Poznaj najstarsze polskie firmy

Udostępnij

Przez skomplikowaną historię Polski najczęściej trudno mówić o ciągłości własności. Takie trudne doświadczenia, jak zabory, wojny czy okres komunizmu powodowały, że biznesy przechodziły z rąk do rąk, a po transformacji ustrojowej i gospodarczej z końca lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, najczęściej były prywatyzowane przez zagraniczne koncerny. Nie zmienia to jednak faktu, że w Polsce wciąż istnieje co najmniej 400 firm, których historia liczy sobie minimum sto lat. Badacze biorą w tym przypadku pod uwagę nie tylko pryzmat własności, ale i takie czynniki, jak nazwa, marka, lokalizacja, receptura, forma działalności czy produkt.

Jakie zatem polskie firmy są uznawane za najstarsze według powyższych kryteriów? 8 czołowych pozycji tego rankingu zaprezentujemy poniżej:

Miejsce 8 – Hotel Pod Trzema Koronami w Toruniu

Znajdujący się w zabytkowej kamienicy przy toruńskim Rynku Staromiejskim, hotel działa pod tym adresem co najmniej od 1697 roku, gdy gościł wdowę po Janie III Sobieskim, czyli królową Marysieńkę. Nazwa hotelu wzięła się od tego, że gościł on łącznie co najmniej trzy koronowane osoby. W 1709 roku nocowali tu król August II Mocny i car Piotr Wielki. W późniejszych czasach nocowali tu choćby Helena Modrzejewska, Zygmunt Krasiński czy Jan Matejko.

Sama kamienica istnieje jeszcze dłużej – od 1480 roku. W XX wieku przywrócono jej pierwotną fasadę, która uległa zmianie po przebudowie w XIX wieku.

Miejsce 7 – Tyskie Browary Książęce Tyskie Browary Książęce - logo

Tradycyjnie już za datę powstania Tyskich Browarów Książęcych przyjmuje się rok 1629, z tego roku pochodzi bowiem pierwszy oficjalny spis majątku browaru. Najnowsze publikacje podają jednak że Tyskie jest, co najmniej, 16 lat starsze, co potwierdza dokument – roczna księga dochodów, która pochodzi z 1613 roku. Na początku działalności, w XVII wieku, browar wytwarzał trzy gatunki piwa: wysyłkowe, drożdżowe i stołowe. Pierwsze było piwem jasnym, warzonym na słodzie pszenicznym lub mieszanym pół na pół ze słodem jęczmiennym, bądź piwem ciemnym, opartym na słodzie jęczmiennym z domieszką żytniego. Jedynie piwo wysyłkowe było trunkiem w dobrym gatunku, przeznaczonym na sprzedaż, pozostałe dwa były to piwa deputatowe, które wypijali głównie piwowarzy i ich rodziny.

Co ciekawe, w dawnych czasach, gdy przez browar przechodziła ulica każdego przechodzącego częstowano piwem. Obecnie ulica znajduje się na terenie browaru, a ta sympatyczna tradycja niestety, nie jest już kultywowana.

W 1861 roku decyzją księcia pszczyńskiego Jana Henryka XI browar przeszedł gruntowną modernizację i znacznie go rozbudowano. Wprowadzono wtedy fermentację dolną i zaczęto produkować piwa: marcowe, tyskie lager, zwyczajne, porter i stosunkowo krótko, piwo bawarskie. Dwa pierwsze były piwami jasnymi i sprzedawano je pod marką Piwo Książęce.

W 1897 roku zakład osiągnął produkcję 10 milionów litrów, przez co stał się jednym z największych browarów Europy. Po I wojnie światowej browar znalazł się na terytorium Polski, a książęta pszczyńscy przyjęli polskie obywatelstwo. Tyski browar w 1918 roku przejął też swoją lokalną konkurencję – Browar Obywatelski.

Przez niegospodarność kolejnego z właścicieli, księcia pszczyńskiego Jana Henryka XV browar w 1934 roku trafił pod zarząd komisaryczny Skarbu Państwa. Po wojnie browar przejęli pracownicy. Jednak produkcję 1 miliona litrów osiąga dopiero w 1973 roku. W okresie prywatyzacji w 1992 roku powołano jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. W 1999 roku z połączenia Lecha i Browarów Tyskich powstała Kompania Piwowarska. Dziś firma ta należy do japońskiego koncernu Asahi Group. Co ciekawe, historyczna część browaru znajduje się pod opieką konserwatora zabytków i jest dostępna dla zwiedzających.

Miejsce 6 – Apteka Rektorska w Zamościu

Założona w 1609 roku przez Szymona Piechowicza apteka mieści się w zabytkowym budynku w narożnym budynku przy Rynku Wielkim w Zamościu. Jest to najstarsza z historycznych aptek funkcjonujących do dziś w Polsce. Jej nazwa wzięła się od jej założyciela, który był rektorem Akademii Zamojskiej. Nadano ją dla uczczenia tradycji w 1976 roku, po dużej renowacji.

Na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku aptece groziła likwidacja, gdyż władze miejskie w prywatyzacyjnym amoku chciały sprzedać kamienicę, w której się mieści. Jednak nie dopuściła do tego postawa firmy Cefarm, której udało się przekonać władze miasta do wyłączenia lokalu apteki z przetargu dotyczącego sprzedaży apteki.

Miejsce 5 – Poczta Polska Skrzynka na listy Poczty Polskiej

Zadania pocztowe realizowano już oczywiście, przed powstaniem Poczty Polskiej, ale sformalizowany kształt nadał jej dopiero król Zygmunt August w 1558 roku, tworząc Pocztę Królewską. Od tego momentu datuje się tradycyjnie istnienie Poczty Polskiej (18 października, dzień utworzenia Poczty Królewskiej, jest świętem pocztowców). Ważne wydarzenie miało także miejsce niemal 300 lat później. 1 marca 1848 – decyzją Poczt Królestwa Polskiego, rozpoczęto przewóz poczty koleją. Pierwszy transport odbył się na trasie z Warszawy do Częstochowy.

Obecnie Poczta Polska nie tylko nadal działa, ale potrafi także skutecznie przeciwstawiać się konkurencji. Niestety, nadal narzekamy na to samo, na co narzekali królowie – na opóźnienia w dostarczaniu przesyłek.

Miejsce 4 – Browar Warka

Piwne tradycje wareckiego piwa sięgają 1478 roku, gdy książę Bolesław V wydał przywilej dający wyłączność na zaopatrzenie swojego dworu w piwo browarowi z Warki. Tradycje te były kontynuowane w zasadzie nieprzerwanie aż po II wojnę światową.

Ciekawostka

Z browarem łączy się słynna anegdota dotycząca nuncjusza papieskiego w Polsce i późniejszego papieża Klemensa VIII. Przebywając w Polsce bardzo zasmakował w wareckim piwie. Twierdził, iż było wyborne, szczypiące, z koloru i smaku do wina podobne. Po powrocie do Rzymu poważnie zachorował. Przy będącym już w bardzo złym stanie Ojcu Świętym czuwali duchowni, którzy odmawiali litanię do Wszystkich Świętych. Gdy na łożu boleści wyszeptał on “Piva di Warka…” czuwający przy nim kardynałowie natychmiast zaczęli modlić się słowami “Santa piva, ora pro nobis” myśląc, iż piva to jakaś polska święta. Chory, słysząc to, wybuchnął śmiechem. W rezultacie wrzód, z powodu którego cierpiał, pękł i nuncjusz zaczął zdrowieć.

Zakończenie działalności i nowy Browar Warka

Jednak z czasem browar podupadał, by ostatecznie zakończyć działalność w 1944 roku. Decyzję o wznowieniu produkcji podjęto w 1968 roku. Rozpoczęto wówczas budowę nowego browaru w Warce. W 1976 roku wyprodukowano pierwsze butelki piwa. Tak, jak inne browary, tak i ten Warecki został sprywatyzowany w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Od 1999 roku browary w Warce wchodzą w skład Grupy Żywiec.

Miejsce 3 – Browar Namysłów

Pierwsza wzmianka o istnieniu namysłowskiego browaru sięga 30 kwietnia 1321 roku, gdy książę oleśnicki i namysłowski, Konrad I podpisał dokument, w którym wspomina się o książęcej słodowni i warzelni w Namysłowie. Kolejny milowy krok to 1862 rok, gdy dawny browar joannitów wykupił August Haselbach z Turyngii. Firma przetrwała do 1944 roku, gdy została przeniesiona do Feldkirchen koło Monachium.

Po wojnie podobnie jak wiele innych przedsiębiorstw zakład znacjonalizowano. W 1945 roku powstały Namysłowskie Zakłady Piwowarsko-Słodownicze, które w 1970 włączono do Opolskich Zakładów Piwowarsko-Słodowniczych. Namysłowski browar przetrwał zawirowania zarówno lat PRL, jak i zmian po 1989 roku. Obecnie Browar Namysłów nadal cieszy piwoszy swoimi trunkami, jednak 1 kwietnia 2019 został przejęty za 500 milionów złotych przez Grupę Żywiec. Roczna produkcja piw z Browaru Namysłów wynosi obecnie około 2 miliony hektolitrów rocznie.

Miejsce 2 – Kopalnia soli „Wieliczka” Kopalnia soli "Wieliczka"

Historia

Najstarszym dokumentem informującym o wydobyciu soli w kopalni sięga czasów Kazimierza Odnowiciela, który w roku 1044 w jednym z dokumentów nazywa Wieliczkę „magnum sal alias Wieliczka”. Z kolei w 1105 roku legat papieski Idzi zatwierdził przywileje klasztoru benedyktynów w Tyńcu do darmowego pobierania soli warzonej. Jednak początek wydobycia soli kamiennej w Wieliczce związany jest się z budową szybu Goryszowskiego. Historycy szacują, że powstał w okolicach 1280 roku.

W 1368 roku król Kazimierz Wielki wydał ordynację górniczą – Statut dla Żup Krakowskich – będącą spisanym zwyczajem praw górniczych. Sól jako dobro luksusowe doprowadziło Wieliczkę w XVI wieku do statusu jednego z największych przedsiębiorstw ówczesnej Europy. W okresie rozbiorów kopalnią zarządzali Austriacy, którzy rozpoczęli wykorzystywanie kopalni, jako obiektu turystycznego. Odwiedził ją nawet Franciszek Józef I. Po wojnie w Wieliczce powstało podziemne sanatorium Kinga. W części kopalni w 1961 roku powstało Muzeum Żup Krakowskich. Z kolei w 1978 roku kopalnia została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO.

Kopalnia soli „Wieliczka” dziś

Wydobycie soli zakończono w Wieliczce w 1996 roku. Dzisiaj nie pozyskuje się już “białego złota” metodami górniczymi, jednak sól jest tu nadal produkowana. Pod ziemią istnieje wiele cieków wodnych, które przesączają się do kopalni. Słodka woda rozpuszcza sól. Każdy wyciek jest odpowiednio oznaczony, opisany i skatalogowany, a woda jest zbierana i odprowadzana w wyznaczone miejsce – do ogromnych zbiorników na poziomie ósmym. Solanka jest następnie wypompowana na powierzchnię do Zakładu Utylizacji Wód Zasolonych, zwanego potocznie “warzelnią”. W tym nowoczesnym zakładzie, uruchomionym w 2003 roku, woda w warunkach bardzo niskiego ciśnienia jest podgrzewana i odparowywana. W efekcie tego procesu uzyskuje się czystą sól warzoną. Trafia ona na stoły domowe, ale ma również inne zastosowania, produkuje się z niej choćby kosmetyki.

Najstarsza polska firma – Miejsce 1 – Kopalnia soli w Bochni

Historia Korytarz w starej kopalni soli

Kopalnia Soli w Bochni mimo, że mniej znana od siostry z Wieliczki, jest od niej starsza, co czyni ją najstarsze wciąż działające przedsiębiorstwo w Polsce. Początki kopalni sięgają 1248 roku, kiedy to prawdopodobnie na drodze pogłębiania istniejących studni solankowych, odkryto pokłady soli kamiennej. Studnie solankowe zlokalizowane w okolicy potoku Babica stały się zalążkiem dwóch szybów Gazaris i Sutoris, w których zaczęto wydobywać sól metodami górniczymi. Wydobycie rozpoczęto w 1251 roku. Odkrycie soli udokumentowano wpisem w roczniku kapituły krakowskiej.

Bocheńska kopalnia była przedsiębiorstwem królewskim, przynoszącym olbrzymie dochody Polsce. Od XIII wieku do 1772 roku wchodziła w skład żup krakowskich. W XIV wieku eksportowano sól na Ruś i na Węgry. W kopalni pracowało od 120 do 150 osób. W XV i XVI wieku kopalnia w Bochni (Żupa bocheńska) w ramach żup krakowskich, a więc wraz z kopalnią soli w Wieliczce, rozwinęła się znacznie – zatrudniając około 500 górników w 1518 roku.

W kolejnych latach kopalnia bocheńska zaczęła stopniowo tracić na znaczeniu na rzecz kopalni zlokalizowanych w północnych rejonach Polski, gdzie złoża były znacznie zasobniejsze i łatwiejsze do eksploatacji. Postępująca modernizacja kopalni – zastępowanie koni maszynami parowymi i elektrycznymi, tradycyjnych narzędzi – elektrycznymi oraz materiałami wybuchowymi spowodowała wyeksploatowanie większości złoża do lat dziewięćdziesiątych XX wieku, a co za tym idzie związanej z tym nieopłacalności wydobycia nastąpiło zaniechanie produkcji na skalę przemysłową.

Kopalnia soli w Bochni dziś

23 czerwca 2013 kopalnia została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO. Współcześnie kopalnia nie prowadzi wydobycia soli spożywczej. Prowadzona jest natomiast produkcja soli kąpielowych. Oprócz tego, w kopalni w Bochni – podobnie jak w Wieliczce – można skorzystać z usług turystycznych.

Jakub Bandura
Jakub Bandura
Redaktor portalu PortfelPolaka.pl. Wiedzę z zakresu rynków finansowych i inwestowania zgłębiał na studiach ekonomicznych. Trader rynku OTC i Forex preferujący handel krótkoterminowy. Entuzjasta statystyki oraz analizy technicznej instrumentów finansowych.

Najnowsze

Zobacz również