Polska, jako państwo członkowskie Unii Europejskiej i Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju zobowiązała się do wymieniania z innymi państwami informacji o aktywach finansowych rezydentów tychże państw zgromadzonych na rachunkach prowadzonych przez polskie instytucje finansowe, oczekując w zamian otrzymania analogicznych danych w odniesieniu do rachunków finansowych utrzymywanych dla polskich rezydentów podatkowych przez zagraniczne instytucje finansowe.
W tym celu rządy na całym świecie wprowadziły standardy automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania, czyli wymóg zgłaszania i gromadzenia informacji obowiązujący instytucje finansowe. W obszarze Unii Europejskiej, istotnym aktem prawnym uprawniającym do wymiany takich informacji jest Dyrektywa Rady UE 2011/16/UE, dotycząca współpracy administracyjnej w obszarze opodatkowania. Wskazana Dyrektywa ustanawia wszystkie konieczne procedury lepszej współpracy pomiędzy organami administracji podatkowej w Unii Europejskiej. Dyrektywę tę zmieniono wprowadzając Dyrektywę Rady UE 2014/107/UE, poszerzając tym samym zakres współpracy pomiędzy organami podatkowymi o automatyczną wymianę informacji o stanie rachunku.
Pierwszy tego typu wymóg – FATCA, w naszym kraju wszedł w życie już w grudniu 2016 roku. Kolejne dwa – CRS i EURO-FATCA zostały wdrożone do krajowego porządku prawnego 1 maja 2017 na mocy postanowień Ustawy z dnia 9 marca 2017 roku o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami. Na czym polegają wymienione regulacje? Co warto o nich wiedzieć? Przekonamy się poniżej:
FATCA – co to znaczy? 
FATCA – z angielskiego Foreign Account Tax Compliance Act, to ustawa uchwalona przez Kongres Stanów Zjednoczonych, która nakłada na zagraniczne (nieamerykańskie) instytucje finansowe obowiązek identyfikacji rachunków finansowych będących w posiadaniu osób fizycznych i podmiotów mających określone związki z USA, takie jak amerykańska rezydencja podatkowa. Wymogi FATCA są wdrażane przez poszczególne jurysdykcje podatkowe w drodze zawierania międzyrządowych porozumień (tak zwanych IGA) z Rządem Stanów Zjednoczonych. Na chwilę obecną umowy IGA z USA zawarło ponad 110 państw, w tym Polska.
Wymogi zapowiedziane w Umowie FATCA zostały wprowadzone ustawą z dnia 9 października 2015 roku o wykonywaniu Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA, która określa obowiązki raportujących polskich instytucji finansowych (banków, domów maklerskich, Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych, zakładów ubezpieczeń, ale także podmiotów inwestujących) w zakresie identyfikowania amerykańskich rachunków raportowanych (rachunków finansowych będących w posiadaniu osób mających określone związki z USA) oraz przekazywania informacji o nich do Ministra Finansów.
Instytucje finansowe są zobowiązane blokować środki swoich klientów (wierzycieli) w przypadku niemożności uzyskania oświadczeń dla celów FATCA – w przypadku niektórych rachunków – już od grudnia 2016 roku.
CRS – co to?
CRS – z angielskiego Common Standard on Reporting and Due Diligence for Financial Account Information, to standard automatycznej wymiany informacji o rachunkach finansowych rezydentów państw należących do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), który został opracowany przez OECD przy współpracy państw z grupy G20 i Unii Europejskiej.
Jakie dane banki przekazują organom podatkowym na podstawie CRS?
Regulacja ta ma służyć walce z unikaniem płacenia podatków. W tym przypadku banki przekazują właściwym organom podatkowym nie tylko imię i nazwisko rezydenta podatkowego, jego dane (miejsce i data urodzenia, aktualny adres zamieszkania, seria i numer dowodu tożsamości) oraz wskazane przez niego kraje rezydencji podatkowej i numery identyfikacji podatkowej (TIN), ale także:
- Numery rachunków bankowych
- Saldo na tych rachunkach bankowych
- Wartość zgromadzonych aktywów na rachunkach bankowych.
Uwzględnione muszą być także uzyskane odsetki brutto na rachunkach powierniczych i depozytowych, dywidendy czy wartość przychodów ze sprzedaży lub umorzenia aktywów.
CRS może być wdrażany międzynarodowymi umowami dwustronnymi. Niektóre państwa, w tym Polska, zdecydowały się jednak na zawarcie wielostronnej umowy o automatycznej wymianie informacji o rachunkach finansowych, na mocy której państwa-strony zaczęły wymieniać się informacjami od 2017 roku.
EURO-FATCA – co to jest? 
Euro-FATCA to model automatycznej wymiany informacji podatkowych między państwami członkowskimi Unii Europejskiej, wprowadzony dyrektywą Rady 2014/107/UE z dnia 9 grudnia 2014 roku, zmieniającą dyrektywę 2011/16/UE w zakresie obowiązkowej automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania.
Wymogi CRS i EURO-FATCA są bliźniacze względem siebie bardzo podobne do FATCA. Z tego powodu w Polsce CRS i EURO-FATCA zostały zaimplementowane wspólnie – przez ustawę uchwaloną 9 marca 2017 roku o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami, która weszła w życie 1 maja 2017.
Co ciekawe, początkowo w ustawie nie przewidziano żadnych sankcji za brak złożenia deklaracji, jednak to niedopatrzenie naprawiono w kwietniu 2019 roku, kiedy to wprowadzono ustawę o zmianie poprzedniej ustawy. Zmusza ona polskie instytucje finansowe, w tym banki, do uzyskania od klientów oświadczenia o rezydencji podatkowej – czego wyrazem jest żądanie złożenia odpowiedniej deklaracji.
Główne obowiązki instytucji finansowych w związku z regulacjami FATCA, CRS i EURO-FATCA
Działając w świetle przepisów FATCA, CRS i EURO-FATCA, instytucje finansowe, zobowiązane są określić, gdzie ich klienci powinni płacić podatki, co wiąże się z określeniem ich rezydencji podatkowej. Jeśli klient jest rezydentem podatkowym poza krajem, w którym prowadzone są jego rachunki bankowe, bank przekaże taką informację do właściwych organów podatkowych, a następnie organy podatkowe mogą wymieniać taką informację z organami podatkowymi kraju, którego rezydentem jest dany klient.
Pozostałe obowiązki instytucji finansowych w związku z tymi regulacjami to:
- Stosowanie procedur należytej staranności (zasad weryfikacji rachunków finansowych i identyfikacji rachunków objętych obowiązkiem raportowania) oraz procedur sprawozdawczych (zasad przekazywania informacji o rachunkach finansowych objętych obowiązkiem raportowania)
- Rejestrowanie czynności podejmowanych w ramach wykonywania w/w obowiązków
- Gromadzenie dokumentacji wymaganej przy wykonywaniu wyżej wymienionych obowiązków, w szczególności oświadczeń o rezydencji podatkowej posiadaczy rachunków oraz osób kontrolujących i dowodów w postaci dokumentów.
Skutki niezgodności z FATCA, CRS i EURO-FATCA
Skutki niezgodności z FATCA
Niezgodność z FATCA, zarówno w przypadku typowych instytucji finansowych jak również podmiotów inwestujących, którymi mogą być treasury centers i centra operacji finansowych w grupach kapitałowych, wiąże się z ryzykiem poważnych sankcji karnoskarbowych – nawet, jeżeli dany podmiot nie zidentyfikuje u siebie żadnych “amerykańskich” klientów. Sankcja może wynosić aż 30% płatności pochodzącej z USA.
Skutki niezgodności z CRS i EURO-FATCA
Ustawa z dnia 9 marca 2017 roku o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami implementująca CRS i Euro-FATCA natomiast wprowadziła instytucję kary pieniężnej nakładanej w drodze decyzji przez Ministra Finansów – w wysokości do 1 miliona złotych.
