Z dostępnością miejsc dla dzieci w żłobkach bywają często problemy. Z tego względu, gdy rodzice wychowujący dziecko są aktywni zawodowo, często decydują się na zatrudnienie niani. Zwłaszcza, że od 2018 roku można otrzymać na ten cel dofinansowanie z budżetu państwa. Na czym polega to rozwiązanie? Kto może z niego skorzystać i jak tego dokonać? Kogo można zatrudnić w roli niani? O jakiej kwocie dofinansowania mowa? Wszystkie te najważniejsze informacje zostaną przedstawione poniżej:
Na czym polega dofinansowanie na zatrudnienie niani?
Od 1 stycznia 2018 roku rodzice małych dzieci mogą otrzymać dofinansowanie na nianię z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, choć mogą sobie nawet nie zdawać z tego sprawy. Dofinansowanie zależy przede wszystkim od dwóch czynników: wynagrodzenia niani oraz daty zawarcia umowy. Oczywiście, aby otrzymać środki, rodzice muszą zawrzeć z opiekunką umowę. W tym wypadku jest to umowa o świadczenie usług, zwaną także umową uaktywniającą.
Kto może otrzymać dofinansowanie na zatrudnienie niani?
O dofinansowanie na nianię z ZUS mogą starać się rodzice lub opiekunowie prawni, lecz tylko pod kilkoma warunkami. Po pierwsze, dziecko musi mieć od 20 tygodni do 3 lat – w tym ostatnim przypadku z dofinansowania mogą skorzystać do końca roku szkolnego. W wyjątkowych sytuacjach, gdy dziecko nie może pójść do przedszkola (choćby ze względu na wyczerpanie limitu miejsc), dofinansowanie można otrzymywać do momentu ukończenia przez dziecko 4. roku życia.
Po drugie, rodzice lub opiekunowie nie mogą przebywać w tym czasie na urlopie macierzyńskim, wychowawczym czy ojcowskim, a także muszą albo pracować na podstawie umowy o pracę, bądź umowy zlecenia, albo prowadzić działalność rolniczą (z wyjątkiem domowników w takim gospodarstwie), bądź pozarolniczą. Na otrzymanie dofinansowania nie ma natomiast wpływu sytuacja życiowa rodziców oraz opiekunów. Rodzic może więc samotnie wychowywać dziecko, czyli być panną, kawalerem, wdową, wdowcem, po rozwodzie, lub w separacji. Dotyczy to również rodzica, który samotnie wychowuje dziecko, choć jest w związku małżeńskim – ze względu na to, że jego małżonek nie ma praw rodzicielskich albo jest w więzieniu (wtedy umowę podpisuje z nianią tylko ten jeden rodzic).
Po trzecie, rodzice nie tworzą zawodowej rodziny zastępczej oraz nie korzystają z ulgi na podstawie umowy aktywizacyjnej, czyli na przykład nie zatrudniają innej osoby, która była bezrobotna.
Po czwarte, dziecko nie może chodzić do żłobka, klubu dziecięcego ani być pod opieką dziennego opiekuna.
Kogo można zatrudnić jako nianię? 
Nianią może być każda pełnoletnia osoba, która nie jest rodzicem dziecka, którym ma się opiekować; oraz zrobi badania dla celów sanitarno-epidemiologicznych i dostanie orzeczenie o braku przeciwwskazań do pracy. Nianią może więc być na przykład babcia, siostra, kuzynka dziecka, czy ktoś spoza rodziny, w tym emeryt oraz osoba na świadczeniu przedemerytalnym. Niania nie musi mieć kierunkowego wykształcenia ani doświadczenia zawodowego w pracy z małymi dziećmi. Nie musi również odbywać specjalnych szkoleń.
Jak uzyskać dofinansowanie na zatrudnienie niani?
Umowa uaktywniająca
Osoby, które chcą starać się o dofinansowanie na nianię z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, muszą przygotować umowę uaktywniającą, czyli umowę o świadczenie usług. Stosuje się do niej przepisy kodeksu cywilnego, które dotyczą umowy zlecenia. W tym przypadku nie ma jednego wzoru umowy. Ważne jednak, aby zawierała ona poniższe elementy:
- Strony umowy
- Cel i przedmiot umowy
- W jakich godzinach niania będzie pracować
- Miejsce, gdzie niania będzie opiekować się dzieckiem
- Liczba dzieci do opieki
- Obowiązki niani
- Wysokość wynagrodzenia niani oraz sposób i termin jego wypłaty
- Czas, na jaki umowa będzie zawarta
- Warunki, sposób zmiany i rozwiązania umowy.
Zgłoszenie do ZUS
Osoby sporządzające umowę muszą też pamiętać, by znalazły się dane i informacje potrzebne do zgłoszenia do ZUS oraz dokumenty, które są potrzebne do zgłoszenia niani do ZUS i siebie jako płatnika składek. Jakie dokumenty są więc niezbędne? Mowa o poniższych:
- ZUS ZFA – zgłoszenie płatnika składek, aby zgłosić siebie jako płatnika
- ZUS ZUA – zgłoszenie do ubezpieczeń, aby zgłosić nianię do ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowego, wypadkowego i ewentualnie chorobowego, jeśli niania wyrazi taką chęć) oraz ubezpieczenia zdrowotnego; LUB
- ZUS ZZA – zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego w przypadku, jeśli zgłaszamy nianię tylko do ubezpieczenia zdrowotnego
Wszystkie potrzebne dokumenty należy złożyć do oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w swoim miejscu zamieszkania w ciągu 7 dni od momentu rozpoczęcia pracy przez nianię.
Wysokość dofinansowania do zatrudnienia niani
Umowa uaktywniająca umożliwia otrzymanie dofinansowania do legalnego zatrudnienia niani. Jest bardzo ważne, aby to właściwie zrozumieć – rodzice, którzy chcą legalnie zatrudnić nianię, nie otrzymają zwrotu poniesionych kosztów, ale będą częściowo zwolnieni z opłacania składek.
W przypadku umowy uaktywniającej składki zdrowotne, emerytalne, rentowe i wypadkowe odprowadza do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych państwo, ale nie od całej kwoty. W praktyce więc państwo (ZUS) odprowadza składki od połowy minimalnego wynagrodzenia, a pozostałą część składek opłacają rodzice. Jak wiadomo, minimalne wynagrodzenie obecnie wynosi 2800 złotych.
Oznacza to, iż jeśli zatrudniliśmy nianię w tym roku i płacimy jej pensję w przykładowej wysokości 3000 złotych, to ZUS opłaca składki od połowy kwoty minimalnego wynagrodzenia, czyli od 1400 PLN. My natomiast opłacamy składki od pozostałej sumy, czyli od 1600 złotych (3000 – 1400 = 1600).
Warto dodać, iż jeśli niania będzie chciała mieć również ubezpieczenie chorobowe, to trzeba potrącić składkę na to ubezpieczenie z jej pensji i odprowadzić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Tej składki budżet państwa nie finansuje.
