Pustynie występują na świecie przede wszystkim w strefie zwrotnikowej – w Afryce, Ameryce Południowej i Łacińskiej i Australii; oraz w strefie podzwrotnikowej – w Azji Środkowej i Ameryce Południowej. Powstają na obszarach ubogich w opady, za to bogatych w wysokie temperatury, na których występuje znaczne wyjałowienie gleby i jej silne zasolenie.
Nasza szerokość geograficzna nie spełnia żadnych z tych warunków. Zatem, czy w Polsce mogą występować pustynie? Okazuje się, że tak. Co więcej, pod względem powierzchni terenów pustynnych, Polska wysuwa się na czoło w całej Europie, mimo że na Starym Kontynencie pustynię z prawdziwego zdarzenia uświadczymy wyłącznie w Andaluzji.
Oznacza to, iż choć żadna pustynia w Polsce nie charakteryzuje się znacznymi dobowymi amplitudami temperatur, nie pojeździmy tam na wielbłądzie, a piesza wycieczka pustynnymi piaskami nie stwarza ryzyka napotkania niebezpiecznych drapieżników czy jadowitych gadów, to zasługują one na miano ewenementu na skalę europejską. Jeśli chcemy je odwiedzić, warto się pospieszyć, ponieważ polskie pustynie dość szybko zarastają roślinnością i niewykluczone, że wkrótce będzie można je zobaczyć wyłącznie na historycznych fotografiach.
Jakie są zatem największe polskie pustynie? Gdzie się one znajdują? Dowiemy się poniżej:
Miejsce 3 – Pustynia Siedlecka
Podstawowe informacje
Położona w pobliżu wsi Siedlec, na obszarze Jury Krakowsko-Częstochowskiej, Pustynia Siedlecka zajmuje tereny dawnego wyrobiska kopalni piasków formierskich. Obszar określany, jako pustynia zajmuje powierzchnię około 30 hektarów. Częściowo porastają go sosny, nasadzone tam w latach sześćdziesiątych XX wieku. Na terenie Pustyni Siedleckiej znajduje się również oczko wodne z roślinami szuwarowymi. Same piaski pokrywają 25 hektarów. Wydmy na Pustyni Siedleckiej osiągają nawet 30 metrów, a w upalne dni wciąż jeszcze można zaobserwować tam zjawisko fatamorgany. Obecne na tym terenie piaski stanowią pozostałość dna morskiego z okresu jury. Kopalnia piasków formierskich funkcjonowała tam do lat sześćdziesiątych XX wieku.
Cieakwostki
Legenda głosi, że Pustynia Siedlecka powstała, gdy diabeł gonił uciekającego na grzbiecie koguta Twardowskiego. Sprytny czarnoksiężnik zdołał uciec przed otwierającymi się bramami piekielnymi, jednak wydobywający się z nich ogień zupełnie strawił tamtejszą roślinność, pozostawiając tylko piaszczysty teren.
Pustynia Siedlecka stanowi atrakcję turystyczną oraz obszar zainteresowania miłośników sportów motorowych, którzy mogą tutaj spróbować swych sił w “pustynnych” warunkach.
Miejsce 2 – Pustynia Borów Dolnośląskich
Podstawowe informacje
Kolejna pustynia w Polsce znajduje się na obszarze… największego w kraju zwartego kompleksu leśnego. Pustynia Borów Dolnośląskich charakteryzuje się zróżnicowaną genezą. Większość wydm powstała na początku XX wieku i jest efektem niszczycielskiej działalności funkcjonującego tam poligonu wojskowego – przede wszystkim ćwiczeń rakietowych (wydmy stanowiły naturalną tarczę dla pocisków i rakiet). Do 1945 roku manewry przeprowadzały tam wojska niemieckie, do 1992 – radzieckie. Po tej dacie, tereny pustynne zajmowały aż 160 hektarów powierzchni Borów. Obiekt wojskowy Żagań-Świętoszów funkcjonuje na tym terenie do dziś.
Istnieją jednak archiwalne wzmianki, które dowodzą, że wydmy występowały w Borach Dolnośląskich także we wcześniejszym okresie, a ich powstanie wiąże się z pożarami tamtejszych lasów i bytującymi tam szkodnikami drzew.
Bez względu na genezę, Pustynia Borów Dolnośląskich urzeka niesamowitym krajobrazem. Z udostępnionych dla turystów punktów widokowych dość dobrze widać piaszczyste wydmy, które „wędrują” i zwiększają swój zasięg. Warto podkreślić, że na Pustynię Borów Dolnośląskich składają się mniejsze tereny piaszczyste, z których najbardziej znane to Pustynia Strachowska i Pustynia Kozłowska. Ta pierwsza jest położona na terenie czynnego poligonu wojskowego, naturalne jest więc, że nie została udostępniona do zwiedzania. Chcąc przyjrzeć się z bliska pięknu tego miejsca, warto więc wybrać się na Pustynię Kozłowską.
Pustynia Kozłowska
Obecnie, tereny piaszczyste Pustyni Kozłowskiej pokrywają powierzchnię równą 20 hektarów. Jest ona podzielona na dwie części. Większa – północna – rozciąga się wzdłuż wydmy Długa Góra. Zaś południowa – wzdłuż wydmy Gołębia Góra. Oba obszary oddziela rozległe wrzosowisko, które najpiękniej prezentuje się na przełomie lipca i sierpnia, kiedy roślinność rozkwita pięknym lawendowym kolorem.
Największa pustynia w Polsce – Miejsce 1 – Pustynia Błędowska
Podstawowe informacje
Zdecydowanie największą pustynią w Polsce, a zarazem – największą i jedną z najbardziej znanych w Europie, jest Pustynia Błędowska. Położona jest na pograniczu Wyżyny Śląskiej i Wyżyny Olkuskiej, rozciąga się między Dąbrową Górniczą (dzielnica Błędów) a gminą Klucze. Wraz z Pustynią Ryczowską, Dziadowskim Morzem i Pustynią Starczynowską, w latach trzydziestych XX wieku tworzyła Wielką Pustynię Błędowską, zajmującą obszar około 150 kilometrów kwadratowych. Obecnie lotne piaski pokrywają około 33 kilometry kwadratowe. Pustynia ma niemal 10 kilometrów długości i do 4 kilometrów szerokości. Dla turystów zbudowano tu dwie ścieżki dydaktyczne o długości 10 kilometrów.
Geneza
Pustynia Błędowska jest częściowo dziełem natury, a częściowo – człowieka. W okresie plejstocenu, znaczna część dzisiejszego obszaru Polski była pokryta lądolodem. Wraz z postępującym procesem topnienia pokrywy, piasek z lodu został wypłukany i osadził się na okolicznych terenach. Z czasem zaczął porastać roślinnością, by w końcu ulec całkowitemu zalesieniu.
Skąd zatem pustynia? To już zasługa działalności człowieka. Wycinając drzewa w celu pozyskania surowca pod budowę szybów kopalnianych, ludzie odkryli ogromne pokłady piasku. W okresie międzywojennym, teren lotnych piasków pełnił rolę poligonu wojskowego. Właśnie z tego względu, część obszaru Pustyni Błędowskiej jest wyłączona z ruchu turystycznego – ryzyko natrafienia na niewypał lub niewybuch jest zbyt duże.
Pustynia Błędowska dziś
Jeszcze nie tak dawno temu, na Pustyni Błędowskiej występowały liczne zjawiska typowe dla naturalnych pustyń – fatamorgana, burze piaskowe i wydmy. Niestety, mirażu już tam nie uświadczymy, wydmy dziś przypominają łąkę, a samą pustynię otacza las sosnowy, który został posadzony w celu ustabilizowania lotnych piasków. Obszar pustyni objęty jest programem ochrony Natura 2000.