Fundraising to termin pochodzący z języka angielskiego, który u nas w kraju wciąż nie jest powszechnie rozumiany. Z pewnością większość osób spotkała się z tym określeniem, lecz wiele z nich nie wie co on w praktyce oznacza. Najczęściej kojarzymy go z pozarządowymi organizacjami non-profit. I całkowicie słusznie. Co więcej, niemal każdy z nas w mniejszym lub większym stopniu zetknął się z fundraisingiem w swoim życiu lub nawet samodzielnie stosował metody z nim związane.
Na czym zatem polega fundraising? Jak jest uregulowany prawnie? Jaką obecnie rolę pełni fundraising w pozarządowych organizacjach non-profit? Czym jest kampania fundraisingowa i jakie mamy ich rodzaje? Na te pytania odpowiedzi zostaną udzielone poniżej:
Fundraising – co to?
Definicja
Termin fundraising pochodzi z języka angielskiego i jest połączeniem wyrazów fund – fundusze oraz raise – zbierać. W obiegowej definicji fundraising nazywany jest “proszeniem o wsparcie”. To bardzo duże uproszczenie, gdyż tak naprawdę należy rozumieć fundraising jako profesjonalne, precyzyjne i systematyczne działania mające na celu pozyskanie środków i funduszy niezbędnych do realizacji misji danej organizacji. Jest to korzystny z perspektywy organizacji proces, który opiera się przede wszystkim na przemyślanej, skutecznej, długofalowej strategii. Fundraising powinien być oczywiście etyczny i zgodny z obowiązującym w danym kraju prawem. Działanie to wymaga także konsekwentnego budowania relacji z partnerami – zarówno prywatnymi jak i publicznymi.
Ken Burnett, międzynarodowy konsultant ds. fundraisingu i marketingu organizacji pozarządowych oraz autor wielu książek o fundraisingu, pisze w jednym ze swoich bestsellerów, że fundraising nie polega na proszeniu o pieniądze, tylko na inspirowaniu darczyńców i sprawianiu, żeby uwierzyli, że mogą zmienić świat. Osoby zarządzające największymi organizacjami non-profit całkowicie zgadzają się z tą tezą.
Kto działa w ramach fundraisingu? 
W ramach fundraisingu organizacje pozarządowe mają więc za zadanie opracowanie i wdrożenie długofalowej strategii, ale w powodzeniu przedsięwzięcia bierze udział cała organizacja, która uzyskuje pomoc, dbając codziennie o wizerunek i komunikację. Z fundrasingu korzystają organizacje charytatywne, religijne, szpitale, hospicja, szkoły oraz wszystkie inne podmioty prowadzące działalność społecznie użyteczną. Najbardziej znane w Polsce kampanie fundraisingowe to Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy czy Pajacyk.
W opinii publicznej wciąż panuje szkodliwe przekonanie, że fundraisingiem mogą zajmować się wyłącznie duże i dobrze prosperujące organizacje pozarządowe. Sęk w tym, że największego wsparcia potrzebują mniejsze organizacje non-profit, w końcu to właśnie dzięki niemu będą mogły się rozwijać.
Fundraising – regulacje prawne
Źródła, z których dana organizacja pozarządowa może pozyskiwać fundusze na swoją działalność, określa jej statut. Niektóre działania fundraisingowe regulują również rozporządzenia zewnętrzne. Dla przykładu, w Polsce przebieg zbiórek publicznych, czyli gromadzenia datków w postaci gotówki lub innych dóbr na cele dobroczynne, reguluje Ustawa z dnia 14 marca 2014 roku o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych.
W niektórych krajach pewne działania fundraisingowe wymagają uzyskania specjalnych zezwoleń od władz rządowych lub samorządowych, wszystkie zaś działania finansowe organizacji pozarządowych podlegają obowiązkowi sprawozdawczości. Fundacje mają coroczny obowiązek sporządzenia sprawozdania finansowego i przesłania go do swojego organu kontroli oraz podania do wiadomości publicznej, choćby za pomocą publikacji w Internecie.
Fundraising – uwarunkowania etyczne
16 października 2006 roku podczas IV Międzynarodowego Szczytu Fundraisingu w Noordwijkerhout, w Holandii przedstawiciele organizacji fundraisingowych z 24 państw uchwaliły dokument regulujący standardy etyczne pozyskiwania funduszy na cele dobroczynne. Kodeks etyczny kładzie nacisk na wykorzystywanie środków zgodnie z wolą darczyńców, transparentność, uczciwość, zgodność z prawem oraz obowiązek sprawozdawczości.
Dodatkowo, stanowczo odradza on fundraiserom pracę na tak zwany procent, czyli otrzymywania wynagrodzenia stanowiącego pewien procent od pozyskanych funduszy. Zaleca się natomiast, aby fundraiser otrzymywał z góry ustalone wynagrodzenie.
Kodeksy krajowe
Polska Deklaracja Etyczna Fundraisingu została przyjęta w październiku 2011 roku. Jej brzmienie nawiązuje do deklaracji europejskich oraz amerykańskiej. W wielu krajach fundraiserzy stworzyli własne kodeksy etyczne, regulujące w jaki sposób będą pozyskiwać fundusze na cele dobroczynne. Dla przykładu w rosyjskim kodeksie etycznym zwraca się dodatkowo uwagę na ochronę praw beneficjenta i dobrowolność darowizn, zaś czeski kodeks etyczny fundraisingu zaleca między innymi dziękowanie za dary oraz wykorzystywanie ich w sposób gospodarny i odpowiedzialny.
Znaczenie fundraisingu dla pozarządowych organizacji non-profit 
Fundraising gwarantuje rozwój organizacji, dlatego każda pozarządowa organizacja non-profit, która zamierza odnieść sukces sukces, prowadzi działania fundraisingowe. I nic dziwnego, ponieważ NGO, która pragnie prowadzić działania charytatywne, potrzebuje środków finansowych. Bez nich nie jest w stanie realizować celów statutowych i swojej misji.
Fundraising jest najlepszą i jedną z najskuteczniejszych dostępnych dróg rozwoju i pozyskania funduszy. Nie tylko walory finansowe świadczą jednak na korzyść stosowania tej metody. Decyzja o wdrożeniu fundraisingu do organizacji ma także znaczenie, jeśli chodzi o podniesienie jakości wszystkich obszarów, w których działa.
Skuteczny fundraising wymaga stałego monitorowania efektów, a co za tym idzie – rozwija się system raportowania wewnętrznego. Ostatecznie darczyńca musi mieć pewność, że misja organizacji równa się jakości i autentyczności. Fundraising to tak naprawdę konkurowanie o darczyńcę na rynku, na którym konkurencja jest dziś naprawdę spora.
Rodzaje kampanii fundraisingowych
Wyróżniamy cztery podstawowe rodzaje kampanii fundraisingowych:
- Direct mail fundraising (listy fundraisingowe)
- Direct e-mail fundraising
- Direct debit
- Kampania 1% podatku.
Direct mail fundraising
Direct mail fundraising to metoda, która wykorzystuje zasady bezpośredniego marketingu. Polega ona na rozsyłaniu do osób z bazy danych organizacji non-profit uprzednio przygotowane, spersonalizowane listy z prośbą o finansowe wsparcie danej działalności. Zważywszy na koszty druku i wysyłki kluczowym zadaniem jest optymalizacja materiałów fundraisingowych i bazy do wysyłki w taki sposób, aby kampania przyniosła organizacji maksymalne zyski przy jednoczesnym zminimalizowaniu ryzyka.
Według badań, procent potencjalnych darczyńców, którzy zdecydują się na przekazanie darowizny plasuje się w przedziale od 1,5% do 5%. Przy kampaniach zoptymalizowanych przez fundraiserów oraz dobrych relacjach łączących daną organizację z darczyńcami, procent odpowiedzi może plasować się w przedziale od 5% do 15%. Ostateczna kwota pozyskana w kampanii zależy od:
- Wielkości bazy
- Jakości materiałów
- Zaufania społecznego, którym się cieszy organizacja
- Relacji, jakie uprzednio zbudowano z darczyńcami.
Direct e-mail fundraising 
Direct e-mail fundraising to działanie analogiczne do direct mail fundraisingu, jednak wykonywane przy pomocy Internetu. Obecnie 7% wszystkich darowizn przekazanych na cele charytatywne w Stanach Zjednoczonych pochodzi właśnie z kampanii direct e-mail.
Direct debit
Direct debit polega z kolei na przeprowadzaniu bezpośrednich rozmów z potencjalnymi darczyńcami – zarówno na ulicy oraz w miejscach publicznych, jak i również w ich domach czy mieszkaniach. Statystycznie aż 31% wszystkich darowizn przekazywanych na cele charytatywne jest rezultatem kampanii direct debit.
Kampania 1% podatku
Kampania 1% podatku bazuje na mechanizmie pozwalającym przekazać 1% podatku dla organizacji pożytku publicznego. W 2018 roku Polacy przekazali w ten sposób ponad 870 milionów złotych. Kampania 1% podatku prowadzona jest w czasie rozliczenia PIT, czyli od stycznia do końca kwietnia. Jej celem jest nakłonienie jak największej liczby podatników do przekazania 1% podatku dla danej organizacji pożytku publicznego.
Efekty fundraisingu
Fundraising przynosi zarazem korzyści społeczne, jak i ekonomiczne. Jest zaplanowanym, długotrwałym i koordynowanym przez specjalistę procesem inwestycyjnym. Dlatego nie należy przez pojęcie kampanii fundraisingowych rozumieć okazjonalnie zdobytych dotacji ani przypadkowych, pojedynczych wpłat od darczyńców.
Niektóre działania fundraisingowe – jak choćby budowanie bazy stałych darczyńców – wymagają długoletnich prac oraz poniesienia kosztów inwestycyjnych w początkowej fazie projektu. Nie istnieją wytyczne jaki procent swojego budżetu organizacja pozarządowa może przeznaczyć na fundraising, jednak kodeks etyczny zaleca aby informować darczyńców o kosztach prowadzonych kampanii.
Fundraising w ujęciu ekonomicznym
W zakresie analizy ryzyka ekonomicznego fundraising podlega analogicznym zasadom jak kampanie marketingowe i sprzedażowe. Fundraiserzy uwzględniają rachunek zysków i strat oraz rachunek kosztów działań. Ponadto fundraising wymaga właściwego zarządzania ryzykiem związanego ze specyfiką pozarządowych organizacji non-profit w zakresie elementów takich jak:
- Wykorzystanie darowizny zgodnie z wolą darczyńcy
- Wizerunek organizacji i rozumienie jej misji
- Transparentna działalność
- Prowadzenie kampanii fundraisingowych zgodnie z obowiązującym prawem.
Kim jest fundraiser?
Z tego powodu wiele pozarządowych organizacji non-profit poszukuje fundraisera – specjalisty z dziedziny fundraisingu, który pomógłby skutecznie pozyskać dodatkowe środki na realizację celów statutowych. Dobry fundraiser cechuje się przede wszystkim wiedzą z zakresu marketingu i zacięciem sprzedażowym, które jest absolutnie niezbędne podczas pozyskiwania darczyńców. Fundraiser powinien być również osobą niezwykle komunikatywną i odporną na sytuacje stresowe, być zorientowany na cel oraz ambitny. Organizacje, którym zależy na rozwoju, powinny na stanowisko fundraisera zatrudnić osobę kompetentną, będącą w stanie działać na podstawie dobrze przygotowanej strategii.
Podsumowanie
Nie wolno zatem zapominać, że fundraising to inwestycja w przyszłość organizacji i tak też powinno być to zagadnienie traktowane. Ponadto, aby fundraising był skuteczny, wymagane jest szczere zaangażowanie całego zespołu i uzdolniony fundraiser. W końcu mówimy tutaj o proces zakorzeniania się w pewnym otoczeniu i ciągłej współpracy z nim, polegającej na zdobywaniu funduszy na określony cel społeczny.
