków zarodnikowych skrzypu polnego i różnych ziół: krwawnika, rumianku, pokrzywy, kory dębu, mniszka i kozłka lekarskiego.
Stosowane są one do oprysku gleby, roślin, a także kompostów. Mają aktywować, ożywić energię zawartą w materii, z której zbudowana jest gleba czy gatunki uprawne. Preparaty biodynamiczne są przyjazne glebie w przeciwieństwie do “nawozów sztucznych”, które są “obce”, pochodzą z zewnątrz i mogą zakłócać naturalne procesy.
Kalendarz biodynamiczny
Dodatkowym wyróżnikiem metody biodynamicznej jest dostrzeganie wpływu położenia księżyca na cykl życiowy roślin i zwierząt. Zalecenia z tym związane można dziś znaleźć w specjalnych wydawnictwach, w Polsce od 1984 roku ukazuje się przekład kalendarza Marii Thun pod tytułem ”Dni siewu”. Podaje on dokładne daty, nawet co do godziny, kiedy można wykonywać poszczególne prace w gospodarstwie czy ogrodzie.
Rolnictwo biodynamiczne w Polsce
W Polsce pierwsze gospodarstwo biodynamiczne o powierzchni 1760 hektarów założył w 1930 roku hrabia (senator II RP) Stanisław Karłowski w swoim majątku w Szelejewie koło Gostynia. W 1960 roku metodę biodynamiczną zaczął praktykować w małym gospodarstwie w Nakle nad Notecią inżynier Julian Osetek.
Szersze zainteresowanie alternatywnym rolnictwem pojawiło się dopiero na początku lat osiemdziesiątych, co wiązało się z odwilżą polityczną. Korzystając z rozluźnionej cenzury, dziennikarze zaczęli publikować krytyczne głosy o degradacji środowiska przyrodniczego, jakości produktów rolniczych i zawodu rolnika razem z całą kulturą wiejską. Mimo dystansu oficjalnej nauki i centralnych instytucji rolniczych oddolnie wykształcił się ruch na rzecz rolnictwa działającego w zgodzie z przyrodą.
Produkty biodynamiczne Demeter
Uczestnicy kursu prowadzonego przez Steinera w 1924 roku założyli doświadczalne koło rolników, które wydawało miesięcznik pod nazwą “Demeter”. Nazwa ta pochodziła od imienia greckiej bogini płodności. W 1932 roku znak Demeter został zastrzeżony w niemieckim urzędzie patentowym jako znak towarowy dla produktów rolnictwa biodynamicznego.
Produkty ze znakiem “Demeter” gwarantują, że przetwarzano je w sposób umożliwiający zachowanie jak największej naturalnej witalności i pełnej wartości. W celu zachowania maksymalnej ich naturalności nie wolno ich “ulepszać” poprzez dodawanie dodatków polepszających smak czy chemicznie przetwarzać.
Choć w największym stopniu produkty ze znakiem Demeter produkowane są w Niemczech i w Indiach, to w Polsce także mamy kilka gospodarstw biodynamicznych posiadające tę certyfikację. Największe z nich Juchowo, ma ponad 2 tysiące hektarów i znajduje się w województwie zachodniopomorskim.
