Z dorocznego raportu UNESCO pod tytułem “Water for Prosperity and Peace”, opublikowanego z okazji Światowego Dnia Wody wynika, że kryzys wodny zagraża dobrobytowi i pokojowi w społecznościach oraz krajach na całym świecie.
Połowa populacji świata doświadcza poważnego niedoboru wody
Raport na temat Wody na Świecie – koordynowany przez Program UNESCO Oceny Zasobów Wodnych, a firmowany przez UN Water, czyli agendę ONZ do spraw wody – jest prezentowany co roku 22 marca.
Dokument ten opiera się na danych dostarczanych przez kraje członkowskie. Zbiera aktualną wiedzę na temat stanu i sposobów gospodarowania zasobami wody, a także na temat dostępu do urządzeń sanitarnych na świecie.
Tematem najnowszego raportu, zatytułowanego “Water for Prosperity and Peace”, jest analiza współzależności między wodą, dobrobytem i pokojem. Z dokumentu wynika, że w 2022 roku 2,2 miliarda osób żyło bez dostępu do bezpiecznie zarządzanej wody pitnej, a 3,5 miliarda ludzi nie miało dostępu do odpowiednich usług sanitarnych.
Co więcej, około połowa populacji świata doświadcza poważnego niedoboru wody przynajmniej przez część roku, a jedna czwarta cierpi z powodu “ekstremalnie wysokiego” poziomu stresu wodnego, zużywając ponad 80% swojego rocznego odnawialnego zapasu słodkiej wody.
Warto wyjaśnić, że pod pojęciem “stres wodny” kryje się sytuacja, w której zasoby wodne są niewystarczające lub gdy jakość wody nie spełnia podstawowych wymagań ludzi i środowiska.
Woda stanowi podstawę ludzkiego dobrobytu
W raporcie podkreślono też, że woda stanowi podstawę dobrobytu, wpływając na zdrowie, edukację, zatrudnienie, bezpieczeństwo żywnościowe i energetyczne oraz ekosystemy podtrzymujące życie. Autorzy raportu tłumaczą, że “to właśnie dzięki tym korzyściom woda prowadzi do dobrobytu, a sprawiedliwy podział tych korzyści promuje pokój”.
Należy też zauważyć, że kryzysy związane z wodą są ściśle powiązane z wieloma globalnymi wyzwaniami, takimi jak między innymi konflikty zbrojne, pandemie, globalne ocieplenie, hiperinflacja, masowe migracje.
Autorzy raportu wskazują, że “w niemal wszystkich przypadkach najbardziej dotkliwe konsekwencje ponoszą najuboższe i najbardziej narażone grupy społeczne”. Ponadto, okazuje się, że główną przyczyną zanieczyszczenia wody na całym świecie pozostaje rolnictwo.
W raporcie UNESCO możemy przeczytać, że “w krajach o niższych dochodach, gdzie ponad 90% ścieków jest odprowadzanych bezpośrednio do środowiska, bez żadnego oczyszczania, każdego dnia ponad 1000 dzieci poniżej piątego roku życia umiera z powodu chorób spowodowanych zanieczyszczoną wodą pitną”.
Autorzy raportu UNESCO wyjaśniają również złożone związki między wodą a konfliktami zbrojnymi, wskazując, że woda najczęściej była narzędziem, celem lub “ofiarą” działań wojennych, ale rzadko bezpośrednią przyczyną wojen.
UNESCO zwraca jednak przy tym uwagę, że współpraca w zarządzaniu transgranicznymi rzekami, jeziorami i wodami podziemnymi może dawać korzyści na przykład w dzieleniu się kosztami, co z kolei przyczynia się do pokoju i dobrobytu na poziomie lokalnym, narodowym, regionalnym i globalnym.
Kryzys wodny a sztuczna inteligencja
Należy także mieć świadomość, że wraz z rosnącym dobrobytem zwiększa się dostęp do technologii, co wiąże się z korzyściami, ale też z zagrożeniami.
Autorzy raportu wskazują, że z jednej strony sztuczna inteligencja ma potencjał, aby pomóc w zwiększeniu wydajności systemów zaopatrzenia w wodę i urządzeń sanitarnych. Z drugiej strony konieczne jest opracowywanie nowych planów bezpieczeństwa, aby chronić krytyczną infrastrukturę wodną przed ewentualnymi cyberatakami.
W raporcie przypomniano też, że sztuczna inteligencja i powiązane z nią technologie wymagają dużych ilości wody do chłodzenia systemów komputerowych, nie wspominając o (często wodochłonnej) energii niezbędnej do samego zasilania sprzętu. Co ciekawe, oszacowano, że aby odpowiedzieć na 20 zapytań AI, potrzeba 1 litra wody.
Dostępność wody czynnikiem napędzającym wzrost gospodarczy
Autorzy raportu podkreślili ponadto, że dostępność wody od dawna jest uznawana za czynnik napędzający wzrost gospodarczy oraz że około 80% osób skrajnie ubogich żyje na obszarach wiejskich, a ich źródła utrzymania i bezpieczeństwo żywnościowe opierają się na zależnym od wody rolnictwie.
Raport UNESCO przewiduje również, że zmiany klimatu zwiększą częstotliwość i intensywność susz i powodzi i że we wszystkich regionach wystąpią nieodwracalne szkody w ekosystemach słodkowodnych, zaś najpoważniejsze skutki będą odczuwalne w krajach najsłabiej rozwiniętych, na małych wyspach oraz w Arktyce i szczególnie dotkną społeczności tubylcze, drobnych producentów żywności, a także gospodarstwa domowe o niskich dochodach.
Wnioski płynące z raportu UNESCO
Na koniec UNESCO zaznacza, że przedstawione w raporcie dane stanowią ostrzeżenie dla społeczności międzynarodowej. Konieczne jest podjęcie natychmiastowych działań, aby zapewnić bezpieczny dostęp do wody dla wszystkich ludzi na świecie, co stanowi fundamentalne wyzwanie dla współczesnego społeczeństwa.
Z drugiej strony, opisywana publikacja stanowi nie tylko alarmujące wezwanie do działania w obliczu globalnych wyzwań związanych z wodą, ale również daje nadzieję na przyszłość, w której zrównoważone zarządzanie wodą może stanowić podstawę dobrobytu i narzędzie do budowania pokoju, szczególnie w kontekście transgranicznym.
