Zgodnie z obowiązującymi przepisami w przypadku zawierania umowy cywilnoprawnej istnieje obowiązek zapłaty PCC, czyli podatku od czynności cywilnoprawnych. Jest to danina, którą należy opłacić od dokonania czynności prawnych, które nie zostały obciążone podatkiem VAT. Wysokość PCC jest zróżnicowana i uzależniona od podstawy opodatkowania. Co konkretnie obejmuje podatek PCC? Kto go płaci? Jakie są jego stawki? Odpowiedzi na te pytania oraz wszystkie inne najistotniejsze informacje, zostaną udzielone w dalszej części tekstu.
Podatek PCC – co to jest?
Co to jest podatek od czynności cywilnoprawnych? To danina uregulowana przez ustawę z dnia 9 września 2000 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych. Jest ona obowiązującą w Polsce od 1 stycznia 2001 opłatą skarbową, która swym zasięgiem obejmuje czynności prawne, które nie zostały obciążone podatkiem VAT.
Podatek od czynności cywilnoprawnych wystąpi w przypadku, gdy przedmiotem zawartej umowy będą rzeczy lub prawa majątkowe znajdujące się na terytorium Polski, lub znajdujące się za granicą, pod warunkiem, że ich nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce, oraz umowa zawarta została również w Polsce.
Podatek od czynności cywilnoprawnych – co obejmuje?
Jakie czynności cywilnoprawne podlegają podatkowi PCC i która strona ma obowiązek go zapłacić? Ich lista znajduje się poniżej:
- Umowa sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych – przy sprzedaży płaci kupujący; przy zamianie płacą strony
- Umowa pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku – płaci pożyczkobiorca
- Umowa darowizny (w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy) – płaci obdarowany
- Umowa dożywocia – płaci nabywca nieruchomości;
- Umowa o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności (w części dotyczącej spłat lub dopłat) – płaci podmiot nabywający rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku lub we współwłasności
- Ustanowienie hipoteki – płaci składający oświadczenie woli o ustanowieniu hipoteki
- Ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności – płaci użytkownik lub osoba nabywająca służebność
- Umowa depozytu nieprawidłowego – płaci przechowawca
- Umowa spółki (akty założycielskie) – płacą wspólnicy, przy pozostałych umowach spółki – spółka
To jednak nie wszystko, podatek od czynności cywilnoprawnych należy opłacić również w razie zmiany wyżej wymienionych umów, gdy zmiany te powodują podwyższenie podstawy opodatkowania, a także w wypadku gdy zapadło orzeczenie sądowe lub zawarto ugodę, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak powyższe czynności cywilnoprawne.
Podatek od czynności cywilnoprawnych – wyłączenia i zwolnienia
Podatkowi od czynności cywilnoprawnych nie podlegają czynności cywilnoprawne w sprawach:
- Alimentacyjnych, opieki, kurateli i przysposobienia
- Ubezpieczenia społecznego, ubezpieczenia zdrowotnego, opieki społecznej, ulg określonych w przepisach szczególnych dla żołnierzy niezawodowych i poborowych odbywających służbę zastępczą oraz ich rodzin, a także uprawnień dla osób niepełnosprawnych i osób objętych przepisami o szczególnych uprawnieniach dla kombatantów,
- Wyborów powszechnych
- Powszechnego obowiązku obrony
- Zatrudnienia, świadczeń socjalnych i wynagrodzeń za pracę
- Nauki, szkolnictwa i oświaty pozaszkolnej oraz zdrowia
- Podlegających przepisom o gospodarce nieruchomościami lub przepisom o autostradach płatnych
- Podlegających przepisom o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych
PCC nie podlegają również:
- Umowy sprzedaży nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego zawieranej w związku z realizacją roszczeń wynikających z ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości na podstawie przepisów o ochronie środowiska
- Umowy sprzedaży rzeczy w postępowaniu egzekucyjnym lub upadłościowym
- Czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiana, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub zwolniona z podatku od towarów i usług, z wyjątkiem umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część oraz umowy sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych
- Umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy, które w rozumieniu przepisów prawa celnego stanowią towary wprowadzone do wolnego obszaru celnego lub składu wolnocłowego oraz towary objęte procedurą składu celnego
- Umowy spółki i ich zmiany związane z łączeniem spółek kapitałowych, przekształceniem spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową, wniesieniem do spółki kapitałowej, w zamian za jej udziały lub akcje przedsiębiorstwa spółki kapitałowej lub jego zorganizowanej części
Dodatkowo zwolnione z podatku od czynności cywilnoprawnych są takie strony, jak:
- Państwa obce, ich przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i siły zbrojne, międzynarodowe organizacje i instytucje oraz ich oddziały i przedstawicielstwa, korzystające na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych z przywilejów i immunitetów, a także członków ich personelu i inne osoby zrównane z nimi, jeżeli nie są one obywatelami polskimi i nie mają miejsca stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – pod warunkiem wzajemności
- Organizacje pożytku publicznego, jeżeli dokonają czynności cywilnoprawnych wyłącznie w związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
- Jednostki samorządu terytorialnego
- Skarb Państwa
- Osoby nabywające na potrzeby własne sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe, zaliczone, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, do grupy osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności bez względu na rodzaj schorzenia, oraz osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu
PCC – podstawa opodatkowania
Podstawę opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych stanowią odpowiednio:
- Przy umowie sprzedaży – wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego
- Przy umowie zamiany – wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego, od którego przypada wyższy podatek
- Przy umowie darowizny – wartość długów i ciężarów albo zobowiązań przejętych przez obdarowanego
- Przy umowie dożywocia – wartość rynkowa nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego
- Przy umowie o zniesienie współwłasności lub o dział spadku – wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabytego ponad wartość udziału we współwłasności lub spadku
- Przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności – wartość świadczeń użytkownika bądź osoby, na rzecz której ustanowiono służebność, za okres, na jaki prawa te zostały ustanowione
- Przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego – kwota lub wartość pożyczki albo depozytu
- Przy ustanowieniu hipoteki – kwota zabezpieczonej wierzytelności
Przy umowie spółki ta kwestia jest bardziej skomplikowana i zależnie od przypadku podstawę opodatkowania stanowią odpowiednio:
- Przy zawarciu umowy – wartość wkładów wniesionych do majątku spółki albo wartość kapitału zakładowego,
- Przy zmianie umowy – wartość wkładów powiększających majątek spółki albo wartość, o którą podwyższono kapitał zakładowy,
- Przy dopłatach – kwota dopłat,
- Przy pożyczce udzielonej spółce przez wspólnika lub akcjonariusza – kwota lub wartość pożyczki,
- Przy oddaniu spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania – roczna wartość nieodpłatnego używania, którą przyjmuje się w wysokości 4% wartości rynkowej rzeczy lub prawa majątkowego oddanego do nieodpłatnego używania,
- Przy przekształceniu, podziale lub łączeniu spółek – wartość majątku wniesionego do spółki albo wartość kapitału zakładowego,
- Przy przeniesieniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej rzeczywistego ośrodka zarządzania spółki kapitałowej lub jej siedziby – wartość kapitału zakładowego
Podatek od czynności cywilnoprawnych – stawki
Wiemy już co to podatek od czynności cywilnoprawnych, co obejmuje oraz kto go płaci. Jakie są natomiast stawki PCC? Zacznijmy od umowy sprzedaży:
- W przypadku nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym – 2%,
- W przypadku innych praw majątkowych – 1%
Stawki podatku PCC od umów zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności oraz darowizny:
- Przy przeniesieniu własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym – 2%,
- Przy przeniesieniu własności innych praw majątkowych – 1%
Podatek PCC od ustanowienia hipoteki:
- Na zabezpieczenie wierzytelności istniejących – od kwoty zabezpieczonej wierzytelności – 0,1%,
- Na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej – 19 złotych
W przypadku pozostałych umów:
- Od umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności – 1%,
- Od umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego – 0,5%
- Od umowy spółki – 0,5%
Gdzie płacimy PCC?
Podatek PCC należy zapłacić Urzędowi Skarbowemu w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku. Dokonuje się tego za pomocą formularza PCC-3. Oczywiście nie trzeba dokonywać tej czynności na miejscu – formularz można wysłać listem poleconym lub elektronicznie – e-mailem. Następnym krokiem jest uiszczenie podatku w kasie urzędu lub w drodze przelewu na konto. Co ważne, w przypadku aktu notarialnego nie ma konieczności opłaty w Urzędzie gdyż płatności dokonuje się bezpośrednio u notariusza.
Od 1 lipca 2019 roku można złożyć za dany miesiąc zbiorczą deklarację PCC (wg wzoru ustalonego przez Ministerstwo Finansów) oraz obliczyć i wpłacić podatek PCC w terminie do 7. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy – jeśli w danym miesiącu dokonano co najmniej trzech czynności cywilnoprawnych obejmujących umowę pożyczki lub umowę sprzedaży rzeczy ruchomych lub praw majątkowych, a ostatnia z tych czynności zostanie dokonana przed upływem 14 dni od dnia dokonania pierwszej z nich.
W przypadku jednak gdy podatnik nie zapłaci stosownego podatku musi liczyć się z konsekwencjami. Stawka podatku PCC wynosi 20%, jeżeli przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego:
- Podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, depozytu nieprawidłowego lub ustanowienia użytkowania nieprawidłowego albo ich zmiany, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony,
- Biorący pożyczkę, powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy, albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym
Kwota wolna od podatku PCC
Jeżeli prowadzimy działalność gospodarczą, często kupujemy różnego rodzaju dobra od osób, które nie są przedsiębiorcami. Z uwagi na to, że zwolnienie nie dotyczy obowiązku zapłaty VAT po stronie sprzedawcy, a obowiązek kupującego (przedsiębiorcy) zazwyczaj nie powstaje (z wyjątkiem niektórych szczególnych przypadków określonych w ustawie o podatku VAT), kupujący (przedsiębiorca) będzie musiał określić wartość transakcji i zapłacić odpowiednią kwotę PCC. Jeśli jednak podstawa opodatkowania transakcji nie przekracza 1000 złotych, transakcja jest zwolniona z podatku.
Co jednak, jeśli kupimy od jednej osoby tego samego dnia różne rzeczy, których wartość jednostkowa nie przekracza 1000 PLN, lecz zsumowana już tak?
Według ustawy z dnia 9 września 2000 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych, podatek dotyczy umów sprzedaży. Możemy więc stwierdzić, iż aby ustalić czy powstaje obowiązek podatkowy, należy sprawdzić czy pojedyncza umowa przekracza próg. Dlatego też, jeśli zawieramy kilka oddzielnych transakcji zakupu, należy wziąć pod uwagę wartość każdego kontraktu osobno w celu ustalenia, czy któraś z nich przekracza 1000 złotych i należy od niej zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych.
