Renta socjalna jest jednym z kluczowych instrumentów w systemie wsparcia społecznego, który ma na celu zapewnienie minimalnego dochodu osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej i materialnej.
Na czym dokładnie polega to świadczenie? Kto może otrzymać rentę socjalną? Jaka jest jej wysokość w 2024 roku? Wszystkie najważniejsze informacje dotyczące renty socjalnej zostaną zaprezentowane poniżej:
Co to jest renta socjalna?
Renta socjalna to forma wsparcia finansowego dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej lub materialnej.
Świadczenie to przyznawane jest osobom niezdolnym do pracy, które nie kwalifikują się do innych form wsparcia, takich jak renta z tytułu niezdolności do pracy czy świadczenia z pomocy społecznej.
Celem renty socjalnej jest zabezpieczenie podstawowych potrzeb egzystencjalnych beneficjentów – takich jak mieszkanie, jedzenie, ubranie oraz opłaty za media. Renta socjalna jest wypłacana co miesiąc przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Renta socjalna – dla kogo?
Renta socjalna przysługuje osobom, które są całkowicie niezdolne do podjęcia pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu. Mogą otrzymać ją wyłącznie osoby pełnoletnie, a także kobiety, które wyszły za mąż po ukończeniu 16. roku życia.
Niezdolność do pracy musi stwierdzić lekarz orzecznik ZUS. Co więcej, lekarz ten musi ustalić, że niezdolność do pracy nastąpiła w wyniku choroby lub wypadku przed ukończeniem 18 lat lub w trakcie nauki (także podczas wakacji lub urlopu dziekańskiego):
W szkole lub szkole wyższej – do ukończenia 25. roku życia
Podczas studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej
Co istotne, oprócz powyższych istnieją jeszcze inne warunki jakie należy spełnić aby otrzymać rentę socjalną. Konkretnie rzecz biorąc, renta socjalna przysługuje osobom, które nie otrzymują emerytury, uposażenia w stanie spoczynku, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty inwalidzkiej, renty strukturalnej ani zasiłku przedemerytalnego.
Ponadto, aby móc pobierać rentę socjalną nie można otrzymywać również świadczenia przedemerytalnego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ani świadczenia o charakterze rentowym z zagranicznej instytucji.
Renty socjalnej nie otrzyma także osoba, która jest właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni użytków rolnych przekraczających 5 hektarów.
Renta socjalna – ile wynosi?
1 marca 2024 roku wysokość renty socjalnej wzrosła. Do końca lutego 2024 renta socjalna wynosiła 1588,44 PLN brutto natomiast w wyniku waloryzacji jej kwota zwiększyła się do 1780,96 PLN brutto, co przekłada się na 1620,67 PLN na rękę (netto).
Jak ubiegać się o rentę socjalną?
Aby uzyskać rentę socjalną, należy złożyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odpowiedni wniosek (dostępny do pobrania pod tym linkiem) oraz następujące dokumenty:
- Zaświadczenie ze szkoły lub uczelni, które potwierdzi okres naszej nauki
- Zaświadczenie o stanie zdrowia wypełnione przez lekarza, pod którego opieką się znajdujemy
- Inną dokumentację medyczną, która może potwierdzić nasz stan zdrowia
- Dokumenty przygotowane przez naszego pracodawcę (jeżeli jesteśmy zatrudnieni) – w tym zaświadczenie o terminie zawartej z nami umowy i kwocie osiąganego przychodu
- Wywiad zawodowy na druku OL-10
- Oświadczenie informujące o tym, że nie jesteśmy właścicielami lub współwłaścicielami nieruchomości rolnej, która przekracza 5 hektarów
Czy wniosek o rentę socjalną trzeba złożyć samodzielnie?
Wniosek o rentę socjalną wraz z wyżej wymienionymi dokumentami może złożyć sam wnioskodawca lub w jego imieniu:
- Przedstawiciel ustawowy
- Opiekun prawny
- Kierownik ośrodka pomocy społecznej, jeśli zostanie o to poproszony przez wnioskodawcę
- Opiekun faktyczny – gdy złoży oświadczenie o sprawowaniu faktycznej opieki nad wnioskodawcą i potwierdzi je wójt, burmistrz lub prezydent miasta albo osoba przez nich upoważniona
- Inna osoba, jeśli wnioskodawca da jej pisemne pełnomocnictwo
Co istotne, w sytuacji, gdy lekarz uzna, że z powodu złego stanu zdrowia wnioskodawca nie może podróżować, wtedy lekarz orzecznik ZUS przebada wnioskodawcę w miejscu jego zamieszkania.
Renta socjalna na stałe – czy to możliwe?
Renta socjalna może zostać przyznana na stałe lub na określony czas. Jeśli całkowita niezdolność do pracy wnioskodawcy ma charakter trwały, to prawdopodobnie uzyska on rentę socjalną na stałe.
Jeżeli jednak niezdolność do pracy wnioskodawcy ma charakter okresowy, to najprawdopodobniej świadczenie to zostanie mu przyznane na określony czas.
Renta socjalna a praca
Jeżeli mamy prawo do renty socjalnej, ale jednocześnie osiągamy przychód z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych – mowa tu o pracy, zleceniu, działalności gospodarczej lub służbie w Policji, czy Wojsku Polskim – prawo do tej renty podlega zawieszeniu lub zmniejszeniu na takich samych zasadach jak renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Na ewentualne zawieszenie lub zmniejszenie renty socjalnej ma także wpływ przychód osoby niepełnosprawnej osiągany z zasiłków (chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego), wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.
W efekcie, gdy przychód osiągany przez pobierającego rentę socjalną z wyżej wymienionych tytułów jest niższy niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, to ZUS wypłaci w pełnej wysokości. W praktyce, od 1 marca do 31 maja 2024 roku przychód w wysokości do 5278,30 PLN brutto miesięcznie nie powoduje zmniejszenia renty socjalnej.
Z kolei, gdy przychód osiągany przez pobierającego rentę socjalną z wyżej wymienionych tytułów jest wyższy od 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ale nie przekracza 130% tego wynagrodzenia, to ZUS zmniejszy rentę socjalną o kwotę przekroczenia, ale nie wyższą niż kwota maksymalnego zmniejszenia, która wynosi obecnie 890,63 PLN.
Kiedy wypłata renty socjalnej zostanie zawieszona?
Gdy przychód osiągany przez pobierającego rentę socjalną z wyżej wymienionych tytułów jest wyższy od 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ZUS zawiesi rentę socjalną.
W praktyce, od 1 marca do 31 maja 2024 roku przychód przekraczający 9802,50 PLN brutto miesięcznie powoduje wstrzymanie wypłacania renty socjalnej. Co istotne, osoba pobierająca rentę socjalną ma obowiązek niezwłocznie powiadomić Zakład Ubezpieczeń Społecznych o podjęciu pracy zarobkowej i osiąganych przychodach.
Czy renta socjalna będzie podwyższona?
Wkrótce wysokość renty socjalnej może znacząco wzrosnąć i osiągnąć wysokość minimalnego wynagrodzenia, co stanowiłoby rekord w świadczeniach od państwa.
Okazuje się bowiem, że 5 marca 2024 roku w Sejmie rozpoczęły się prace nad wzrostem renty socjalnej. Jeśli podwyżka dojdzie do skutku wysokość renty socjalnej wyniesie 4242 złotych brutto, a do 1 lipca 2024 roku – 4300 PLN brutto.
Obywatelskim projektem nowelizacji ustawy o rencie socjalnej zajmuje się sejmowa Komisja Polityki Społecznej i Rodziny.
Renta socjalna a renta rodzinna
Jeżeli wnioskodawca ubiega się o rentę socjalną i jednocześnie jest uprawniony do renty rodzinnej, której wysokość nie przekracza 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, to przysługuje mu prawo do obydwu tych świadczeń.
Jeśli łączna kwota obu świadczeń przekroczy 3561,92 PLN brutto, Zakład Ubezpieczeń Społecznych obniży rentę socjalną. Obniżona renta socjalna nie może być jednak niższa niż 10% najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy, czyli 178,10 PLN brutto.
Jeżeli natomiast kwota renty rodzinnej przekracza 200% najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy, renta socjalna nie będzie przysługiwać. W takim przypadku Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca tylko rentę rodzinną.
Renta socjalna a świadczenie wspierające
Wzrost wysokości renty socjalnej oznacza automatyczny wzrost wysokości świadczenia wspierającego, którego wypłaty mają ruszyć w tym roku. Wysokość świadczenia wspierającego jest bowiem ściśle związana z wysokością renty socjalnej.
Podczas prac Komisji Polityki Społecznej i Rodziny Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Jurand Drop poinformował, że skutki finansowe zwiększenia renty socjalnej do wysokości płacy minimalnej wraz ze stopniowym wprowadzaniem świadczenia wspierającego, które będzie uzależnionego od wysokości renty socjalnej, wyniosą 15,6 miliarda złotych w 2025 roku i prawie 20 miliardów PLN w kolejnych latach.
