Praca w służbach mundurowych w Polsce uchodzi za naprawdę wymagającą. Nic dziwnego, ponieważ wiąże się ona z dużą odpowiedzialnością. Nie inaczej jest w przypadku ABW, czyli Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Czym dokładnie jest ABW? Jakie zadania mają pracownicy tej agencji? Jakie funkcjonariusze ABW posiadają z kolei uprawnienia oraz ile zarabiają? Na te pytania odpowiedzi zostaną udzielone poniżej:
ABW – co to znaczy?
Podstawowe informacje
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego to służba specjalna powołana do ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i porządku konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej. ABW została utworzona 29 czerwca 2002 po rozwiązaniu Urzędu Ochrony Państwa, w miejsce którego utworzono dwie odrębne agencje: ABW i Agencję Wywiadu. Jako służba specjalna podlega kontroli cywilnej, czyli jest nadzorowana przez Prezesa Rady Ministrów i kontrolowana przez Sejm. Centrala ABW znajduje się przy ulicy Rakowieckiej 2a w Warszawie.
Podstawa prawna
Akt prawny określający podstawę działania agencji to ustawa z dnia 24 maja 2002 roku o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu. Inne akty prawne, w oparciu o które działa ABW, to między innymi:
- Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 roku o działaniach antyterrorystycznych
- Ustawa z dnia 5 sierpnia 2010 roku o ochronie informacji niejawnych
- Ustawa z dnia 24 maja 2013 roku o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej
- Ustawa z dnia 16 września 2011 roku o wymianie informacji z organami ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej
Zadania ABW
Zadania funkcjonariuszy ABW zostały uregulowane w artykule 5 ust. 1 i 2 ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu. Wymieniono w nim takie obszary działania, jak:
- Rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie zagrożeń godzących w bezpieczeństwo wewnętrzne państwa i jego porządek konstytucyjny, a w szczególności w suwerenność i międzynarodową pozycję, niepodległość i nienaruszalność jego terytorium, a także obronność państwa
- Rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie szpiegostwa (kontrwywiad)
- Rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie terroryzmu (włączając także cyberterroryzm)
- Rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie naruszenia tajemnicy państwowej i innych przestępstw godzących w bezpieczeństwo państwa
- Rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie korupcji osób pełniących funkcje publiczne
- Rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie nielegalnego wytwarzania, posiadania i obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, bronią masowej zagłady i środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi, w obrocie międzynarodowym
- Rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw godzących w podstawy ekonomiczne państwa
- Rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw w zakresie produkcji i obrotu towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa
- Realizowanie zadań służby ochrony państwa i wykonywanie funkcji krajowej władzy bezpieczeństwa w zakresie ochrony informacji niejawnych w stosunkach międzynarodowych
- Pozyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego
ABW zajmuje się więc głównie obroną porządku konstytucyjnego, ochroną państwa i obywateli przed zagrożeniami i zorganizowanymi działaniami, a także wszystkim, co może zakłócić funkcjonowanie struktur państwowych i narazić interesy kraju.
Uprawnienia funkcjonariuszy ABW 
Uprawnienia funkcjonariuszy zostały uregulowane w rozdziale IV ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu. Posiadają oni uprawnienia do prowadzenia czynności:
- Operacyjno-rozpoznawczych
- Procesowych (zgodnie z art. 21 ust. 3 ustawy funkcjonariuszom przysługują uprawnienia procesowe policji)
- Analityczno-informacyjnych
- Kontrolnych systemu ochrony informacji niejawnych
- Opiniodawczych
Czynności operacyjno-poznawcze
Kontrola operacyjna
Do czynności operacyjno-rozpoznawczych zalicza się kontrolę operacyjną. Art. 27 ustawy określa kontrolę operacyjną, która może zostać zarządzona jeśli inne środki przy wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych okazały się nieskuteczne. Kontrola operacyjna jest prowadzona niejawnie i jest zarządzana przez Sąd Okręgowy w Warszawie, na pisemny wniosek Szefa ABW, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego. Szef ABW ma możliwość zarządzić kontrolę operacyjną po uzyskaniu pisemnej zgody od Prokuratora Generalnego, przed wydaniem zgody przez sąd, jeśli istnieje ryzyko zatarcia dowodów lub utraty informacji. Jeśli w ciągu 5 dni sąd nie wyda zgody, Szef ABW ma obowiązek wstrzymać kontrolę operacyjną, a zebrane dowody zostaną protokolarnie i komisyjnie zniszczone.
Kontrola operacyjna polega na:
- Kontrolowaniu zawartości przesyłek
- Kontrolowaniu treści korespondencji
- Stosowaniu środków technicznych umożliwiających uzyskiwanie w sposób niejawny informacji i dowodów oraz ich utrwalanie, a w szczególności treści rozmów telefonicznych i innych informacji przekazywanych za pomocą sieci telekomunikacyjnych
Kontrola operacyjna jest zarządzana na okres 3 miesięcy i powinna być zakończona niezwłocznie po ustaniu przyczyn jej zarządzenia. Czas ten może zostać jednorazowo wydłużony o kolejne 3 miesiące, jeżeli nie ustały przyczyny zarządzenia pierwszej kontroli, a postępowanie jest identyczne jak przy składaniu wniosku o jej rozpoczęcie. Możliwe jest również kolejne przedłużenie przez sąd na czas oznaczony, jeśli po 6 miesiącach pojawią się nowe okoliczności.
Inne czynności operacyjno-poznawcze
Czynności operacyjno-rozpoznawcze mogą również polegać na dokonaniu w sposób niejawny nabycia lub przejęcia przedmiotów pochodzących z przestępstwa, ulegających przepadkowi albo których wytwarzanie, posiadanie, przewożenie lub którymi obrót są zabronione, a także przyjęciu lub wręczeniu korzyści majątkowej. Następujące czynności mogą zostać zarządzone przez Szefa ABW na czas określony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego.
Czynności procesowe
Funkcjonariusze ABW mają także prawo do takich czynności procesowych, jak:
- Wydawanie osobom poleceń określonego zachowania się w celu uniknięcia bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa osób lub mienia
- Legitymowanie osób
- Zatrzymywanie osób w trybie i w przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego (może być zastosowane tylko, gdy inne środki okazały się bezcelowe i bezskuteczne). Osoba zatrzymana może być okazywana, fotografowana lub daktyloskopowana, gdy nie można ustalić jej tożsamości w inny sposób
- Przeszukiwanie osób i pomieszczeń w trybie i w przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego
- Dokonywanie kontroli osobistej, przeglądania zawartości bagaży oraz sprawdzania ładunku w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary
Obserwowanie i rejestrowanie przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych oraz dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom w trakcie wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych - Żądanie niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej (organy te są wtedy zobowiązane do udzielenia nieodpłatnej pomocy)
Prawo do stosowania środków przymusu bezpośredniego
Funkcjonariusze ABW mają również prawo do stosowania fizycznych, technicznych i chemicznych środków przymusu bezpośredniego, które służą do obezwładniania lub konwojowania osób oraz do zatrzymywania pojazdów, jednak mogą one być użyte tylko, jeśli odpowiadają potrzebom wynikającym z sytuacji i są niezbędne do osiągnięcia podporządkowania się wydanym poleceniom.
Prawo do używania broni palnej
Ważnym uprawnieniem funkcjonariuszy jest prawo do użycia broni palnej, jeśli inne środki okazały się niewystarczające lub nie są możliwe do użycia.
Czynności analityczno-informacyjne
Czynności analityczno-informacyjne polegają na uzyskiwaniu, analizowaniu i przetwarzaniu wszelkich informacji mogących mieć istotne znaczenie dla ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego. Szef ABW przekazuje je Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Prezesowi Rady Ministrów, a także – zgodnie z kompetencjami – właściwym ministrom.
Czynności kontrolne systemu ochrony informacji niejawnych
Czynności kontrolne systemu ochrony informacji niejawnych polegają na przeciwdziałaniu ujawnianiu informacji niejawnych oraz kontroli stanu ich zabezpieczenia. Czynności te są realizowane w obszarach bezpieczeństwa:
- Osobowego
- Przemysłowego
- Fizycznego
- Teleinformatycznego
Czynności opiniodawcze
Celem czynności opiniodawczych jest wydawanie opinii dotyczących:
- Udzielania zezwolenia na osiedlenie się obcokrajowców
- Przyznawania koncesji na wytwarzanie broni i amunicji
- Wydawania zezwolenia na międzynarodowy handel sprzętem wojskowym i uzbrojeniem.
Praca w ABW
Funkcjonariuszy ABW dzieli się na: funkcjonariuszy służby stałej i funkcjonariuszy służby przygotowawczej. Funkcjonariuszem służby przygotowawczej jest się do czasu mianowania do służby stałej. Osobę przyjętą do służby w ABW mianuje się funkcjonariuszem w służbie przygotowawczej na okres 3 lat. Po upływie okresu służby przygotowawczej i uzyskaniu pozytywnej oceny ogólnej w opinii służbowej funkcjonariusz zostaje mianowany na stałe. W szczególnych przypadkach Szef ABW może skrócić czas odbywania służby przygotowawczej albo zwolnić z niej całkowicie. Natomiast jeśli nastąpi przerwa w wykonywaniu przez funkcjonariusza obowiązków służbowych trwająca dłużej niż 3 miesiące Szef ABW może przedłużyć okres jego służby przygotowawczej.
Funkcjonariuszem ABW staje się funkcjonariusz służby przygotowawczej po złożeniu ślubowania, otrzymaniu stopnia służbowego i mianowania na stanowisko służbowe. Funkcjonariusz podlega okresowemu opiniowaniu służbowemu, przeprowadzanemu: raz w roku w służbie przygotowawczej i co 3 lata w służbie stałej.
Warto jednak zaznaczyć, że praca w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego to nie tylko służba jako funkcjonariusz. ABW zatrudnia bowiem oprócz funkcjonariuszy także wielu pracowników cywilnych. Jej działania są bardzo szerokie, w związku z tym pracownikami są również specjaliści IT, inżynierowie, prawnicy, lingwiści, historycy, matematycy czy chemicy, a także elektronicy i tłumacze.
Zarobki w ABW
Zakres zarobków w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego jest bardzo szeroki. Najmniejsze wynagrodzenie wynosi 2900 złotych, najwyższe zaś aż 10 500 PLN.
Młodsi funkcjonariusze zarabiają od 3400 do 3800 złotych miesięcznie. Osoby piastujące stanowisko funkcjonariusza stałego zarabiają natomiast od 3600 do 5200 PLN brutto miesięcznie. Więcej zarabiają kierownicy sekcji – od 5300 do 6000 złotych miesięcznie. Natomiast eksperci i zastępcy naczelników wydziałów zarabiają już około 7000 PLN miesięcznie.
To jednak tylko kwoty zasadnicze, które i tak rosną wraz z wysługą lat. W efekcie, po 5 latach pracy, pensja wzrośnie o 5%, a każdy kolejny rok służby, to kolejny 1% podwyżki – aż do 20% za 20 lat służby.
W efekcie mediana pracowników ABW wynosi 6590 złotych brutto miesięcznie.
Pensje zasadnicze pracowników ABW uzupełniają także i inne dodatki, w tym choćby dodatek mieszkaniowy, osiedleniowy i specjalny. Wyróżnień jest jednak dużo więcej, ponieważ przyznawane są także: Dodatkowe urlopy wypoczynkowe do 7 dni roboczych, nagrody – pieniężne lub rzeczowe, ordery i odznaczenia.
