W rozliczeniu PIT za 2022 rok, które od 15 lutego możemy już składać, absolutną nowość stanowi podatek hipotetyczny. Choć jego nazwa może budzić obawy, to mamy tutaj do czynienia z korzystnym rozwiązaniem dla podatników. Na czym ono polega? Jak obliczyć hipotetyczny podatek należny? Przekonamy się poniżej:
Hipotetyczny podatek należny – co to? 
Zacznijmy od tego, iż ze względu na zmiany w przepisach, jakie miały miejsce w 2022 roku, w szczególności zmiany wchodzące w życie od 1 lipca i wstecznie od 1 stycznia na podstawie przepisów z 1 lipca – wprowadzone zostało pewne uproszczenie przy wyliczeniach podatku, które powoduje szansę na dodatkowy zwrot nadpłaconego podatku. Mowa tutaj właśnie o hipotetycznym podatku należnym.
Podatek hipotetyczny wylicza się zatem w celu ustalenia różnicy pomiędzy podatkiem należnym za 2022 rok wynikający z zeznania złożonego zgodnie z nowymi przepisami a przepisami zawierającymi w sobie ulgę dla pracowników – ulgę dla klasy średniej oraz skalę podatkową obowiązującą do 30 czerwca 2022 roku.
Podatek hipotetyczny a ulga dla klasy średniej
1 stycznia 2022 roku wszedł w życie Polski Ład. Reformę zaprojektowano tak, by zyskali na niej podatnicy o zarobkach do 5700 złotych brutto miesięcznie.
Dla lepiej zarabiających pracowników i jednoosobowych przedsiębiorców – z zarobkami w przedziale od 5700 do 11 141 złotych – przewidziano ulgę dla klasy średniej. W założeniu dzięki niej tacy podatnicy co prawda by nie zyskali, ale też i nie stracili na Polskim Ładzie.
Rozwiązanie okazało się jednak w wielu punktach niedoskonałe. Konsekwencją była kolejna reforma zwaną Polskim Ładem 2.0, która obowiązuje od 1 lipca 2022. Ulga dla klasy średniej została zniesiona, a w jej miejsce wprowadzono obniżkę podstawowej stawki podatku PIT z 17% do 12%.
Jednocześnie ustawa przesądza, że cały rok 2022 będzie rozliczany już według Polskiego Ładu 2.0, który dla podatków jest zwykle lepszy niż Polski Ład 1.0. W indywidualnych przypadkach może się jednak okazać, że nowe przepisy są mniej korzystne od starych.
Jak tłumaczyło Ministerstwo Finansów, dotyczy to podatników, którzy łączyli ulgę dla klasy średniej z innymi preferencjami. Z tego powodu Krajowa Administracja Skarbowa obliczy niedoszłym beneficjentom ulgi dla klasy średniej hipotetyczny podatek należny za cały rok 2022 według zasad obowiązujących do końca czerwca 2022.
Jeśli okaże się, że taki podatek jest niższy niż ten, który wynika z Polskiego Ładu 2.0, podatnik dostanie zwrot różnicy.
Kogo dotyczy hipotetyczny podatek należny?
Hipotetyczny podatek należny będzie obliczany dla podatników, którym według starych przepisów przysługiwałaby ulga dla klasy średniej, a zatem:
- Pracowników o rocznych przychodach (zarobkach brutto) ze stosunku pracy lub stosunków pokrewnych w przedziale od 68 412 do 133 690 złotych, którzy złożą PIT-37
- Osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą opodatkowaną według skali o rocznych dochodach z działalności (rozumianych, jako przychód minus koszty, ale bez odejmowania składek ZUS) w przedziale od 68 412 do 133 692 złotych, którzy złożą PIT-36.
Hipotetyczny podatek należny nie dotyczy natomiast przychodów z umów zlecenia, innych umów cywilnoprawnych, emerytur, działalności gospodarczej opodatkowanej liniowo lub ryczałtem.
To, że hipotetyczny podatek będzie obliczany, nie oznacza jednak, że zostanie on zastosowany. W większości przypadków powinno okazać się, że rozliczenie według stawki 12% jest jednak korzystniejsze niż według stawki 17%, ale z zastosowaniem ulgi dla klasy średniej.
Ministerstwo Finansów szacuje, że przeciwna sytuacja może dotyczyć raptem jednego podatnika na tysiąc. Oznacza to, że według hipotetycznego podatku należnego rozliczy się zaledwie 1 procent osób.
Jak obliczyć hipotetyczny podatek należny?
PIT za 2022 rok każdy podatnik rozlicza według Polskiego Ładu 2.0. Stosuje się zatem niższą stawkę podatku 12% zamiast 17%, nie stosuje natomiast ulgi dla klasy średniej. Nie ma znaczenia, czy w okresie od stycznia do czerwca 2022 roku ta ulga była stosowana, czy nie.
Po otrzymaniu zeznania podatkowego urząd skarbowy przeanalizuje, czy podatnikowi przysługiwałaby ulga dla klasy średniej. Jeśli tak, Krajowa Administracja Skarbowa z urzędu i bez żadnego wniosku obliczy hipotetyczny podatek należny. 
W obliczeniach zastosuje ulgę dla klasy średniej, ale też wyższą stawkę podatku – 17% zamiast 12%. Weźmie pod uwagę wyłącznie te dane, które podatnik podał w rozliczeniu rocznym PIT, wraz ze wszystkimi wskazanymi przez niego ulgami i preferencjami.
Kalkulator podatku hipotetycznego
Samodzielne wyliczenie podatku hipotetycznego – choćby w celu upewnienia się, że urząd skarbowy zrobił to prawidłowo – może okazać się dość problematyczne.
Obliczenia wymagają bowiem pewnej wiedzy, konieczne jest do tego zastosowanie skomplikowanych algorytmów ulgi dla klasy średniej, które znajdziemy jedynie w nieaktualnej już wersji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Z tego powodu Ministerstwo Finansów i Krajowa Administracja Skarbowa udostępniły kalkulator hipotetycznego podatku należnego, który pomoże w dokonaniu obliczeń. Znajdziemy go pod tym linkiem.
Aby skorzystać z kalkulatora hipotetycznego podatku należnego, trzeba przygotować:
- Wstępnie wypełnione zeznanie podatkowe PIT-37 (29) lub PIT-36 (30) za 2022 rok
- Informacje PIT-11 lub PIT-40A/11A za 2022 rok otrzymane od płatników.
Kiedy otrzymamy zwrot?
Jeżeli obliczony przez Krajową Administrację Skarbową hipotetyczny podatek należny będzie niższy od wykazanego przez podatnika podatku należnego w zeznaniu podatkowym, to urząd skarbowy wyśle do podatnika informację o wystąpieniu różnicy i wysokości kwoty do zwrotu.
Pismo będzie wysyłane w terminie 21 dni od złożenia zeznania za pośrednictwem operatora pocztowego albo przez e-Urząd Skarbowy. Fiskus będzie informował tylko tych podatników, u których faktycznie wystąpi różnica. 
Poza pismem, uprawniony podatnik otrzyma też zwrot różnicy między podatkiem wynikającym z rozliczenia PIT za 2022 rok a hipotetycznym podatkiem należnym. Wypłata zwrotu odbędzie się na tych samych zasadach, co coroczny zwrot nadpłaconego podatku z urzędu skarbowego.
Podatnicy, którzy rozliczą się przez Internet, otrzymają pieniądze najpóźniej w terminie 45 dni od złożenia zeznania PIT, zaś pozostali – w terminie trzech miesięcy.
