Gdy płynność finansowa zanika a zobowiązania nie są spłacane, w naszym życiu może pojawić się komornik. Z całą pewnością taka osoba nie jest pozytywnie kojarzona i z reguły pragniemy omijać ją szerokim łukiem. Egzekucja komornicza to absolutna ostateczność w postępowaniu o odzyskanie zaległych wierzytelności. Ma ona na celu odzyskanie długów poprzez zajęcie mienia czy wynagrodzenia dłużnika. Jak wygląda procedura? Co może komornik i jakie działania podejmuje? Przekonamy się poniżej:
Jak działa egzekucja komornicza?
Rozpoczęcie egzekucji komorniczej to ostatni etap procesu windykacji należności. Zazwyczaj więc zostaje ona zainicjowana przez wierzyciela, który wyczerpał już inne możliwości odzyskania pieniędzy. Komornik jest jedynie osobą wykonującą wyrok (z klauzulą wykonalności) wydany przez organy sądowe. Dochodzi do niej, kiedy dłużnik uchyla się od podjęcia tego obowiązku albo nie zdołał wypracować z wierzycielem satysfakcjonującego obie strony kompromisu. Warto mieć przy tym świadomość, że zaangażowanie komornika może mieć miejsce wyłącznie na skutek nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności przez sąd, a sam komornik działa na zlecenie wierzyciela. Ten etap poprzedza jednak długi okres, w którym można dojść do porozumienia i w wielu przypadkach da się uniknąć takiego scenariusza.
Najpierw poinformowanie, później spisanie
Egzekucja komornicza zawsze rozpoczyna się od pisemnego powiadomienia dłużnika (zwykle drogą listowną) o toczącej się sprawie, a następnie o rozpoczęciu procesu egzekucji. Pierwszym krokiem egzekucji komorniczej to spisanie wszystkiego, co posiada osoba, wobec której wszczęto postępowanie. Dłużnik ma obowiązek ujawnić cały majątek. Warto pamiętać, że ukrywanie go może skutkować nałożeniem kary finansowej. Podobnie jak na każdym innym etapie procesu windykacji, również w tym przypadku największe korzyści przynosi współpraca i chęć wywiązania się ze swoich zobowiązań.
Co zwykle zajmuje komornik?
Egzekucja komornicza polega w większości przypadków na zajęciu określonej części wynagrodzenia za pracę. Komornik ma jednak prawo egzekwowania należności z renty, emerytury i majątku dłużnika. Co ważne, komornik może również zająć rachunek bankowy dłużnika, nawet jeżeli jego właścicielem jest współmałżonek.
Jeśli zajmuje nieruchomość lub inne cenne elementy majątku, dokonuje ich wstępnego oszacowania. Kolejnym krokiem jest uzyskanie wyceny od biegłego rzeczoznawcy, co umożliwia wystawienie mieszkania, domu czy przedmiotów na publicznej licytacji.
Komornik nie decyduje
Co ważne, sam komornik nie decyduje o tym, co zajmie, tylko działa na podstawie złożonego przez wierzyciela wniosku o wszczęcie egzekucji oraz tytułu wykonawczego, wydanego przez sąd. Natomiast nawet jeśli okaże się, że wskazane w tych dokumentach źródła nie będą wystarczające dla uregulowania należności, komornik nie może samowolnie zadecydować o zajęciu dodatkowych środków.
Czego nie może zająć komornik?
Warto zwrócić uwagę, że dłużnik jest w pewien sposób chroniony, ponieważ prowadzona egzekucja komornicza nie może pozbawić go środków niezbędnych do codziennego funkcjonowania. Pewne przedmioty są wyłączone od zajęcia. Egzekucji nie podlegają więc:
- Żywność i opał niezbędne dłużnikowi i jego rodzinie na okres miesiąca
- Przedmioty domowe codziennego użytku
- Ubrania i bielizna
- Pościel
- Narzędzia i przyrządy niezbędne do pracy zarobkowej i nauki
- Przedmioty służące do praktyki religijnej
- Dokumenty osobiste, odznaczenia
- Rzeczy codziennego użytku, które mogą być sprzedane po niższej cenie, a dla dłużnika przedstawiają dużą wartość
- Lekarstwa, niezbędny sprzęt medyczny na okres trzech miesięcy
- Określona liczba zwierząt gospodarskich potrzebnych do wyżywienia rodziny (jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce), wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów
Dodatkowo w przypadku dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę komornik zajmuje pieniądze w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty; a u dłużnika nie otrzymującego stałej płacy – pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie.
Ponadto, egzekucji komorniczej nie podlegają także świadczenia alimentacyjne, wychowawcze i rodzinne, dodatki pielęgnacyjne, rodzinne i porodowe oraz inne świadczenia, w tym także fundusze uzyskane w ramach programu 500+.
Zajęcie wynagrodzenia – ograniczenia
Egzekucja komornicza z wynagrodzenia również podlega pewnym ograniczeniom – nie może ono zostać zajęte w całości. To, jaka kwota będzie przekazywana komornikowi, zależy od charakteru długów. Największa część jest ściągana w przypadku niepłaconych alimentów – nawet 60% wysokości pensji. W pozostałych sytuacjach ściągana jest nie więcej niż połowa wynagrodzenia.
Co może zająć komornik?
Ruchomości
Poza wynagrodzeniem komornik najczęściej zajmuje należące do dłużnika ruchomości. Wśród możliwego do poddania egzekucji sprzętu znajduje się AGD, RTV, pojazdy mechaniczne, komputery i wyposażenie mieszkania. Co ważne, dla komornika nie jest istotne, do kogo należy ruchomość, nie ma on także obowiązku sprawdzać tego stanu rzeczy. Dlatego, więc jeśli zdarzy się, że egzekucja dotknie sprzętu będącego własnością kogoś innego niż dłużnik, to właściciel może w ciągu miesiąca zwrócić się do sądu i złożyć powództwo przeciwegzekucyjne.
Nieruchomości
Egzekucji komorniczej podlegają także wszelkie nieruchomości, takie jak: domy, mieszkania, działki czy garaże. Oszacowania ich wartości wraz z opisem dokonuje komornik, już po zajęciu danego budynku czy terenu. Następnie biegły sądowy rzeczoznawca dokonuje dokładnej ich wyceny, aby zajęte nieruchomości przekazać do licytacji publicznej.
Co dalej?
Co ważne, dłużnik w ciągu 14 dni ma prawo do zaskarżenia tych decyzji. W jego interesie 
leży natomiast jak najwyższa wycena, ponieważ przełoży się ona na kwotę uzyskaną w wyniku licytacji. Tę komornik ogłasza po dwóch tygodniach od uprawomocnienia opisu i wyceny, umieszczając także stosowne obwieszczenie w poczytnych wydawnictwach lokalnych i stronach internetowych. Sama licytacja jest natomiast publiczna, a jej zwycięzca powinien w ciągu 14 dni przekazać środki na rachunek sądu lub urzędu.
Egzekucja komornicza – przedawnienie
Większość długów ulega przedawnieniu po upływie ściśle określonego czasu. Dla znacznej części należności jest to sześć lat, jednak pewne grupy zobowiązań mogą stracić ważność nieco wcześniej – nawet po upływie roku. Do tych ostatnich należą choćby mandaty. Wszczęta egzekucja komornicza doprowadza do sytuacji, w której okres przedawnienia dla wszystkich długów, niezależnie od ich charakteru, staje się taki sam (wynosi maksymalnie 6 lat). Co to oznacza w praktyce? Przedawnienie może nastąpić właśnie po tym czasie.
Dłużnik nie powinien jednak liczyć na przedawnienie długów w sytuacji, gdy rozpoczęła się egzekucja komornicza. W rzeczywistości do takich zdarzeń absolutnie nie dochodzi, ponieważ w momencie rozpoczęcia procesu aż do jego zakończenia zostaje zawieszony bieg przedawnienia.
Co, jeśli ściągnięcie należności nie będzie możliwe mimo trwającej egzekucji? Czy w tym przypadku mogą one stracić swoją ważność? Po umorzeniu postępowania rozpoczyna się nowy okres przedawnienia – prawdopodobnie więc w którymś momencie dojdzie do ponownej egzekucji długów.
Egzekucja komornicza – koszty
Dłużnik powinien mieć również świadomość, że egzekucje komornicze same w sobie są kosztowne, a w większości przypadków to właśnie on będzie obciążony należnościami z tego tytułu. W rzeczywistości część zajętych funduszy, zamiast wygaszać zadłużenie, będzie więc trafiała na konto komornika. Tę kwestię szczegółowo reguluje Ustawa z dnia 28 lutego 2018 roku o kosztach komorniczych. Zgodnie z nią komornik ma prawo do naliczenia między innymi:
- 10% wartości uzyskanych środków przy egzekucji z wynagrodzenia za pracę, rachunków bankowych lub innych świadczeń
- 1500 złotych za wykonanie wniosku o opróżnienie lokalu
- 10% przy egzekucji z nieruchomości lub ruchomości
- 3% (jednak nie mniej niż 150 złotych) kwoty wpłaconej przez dłużnika na konto komornika lub w kasie w ciągu miesiąca po otrzymaniu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji
- 5% pozostałego do spłaty zadłużenia, jeżeli egzekucja komornicza zostanie umorzona na wniosek wierzyciela. W takim przypadku to wierzyciel będzie zobowiązany do opłacenia kosztów komorniczych, chyba że umorzenie będzie wynikało z uregulowania przez dłużnika należności albo dojścia do porozumienia w ciągu 30 dni od wszczęcia postępowania. Wówczas kosztami komorniczymi zostanie obciążony dłużnik, natomiast po tym terminie opłata wyniesie 10%
Podsumowanie
Egzekucja komornicza to trudne, stresujące, a także bardzo kosztowne doświadczenie. Jednak można się przed nim ustrzec. Podstawą jest przejęcie kontroli nad swoim budżetem i sensowne planowanie wydatków. Aby uniknąć nieprzyjemnego spotkania z komornikiem należy regularnie spłacać swoje zadłużenia oraz dążyć do porozumienia z wierzycielem. Warto negocjować i wypracowywać kompromisy. Kiedy pojawi się komornik, jedynym wyjściem pozostaje współpracowanie z nim i chęć wywiązania się ze swoich zobowiązań.
