Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie

Udostępnij

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie – głównie z powodu swojego nadal dość krótkiego stażu na rynku – mocno odstaje od światowych gigantów pokroju Wall Street. Mimo tego jest największą giełdą w Europie Środkowo-Wschodniej. Dziś przybliżymy wam jej historię, sposób działania, funkcjonowanie, strukturę, najistotniejsze wydarzenia z nią związane i najważniejsze – odpowiemy, jak na niej zadebiutować.

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie – historia

Choć GPW w obecnej formie jest dość nowym zjawiskiem, na polskich ziemiach już wcześniej podejmowano próby stworzenia tego typu miejsca, w ramach którego byłby możliwy obrót papierowymi wartościowymi.

Pierwsza giełda papierów wartościowych na naszych ziemiach powstała także w Warszawie, tuż po okresie wojen napoleońskich – 12 maja 1817 roku. Z perspektywy dzisiejszego inwestora, jej model działania musiałby zostać uznany za zabawny. Handlowano bowiem tylko w godzinach pomiędzy 12.00 a 13.00. Obiektem handlu były weksle i obligacje. Moda na akcje pojawiła się dopiero w drugiej połowie XIX w.

Ciekawym zjawiskiem był sposób funkcjonowania w dwudziestoleciu międzywojennym. Wtedy warszawska giełda papierów wartościowych miała konkurencje. Powstały także podobne takie miejsca w Katowicach, Krakowie, Lwowie, Łodzi, Poznaniu i Wilnie. Aż 90 proc. obrotu zachodziło jednak w stolicy.

Po II wojnie światowej istnienie giełdy papierów wartościowych w Polsce „gryzło się” z modelem gospodarki PRL, więc taki rynek de facto nie istniał. Dopiero we wrześniu 1989 r. nowy, niekomunistyczny rząd rozpoczął prace dot. reaktywacji GPW.

W dniu 22 marca 1991 r. Sejm uchwalił niezwykle ważną ustawę „Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych”. Nowe przepisy dały podstawę prawną do funkcjonowania domów maklerskich, giełdy, funduszy powierniczych i Komisji Papierów Wartościowych.

Kolejna ważna data transformacji to 12 kwietnia 1991 r. Wtedy Minister Przekształceń Własnościowych i Minister Finansów podpisali wspólnie akt założycielski Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Już 16 kwietnia zorganizowano inauguracyjną sesję giełdową, w której wzięło udział 7 domów maklerskich. Na starcie notowano tylko akcje 5 spółek. Zarejestrowano 112 zleceń kupna i sprzedaży. Łączny obrót był kuriozalnie niski: wyniósł 1 990 zł (około 2 tys. USD).

GPW S.A.

Dziś polska Giełda Papierów Wartościowych – choć nadal nie jest gigantem w skali globu – pozostaje największą giełdą w swoim regionie Europy Środkowo-Wschodniej.

Dnia 9 listopada 2010 r. GPW stała się także spółką publiczną notowaną na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Zgodnie z opisem spółki:

„Spółka organizuje obrót instrumentami finansowymi. Przedmiotem handlu na giełdzie są papiery wartościowe: akcje, obligacje, prawa poboru, prawa do akcji, certyfikaty inwestycyjne oraz instrumenty pochodne: kontrakty terminowe, opcje, jednostki indeksowe. Prowadzi obrót instrumentami finansowymi na dwóch rynkach – głównym oraz NewConnect. Grupa GPW, poprzez Towarową Giełdę Energii, prowadzi jeden z najpłynniejszych rynków energii elektrycznej w Europie. Poza energią elektryczną, na rynku towarowym oferowany jest obrót gazem ziemnym, prawami majątkowymi do świadectw pochodzenia oraz uprawnieniami do emisji CO2.”

Funkcjonowanie Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie

Podstawą funkcjonowania GPW jest obrót akcjami spółek. Jak jednak wprowadzić swoją firmę na giełdę? Podstawowym wymogiem – co oczywiste – jest posiadanie spółki akcyjnej. Czytając regulamin giełdy, dowiadujemy się, że na rynek mogą trafić akcje, których „zbywalność nie jest ograniczona”. Drugim warunkiem jest to, by kapitały własne emitenta akcji były o równowartości minimum 60 mln złotych (lub 15 mln euro). Trzeba także spełnić warunki formalne, tj. przygotować prospekt emisyjny, który z kolei musi zostać zatwierdzony przez Komisję Nadzoru Finansowego. Kolejnym oczywistym warunkiem (o którym jednak warto wspomnieć) jest to, że w stosunku do emitenta nie może być prowadzone postępowanie upadłościowe lub likwidacyjne.

GPW nadzoruje Rynek Główny z akcjami, certyfikatami inwestycyjnymi czy instrumentami pochodnymi, i NewConnectu, na którym odbywa się obrót akcjami spółek z sektora nowych technologii.

Wszelkie notowania giełdowe wyraża się poprzez indeksy giełdowe. Indeks giełdowy jest „statystycznym, syntetycznym i konwencjonalnym miernikiem rynku papierów wartościowych przedstawiającym poziom oraz zmiany ustalonej, według przyjętych zasad, wartości portfela papierów wartościowych reprezentującego cały rynek, jego wyróżnioną część lub wyróżnione części więcej niż jednego rynku”. Dzięki takim wskaźnikom łatwiej jest inwestorom ocenić stan danego rynku.

Na GPW można nabyć akcje 464 spółek (w tym tylko 51 zagranicznych). Ich łączna kapitalizacja wynosi 1,203 bln złotych. Z tego 590 mld przypada na spółki krajowe, z kolei aż 597 mld na spółki zagraniczne. Warto zauważyć, jaka dysproporcja dzieli średnią kapitalizację spółki polskiej i zagranicznej.

Prezesi i struktura

Władzami spółki GPW w Warszawie są:

  • Walne zgromadzenie,
  • Rada nadzorcza (Radą Giełdy),
  • Zarząd Giełdy.

Obowiązki zarządu zawarto w Kodeksie spółek handlowych. Do jego głównych zadań należy:

  • dopuszczanie do obrotu giełdowego papierów wartościowych,
  • określanie zasad wprowadzania papierów wartościowych do obrotu,
  • nadzór nad maklerami giełdowymi.

Zarząd giełdy składa się obecnie z pięciu osób. Jego pracami kieruje prezes, który jest wybierany przez walne zgromadzenie. Obecnie jest nim Marek Dietl, zaś jego zastępcą Jacek Fotek. Zarząd dziś uzupełniają jeszcze: Izabela Olszewska, Piotr Borowski i Dariusz Kułakowski.

Najważniejsze wydarzenia na GPW

Choć GPW w Warszawie w skali świata jest dość młodą giełdą, warto wymienić kilka najważniejszych wydarzeń z jej historii.

Debiutancka sesja giełdowa

Tak jak wspomnieliśmy na początku, pierwsza sesja na GPW miała miejsce 16 kwietnia 1991 roku. Debiutującymi spółkami były: Kable, Krosno, Exbud, Tonsil i Próchnik. Mimo stosunkowo niewielkiej kapitalizacji początkowej, popularność tego sposoby zarabiania w Polsce rosła. Warto dodać, że początkowo sesje giełdowe odbywały się tylko raz w tygodniu.

Sesje codzienne i WIG20

Dopiero od 3 października 1994 r. GPW zdecydowało się działać codziennie. Od 16 kwietnia zaczął też funkcjonować indeks cenowy WIG20. Pierwszego dnia w indeksie znalazły się spółki: ING Bank Śląski, Elektrim, WBK, Wedel, BRE Bank, Żywiec, Polifarb Cieszyn, Millennium, Vistula, Mostostal-Export, Universal, Okocim, Exbud, Próchnik, Wólczanka, Kable, Swarzędz, Irena, Sokołów oraz Krosno.

Notowania ciągłe i WARSET

8 lipca 1996 r. zaczęto wprowadzać akcje do notowań ciągłych. W 2000 roku wystartował system giełdowy WARSET. Dawał on inwestorom nowe możliwości m.in. lepszą obserwację arkusza oraz znacznie szybszy transfer zleceń do systemu giełdowego oraz ich realizację.

Instrumenty pochodne

Rynek instrumentów pochodnych na GPW uruchomiono z kolei 16 stycznia 1998 roku. Wtedy to na parkiecie zadebiutowały kontrakty terminowe dot. indeksu WIG20.

Spółki zagraniczne

Do jesieni 2003 roku na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie można było nabyć tylko akcje polskich spółek. W październiku tamtego roku na warszawskim parkiecie pojawiły się papiery wartościowe Banku Austria Creditanstalt AG.

NewConnect i Catalyst

Kolejny wielki przełom miał miejsce w sierpniu 2007 roku, gdy uruchomiono NewConnect – rynek dot. akcji innowacyjnych firm. Zadebiutowały na nim: Digital Avenue, S4E, ViaGuara, Virtual Vision oraz Wrocławski Dom Maklerski.

30 września 2009 roku uruchomiono też rynek dłużnych instrumentów finansowych Catalyst. Chciano w ten sposób stworzyć platformę do handlu instrumentami dłużnymi dla inwestorów chcących ulokować swoje środki, ale też emitentów, którzy poszukują kapitału na finansowanie swojego rozwoju.

Prywatyzacja

W listopadzie 2010 roku na Giełdzie Papierów Wartościowych trafiły akcje… samej GPW. Oferta w znaczący sposób zainteresowała inwestorów. Zarejestrowano ponad 323 tysiące zapisów na akcje. Oznaczało to popyt aż ponad 25-krotnie przewyższający liczbę akcji przeznaczonych na handel.

Demontaż OFE

Jedną z najbardziej kontrowersyjnych decyzji rządu PO-PSL był tzw. „demontaż OFE”, który miał miejsce w 2013 roku w ramach „reformy” systemu emerytalnego. Połowa oszczędności zgromadzonych w OFE została przekazana do ZUS-u i umorzona.

Niestety w efekcie negatywnie odbiło się to na GPW. Można było zaobserwować znaczący spadek dopływu krajowych funduszy na warszawską giełdę. W konsekwencji źle odbiło się to na płynność rynku.

Podsumowanie

Choć GPW w Warszawie nie jest jeszcze w czołówce światowych giełd (od Wall Street dzielą ją długie lata doświadczenia, a przez to i zaufania polskich oraz zagraniczny inwestorów), pozostaje najważniejszą giełdą regionu. Stosunkowo niskie wyceny, np. polskich spółek na niej notowanych, mogą okazać się ciekawą alternatywą inwestycyjną w czasie przeceny zachodnich rynków.

Można odnieść wrażenie, że jeszcze dzisiaj polska giełda nie wykorzystuje też w pełni potencjału, jaki posiada NewConnect. Możliwe, że w tym zakresie coś się zmieni.

Kolejne lata będą zapewne dla giełdy wielkim wyzwaniem i pokażą jak jej zarząd wykorzysta szanse, jakie przed nią stoją.

Jacek Walewski
Jacek Walewski
Redaktor naczelny serwisu PortfelPolaka.pl. Pasjonat gospodarki i przemian, jakie w niej zachodzą. Publicysta oraz promotor walut cyfrowych i technologii blockchain.

Najnowsze

Zobacz również