Z najnowszego raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego pod tytułem „Biznes na wysokich obcasach” wynika, że kobiety w zarządach firm stanowią mniejszość – średnia dla Unii Europejskiej to 34%. Niestety, w Polsce ten odsetek jest wyraźnie niższy – w naszym kraju co czwarte miejsce w zarządzie piastuje kobieta.
Co gorsza, w Polsce kobiety zajmujące najwyższe stanowiska w firmach zarabiają wciąż mniej niż mężczyźni na tym samym szczeblu. Ponadto, panie rzadziej niż panowie decydują się w naszym kraju na prowadzenie własnej firmy.
Luka płacowa istnieje też na najwyższych stanowiskach
Jako że wzrost udziału kobiet w zarządach firm jest dość powolny, Unia Europejska przyjęła regulacje obligujące firmy do posiadania zarządów, w których do czerwca 2026 roku minimum 40% stanowisk dyrektorów niewykonawczych lub 33% wszystkich stanowisk kierowniczych będą stanowili przedstawiciele niedostatecznie reprezentowanej płci – czyli zazwyczaj kobiet.
Przedstawiciele Polskiego Instytutu Ekonomicznego zaznaczają jednak, że luka płacowa na stanowisku dyrektorów generalnych i zarządzających wciąż istnieje i w 2022 roku wynosiła 14%.
Oznacza to, że wynagrodzenie kobiet jest średnio 14% niższe niż mężczyzn zatrudnionych na tym samym stanowisku, przy czym największe różnice występują w grupie wiekowej 55-59 lat.
Kobiety rzadziej niż mężczyźni zakładają firmy
Ponadto, z raportu „Biznes na wysokich obcasach” wynika, że panie w Polsce rzadziej niż panowie, lecz jednocześnie częściej niż średnio w Unii Europejskiej, zakładają również własne działalności gospodarcze. Okazuje się, że pod koniec 2023 roku kobiety były właścicielkami 34% wszystkich aktywnych jednoosobowych działalności gospodarczych.
W Unii Europejskiej na własną firmę decyduje się 10% pracujących kobiet (wobec 17% mężczyzn), a w Polsce – 13% (wobec 23% mężczyzn). Warto dodać, że kobiety częściej rzadziej niż mężczyźni zatrudniają pracowników.
Według przewodniczącej Rady Głównej Konfederacji Lewiatan, Henryki Bochniarz, “fakt, że mimo wysiłków zmierzających do zwiększenia różnorodności płciowej w biznesie kobiety nadal stanowią zdecydowaną mniejszość we władzach firm, to efekt wielu wciąż pokutujących stereotypów społecznych, na które nakładają się bariery ekonomiczne i psychologiczne. Wciąż są także branże uważane za typowo męskie, w których udział kobiet to rzadkość”.
Co ciekawe, zgodnie z danymi Eurostatu za 2023 rok, przeanalizowanymi i zaprezentowanymi przez głównego ekonomistę VeloBanku, Piotra Araka, istnieją jednak trzy sektory, w których to panie prowadzą większość firm.
Okazuje się, że największy odsetek dotyczy medycyny, gdzie lekarki, dentystki, pielęgniarki i inne specjalistki tego sektora prowadzą swoje gabinety lub działalności współpracujące z większymi usługodawcami. Kobiet-właścicielek jest tu aż 71%.
Podobny odsetek występuje w sekcji “pozostałych usług”, gdzie jedną z kategorii są podmioty z branży beauty, czyli salony fryzjerskie i kosmetyczne. Tutaj kobiety stanowią 67% przedsiębiorców. Co więcej, również obszarze edukacji, czyli szkół, przedszkoli i placówek edukacyjnych, panie obejmowały w zeszłym roku 52% firm.
Jaki odsetek kobiet zarządza spółkami giełdowymi?
Autorzy raportu „Biznes na wysokich obcasach” zwrócili również uwagę, że w Polsce udział kobiet na stanowisku prezesek zarządu dużych firm giełdowych jest wielokrotnie wyższy niż średnio w Unii Europejskiej – w naszym kraju wynosi on 28%, natomiast w UE – zaledwie 8%.
Niestety, jednocześnie z raportu “Kobiety w spółkach giełdowych. Indeks Fundacji Liderek Biznesu” wynika, że pod koniec 2022 roku aż 74,2% spółek giełdowych spoza największych indeksów Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie w ogóle nie miało kobiet w zarządzie, a 46,9% nie miało pań w radzie nadzorczej.
Jak kobiety zarządzają firmą?
Przedstawiciele Polskiego Instytutu Ekonomicznego szukali odpowiedzi na pytanie, czy kobiety inaczej zarządzają firmą, analizując wyniki badań ankietowych przeprowadzonych wśród ponad 600 funkcjonujących w Polsce firm, z których połowa była zarządzania przez kobiety, a połowa – przez mężczyzn.
Wyniki otrzymane z firm zarządzanych przez kobiety porównano z wynikami przedsiębiorstw zarządzanymi przez mężczyzn. Choć może wydawać się to zaskakujące, badanie jednoznacznie wykazało, że płeć absolutnie nie różnicuje sposobu zarządzania firmą.
Kierownik Zespołu Foresightu Gospodarczego w Polskim Instytucie Ekonomicznym, dr Katarzyna Dębkowska przekazała, że “menedżerki i menedżerowie wskazali na te same czynniki konkurencyjności firmy na rynku”.
Dr Katarzyna Dębkowska podkreśliła przy tym, że “dla obu grup kluczowymi czynnikami konkurencyjności są dobra atmosfera w firmie oraz kondycja finansowa i tak samo bardzo ważne są kompetencje pracowników”.
Kierownik Zespołu Foresightu Gospodarczego w PIE dodała również, że “w kwestii ważności pozycji lidera w budowaniu konkurencyjności zarówno kobiety, jak i mężczyźni są względnie zgodni, jednak wyższy jest odsetek wskazań na ważną rolę lidera wśród odpowiedzi biznesmenów”.
Kobiety kładą większy nacisk na wizerunek firmy i działania marketingowe
Ekspertka zaznaczyła też, że kobiety nieco częściej niż mężczyźni wskazują na wizerunek firmy i intensywne działania reklamowe i promocyjne oferty firmy. Ostatecznie, zdaniem dr Katarzyny Dąbkowskiej eksperyment pokazał, że nie płeć warunkuje styl zarządzania firmą, a charakter firmy, kultura organizacyjna, przestrzeń w której funkcjonuje przedsiębiorstwo, a także ekonomiczne otoczenie podmiotu.
Kobiety i mężczyźni zarządzający firmami wskazali bowiem na te same główne bariery prowadzenia biznesu – czyli koszty pracownicze, niepewność, ceny energii. Panie i panowie podejmują też te same kluczowe działania biznesowe – zacieśnianie relacji z klientami, budowanie relacji z partnerami biznesowymi oraz inwestycje w kapitał ludzki.
Eksperci podkreślili ponadto, że różnice między firmami zarządzanymi przez kobiety i mężczyzn dotyczą jedynie liczby wskazań na poszczególne aktywności. W raporcie „Biznes na wysokich obcasach” możemy przeczytać, że “tam, gdzie na czele stała kobieta, ważnymi działaniami firm były przedsięwzięcia mające na celu zmniejszanie szkodliwego oddziaływania na środowisko przyrodnicze, zakup oprogramowania i baz danych, inwestycje w zmiany procesów zarządczych i kapitał organizacyjny, które sprzyjały budowie kultury firmy i poprawie skuteczności zarządzania przedsiębiorstwem”.
Przedstawiciele Polskiego Instytutu Ekonomicznego zaznaczyli przy tym, że “natomiast firmy zarządzane przez mężczyzn przywiązywały więcej uwagi do wprowadzania nowych produktów i usług, rozwoju sprzedaży online, uruchamiania nowych łańcuchów dostaw oraz działalności na rynku zagranicznym. Może to wskazywać na większą determinację mężczyzn do rozwoju i ekspansji firmy”.
Kobiety ostrożniej planują przyszłą sytuację finansową firmy
Autorzy raportu „Biznes na wysokich obcasach” zwrócili również uwagę, że “w 2024 roku mniej firm niż w latach poprzednich przewiduje dobrą i bardzo dobrą własną sytuację finansową”.
Zdaniem przedstawicieli Polskiego Instytutu Ekonomicznego “Można jednak zauważyć większą ostrożność kobiet w planowaniu przyszłej sytuacji finansowej firmy, gdyż w grupie przedsiębiorstw zarządzanych przez kobiety jest więcej jednostek, które nie potrafią określić swojej przyszłej sytuacji finansowej”.
